বিদ্যুৎস্পৃষ্ট হৈ অসমত হাতীৰ মৃত্যু

আমাৰ অসমত চহৰৰ ব্যতিব্যস্ত ৰাজপথেই হওক বা গাঁৱৰ`নিৰিবিলি আলি হওক, ধীৰ-স্থিৰ খোঁজেৰে আগবঢ়া গজৰাজক দেখিলে বহুলোকে দূৰৰ পৰাই সেৱা এটা জনায়৷ বহুতে আকৌ যাত্ৰা শুভ হোৱাৰ চানেকি পাই সুখী হৈ পৰে৷ কিন্তু বৰ্তমান অসমৰ বহুতো ঠাইত ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ এখন বিপৰীত প্ৰতিচ্ছৱিহে ক্ৰমাৎ তীব্ৰ হৈ উঠিছে৷ মানুহৰ জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বনাঞ্চল কমি অহাৰ বাবে খাদ্যৰ সন্ধানত জাকে জাকে হাতী মানুহৰ বসতিস্থললৈ ওলাই আহিবলৈ বাধ্য হৈ পৰিছে৷ হাতী-মানুহৰ এই সংঘাতক তীব্ৰতৰ কৰি তুলিছে হাতীৰ প্ৰবেশত বাধা দিয়া বৈদ্যুতিক বেঁৰা (electric fence)ক কিছুমান মানুহে ইচ্ছাকৃতভাৱে হাতী বধ কৰাৰ উপায় হিচপে লৈ৷ এই মৰণফাণ্ডৰ ভয়াবহ পৰিণতি শেহতীয়াকৈ প্ৰকাশ পাইছে ডব্লিউ ডব্লিউ এফৰ তেজপুৰস্থিত নৰ্থ বেংক লেণ্ডস্কেপ শাখাৰ এদল বিজ্ঞানীয়ে  কৰা গৱেষণাত ৷

চিত্ৰ: ৱিকিকমনছ

সাধাৰণতে বনৰীয়া হাতীৰ জাকক খেতি বা মানুহৰ বসতিস্থলৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখিবলৈ দিয়া বৈদ্যুতিক বেঁৰাসমূহ নিৰাপদ৷ হাতীয়ে এই বেঁৰা স্পৰ্শ কৰিলে তেনেই সামান্য পৰিমাণৰ কষ্ট অনুভৱ কৰে৷ ইয়েই হাতীক আঁতৰাই ৰাখিবৰ বাবে যথেষ্ট৷ কিন্তু এই বেঁৰাবোৰতে বেআইনীভাৱে অতিমাত্ৰা ভল্টেজৰ এচি কাৰেন্ট সংযোগ কৰিলে বিদ্যুৎস্পৃষ্ট হৈ হাতীৰ মৃত্যু ঘটাব পাৰে৷ বহুতো লোকে ইনভাৰ্টাৰ, ঘৰৰ পোনপতীয়া বৈদ্যুতিক উৎস (direct power supply) নাইবা কেতিয়াবা বেআইনীভাৱে বৈদ্যুতিক খুঁটাৰ পৰাও বিদ্যুৎ আহৰণ কৰি এই বেঁৰাবোৰত ব্যৱহাৰ কৰে৷ এনে বেঁৰাবোৰে পলকতে হাতীৰ মৃত্যু ঘটাব পাৰে৷ দুখজনকভাৱে এনেদৰে ