তাইৰ আচল নামটো আজিলৈকে নাজানিলো৷ কোনে জানো দিদি বুলি মাতিবলৈ লৈছিল! মনত পৰাৰে পৰা সকলোৱে তাইক দিদি বুলিয়ে মতা শুনিছোঁ৷ ওচৰৰ কেইবাঘৰৰ কাম সামৰি এদিন প্ৰথমবাৰৰ বাবে তাই আমাৰ ঘৰলৈ আহিছিল৷ চুটি-চাপৰ মানুহজনীক ৰং উৰা শাৰীখনে গিলি পেলোৱাৰ দৰে লাগিছিল৷ মাই উলিয়াই লোৱা ঘৰ মচা বাল্টি আৰু কাপোৰখন লৈ কৈছিল,
’মই মচি দিম দিয়ক৷’
মাই না কৰা নাছিল৷ অচিনাকি চহৰত নতুনকৈ পতা ঘৰখনত মাক সহায়ৰ প্ৰয়োজন হৈছিল ৷ দিদিয়ে সেই শীৰ্ণ দেহাটোৰেই কুঁৱাৰ ৰচী বাৰে বাৰে তল-ওপৰ কৰিছিল, বাল্টিয়ে বাল্টিয়ে ভিতৰলৈ পানী কঢ়িয়াইছিল, কোঠাবোৰ সাৰি-মচি আনিছিল, কুঁৱাৰ পাৰৰ পকাখনত আছাৰি আছাৰি কাপোৰ ধুইছিল৷ আমাৰ স্কুলৰ ইউনিফৰ্মবোৰ চিকচিকিয়া কৰি পেলাইছিল তাই৷
কামৰ শেষত চাহকাপ ভালকৈ খাই লৈ দিদিয়ে তামোল কাটিছিল৷ কাষতে চকী এখন লৈ মাও বহি লৈ তাই সজাই দিয়া তামোলখনলৈ বাট চাইছিল৷ তামোলৰ লগতে দুয়োৰে কথাৰো পাগ উঠিছিল৷ নতুন চহৰত মাৰ লগতে আমাৰ সকলোৰে সুখ-দুখৰ ভাগী হৈ পৰিছিল দিদি৷ ওলাই যোৱাৰ পৰত পুৰণা কাপোৰৰ টোপোলা এটা উলিয়াই দি মাই সুধিছিল,
’কিমান দিম দিদি？’
দিদিয়ে লাজ কৰিছিল৷ কামৰ-ঘন্টাৰ একোৰে ঠিক দাম নাছিল নেকি তাইৰ! মাথোঁ কৈছিল,
’যি দিয়ে দিয়ক৷’
মাই বেছিকৈ জোৰ কৰিলে তাই একেষাৰ কথাকে দোহাৰি থাকিছিল, মাথোঁ প্ৰতিবাৰতে অস্বস্তিখিনি বাঢ়ি গৈছিল তাইৰ৷ অৱশেষত মাই নিজৰ হিচাপমতে গুঁজি দিয়া টকাকেইটা এবাৰো হিচাপ নকৰাকৈ তাই ঘৰমুৱা হৈছিল৷
কিমান দিন চলিছিল এই প্ৰক্ৰিয়া! এবছৰ-দুবছৰৰ মূৰে মূৰে আমি ইটোৰ পিছত সিটোকৈ ভাড়াঘৰ সলনি কৰিছিলোঁ৷ কোনোবাই খৱৰ-ঠিকনা দিছিল নে নাই নাজানো-প্ৰতিটো ঘৰতে দুদিনমানৰ পিছত দিদি ওলাইছিলগৈ ৷আহিয়ে আমাক কয়হি,
’কি কাপোৰ আছে দিয়া ধুই দিওঁ৷’
তেতিয়ালৈ কেৱল ডাঙৰ বিছনা চাদৰ আদিহে মাই উলিয়াই দিবলৈ ল’লে৷ বাকীবোৰ চোন আমি নিজেই ধুব পাৰোঁ৷ কেতিয়াবা একো নাথাকিলেও তাই বহে৷ তামোলৰ বঁটাটো বিচাৰি আনি কাটিবলৈ লাগে৷ চিৰাচৰিতভাৱে মাও বহেহি৷ পুৰণা কাপোৰৰ মোনাটো ডাঙৰ হৈ গৈ থাকে৷ সেইবোৰ একেলগ কৰি দিদিয়ে জাৰৰ দিনৰ বাবে কেথাঁ চিলাই কৰে৷ মাই ভাল শাৰী কেতিয়াবা কিনি আনি দিলেও সেই একেই ৰং উৰা শাৰীখন পিন্ধিয়ে তাই আহে৷ নতুন শাৰীবোৰ কিয় নিপিন্ধে বুলি সুধিলে কয়, সেইখনেৰে জীয়েককহে ভাল দেখিব কাৰণে তাইকেই দিলে বুলি৷
এদিন মাই মন কৰিলে, চাহৰ লগত দিয়া সকলোবোৰ খাদ্য দিদিয়ে নাখাই নিজৰ মোনাটোত ভৰাই লৈছে৷ কিয় খোৱা নাই সোধাত হেহোঁ নেহোঁকৈ ক’লে,
’ সেই কেকটুকুৰা নাতিনীয়ে খাই বৰ ভাল পাব কিজানি! সেয়ে.....’
মাই দিদিক সেয়া খাবলৈ কৈ নাতিনীৰ কাৰণে বেলেগকৈ টিফিন এটাত ভৰাই দিলে৷ তেতিয়াৰ পৰা মাই দিদিলৈ বিশেষ কিবা কৰিলে নাতিনীলৈ বেলেগকৈ ৰাখিবলৈ ল’লে৷
 |
| দিদি |
মাজে মাজে দিদিয়ে নাতিনীয়েককো লৈ অহা হ’ল ৷ প্ৰথম দুদিনমান আইতাকৰ শাৰীৰ আচলৰ আঁৰত লুকাই পৰা নাতিনীজনী লাহে লাহে আমাৰ স’তে সহজ হ’ল৷ দিদি আমাৰ ঘৰলৈ আহিবলৈ ওলালে তায়ো আহিবলৈ আব্দাৰ কৰিবলৈ ল’লে৷ দিদিক ক’লো,
’এইক পঢ়াব দেই দিদি৷ যেনেতেন হ’লেও স্কুললৈ পঠাব৷’
সময়ত সঁচাই নাতিনীক স্কুলত নাম লগাই দিলে৷ চৰাইয়ে কূটা কঢ়িওৱা দি দিদিয়ে অ’ৰ ত’ৰ পৰা তাইৰ স্কুলৰ ইউনিফৰ্ম-কিতাপ পত্ৰৰ খৰচ গোটালে৷
এটা সময়ত মাটি কিনি আমাৰ নতুন ঘৰ সঁজালো৷ আমি কলেজলৈ যাবলৈ ল’লো৷ দিদিৰ বাবে আমাৰ ঘৰত কাম কমি আহিল৷ পানীৰ মটৰৰ শব্দই কুঁৱাৰ সৰু বাল্টিটোৰ ’খেটেলেং খেটেলেং’ শব্দটো পাহৰণিৰ গৰ্ভলৈ ঠেলি দিলে৷ দিদি আহি কাপোৰ ধুবলৈ বিচাৰিলে মাই ৱাশ্বিং মেশ্বিনটোলৈ দেখুৱাই ’তাতে ধুব পাৰিম দে’ বুলি ক’বলৈ ল’লে৷ তাই আহি ঘৰত কোনোবাই কিবা কামত লাগি থকা দেখিলে কাঢ়ি লৈ নিজে কৰিবলৈ বিচৰা হ’ল৷ যেন বছৰ বছৰ জোৰা এটা প্ৰক্ৰিয়া ইমান সহজে শেষ হ’বলৈ নিদিওঁ বুলিয়ে তাই বদ্ধপৰিকৰ হ’ল৷
দিদিৰ জীৱনতো পৰিৱৰ্তনৰ বতাহে চুই গ’ল৷ পুতেক চামচুলে এখন শাক-পাচলিৰ দোকান আৰম্ভ কৰি দিদিক দোকান চোৱাৰ দায়িত্ব দিলে৷ চামচুলে পুৱাতে বাছত গৈ লালুকৰ পৰা শাক-পাচলি আনেগৈ আৰু দিদিয়ে দোকানত বহে৷ দোকান আৰম্ভ কৰাৰ পিছৰে পৰা ঘৰে ঘৰে কাম কৰিবলৈ দিদিৰ প্ৰয়োজন আৰু আহৰি নোহোৱা হ’ল৷ তাই তথাপিও মাহেকে-পষেকে আমাৰ ঘৰলৈ আহি থাকিল৷ মাই ’চাহ একাপ খাই যা’ বুলিলে ’এস নাখাওঁ- যাওঁ; কাম আছে’ বুলি জোৰ দি কৈ তাই খিটখিটাই হাঁহে আৰু মূঢ়াটো আনি লৈ বহে৷ কেতিয়াবা আমাৰ প্ৰত্যেকৰে কোঠালৈ গৈ কোনে কি কৰিছে খা-খৱৰ লয়৷
মূল বাটৰ কাষৰ বজাৰত দিদিৰ দোকান৷ আমি সেইফালেদি পাৰ হৈ গ’লে নাইবা কিবা কিনো বুলি ল’লে কেনেবাকৈ দিদিৰ চকুত পৰিলে আৰু ৰক্ষা নাই৷ সৰু দোকানখনত বিভিন্ন শাক-পাচলিৰ মাজত বহি থকাৰ পৰাই দিদিজনীয়ে চিঞঁৰ মাৰি মাতে৷ তাইৰ দোকানত থকা শাক-পাচলি নিজৰ ইচ্ছামতে যি পাৰে এফালৰ পৰা বেগত ভৰাই দি পঠায়৷ দাম সুধিলে তাইৰ সদায়ে সেই একেজাতীয় উত্তৰ-
’কিবা এটা দিলেই হ’ব’
আমি অনুমান কৰি কিবা এটাই দি আহোঁ৷
এটা সময়ত আমিবোৰে কলেজো সামৰি ভিন্ন দিশত ঘৰৰ পৰা ওলাই গ’লো ৷ ঘৰলৈ আহিলে গম লৈ লৈ দিদিও আহে৷ আমি খাই ভাল পোৱা বতৰৰ কিবা এটা ফল লৈ আহে ৷ এনে অহা-যোৱা বোৰতে কোনোবা এবাৰ দিদি আহি ক’লে,
’অলপ টকাৰ দৰকাৰ হৈছে৷’
গম পালো, দিদিৰ গেষ্ট্ৰিক আলচাৰ হৈছে৷ দৈন্যতাৰ স’তে অবিৰাম যুঁজি থকা দিদিৰ এই জীৱনত সেয়া হয়তো একো আশ্চৰ্য্য নহয়৷ যি পাৰোঁ দি ক’লো,
’এইবাৰ ৰোজা ৰাখিব নালাগে দেই দিদি৷ এইটো শৰীৰে আৰু লঘোণৰ বোজা ল’ব নোৱাৰে৷’
সেই যে আৰম্ভ হ’ল, দিদিৰ বেমাৰে এৰাৰ নাম নল’লে আৰু লগ পালেই টকা অলপ খোঁজাটো দিদিৰ অভ্যাসৰ দৰে হৈ পৰিল৷ লাহে লাহে দিদিৰ দোকানৰ আলুবোৰ পোকে ধৰিল, শাকবোৰ লেৰেলিল৷ কাষৰ দোকানৰ সতেজ শাক-পাচলিৰ লগত ফেৰ মাৰিব নোৱাৰা হৈ আহিল৷ সেই জৰাজীৰ্ণ শাক-পাচলিখিনি লৈ গ্ৰাহকৰ আশাত বোন্দাপৰ দি থকা দিদিৰ পৰা আমি এনেয়ে দুই এটা কিনিব লগাত পৰিলোঁ৷
হ’লেও দিদি আহি থাকিল৷ সেই একে প্ৰথম দেখা ক্ষীণকায় মানুহজনী৷ দোকানৰ সন্মুখেৰে গাড়ী চলাই যোৱাৰ পৰত মাক ’বাইই.....বাইই’ বুলি চিঞঁৰ মৰাৰ কাৰণে পিছত মাৰ কৃত্ৰিম খং দেখি খিটখিটাই হঁহা দিদিজনী৷
এইবাৰ হেনো দীঘলীয়াকৈ দুদিনমান দিদিৰ দেখা-শুনা নাছিল৷ কিনো হ’ল বুলি মাই মাত লগাবলৈ দিদিৰ ঘৰ গৈ পাই দেখে, দিদি বিছনাত৷ অস্থি চৰ্মসাৰ শৰীৰটো বিছনাৰ লগত মিলি আছে যেন৷ মাই টকা অলপ দি ভালকৈ ডাক্তৰক দেখুৱাবলৈ কৈ আহিল৷
আৰু আজি খৱৰ আহিল,
’দিদি ঢুকাল!’
জীৱনৰ স’তে যুঁজি যুঁজি দিদি হেৰাই গ’ল৷ শেষ মুহুৰ্তত আপোন মানুহবোৰ পালেনে বাৰু দিদিয়ে- নাতিনীয়েক আছিলনে বাৰু কাষত! দিদিৰ কবৰটোত দিবলৈ ওলালনে বাৰু ফুল কেইপাহমান!আত্মীয়তাৰ এক নতুন স্বৰূপ আমাক সকলোকে শিকাই যোৱা দিদিৰ শেষৰ দিনকেইটা অলপ সহজ হ’লনে তাৰো উমান নাপালো আমি৷
দুটোপাল চকুলোকে আপোনাৰ নামত দিলো দিদি-সোঁৱৰণীৰ বাহিৰে দুটা দশকজোৰা এই সম্পৰ্কত দিবলৈ মোৰ যে একোৱে নাই!
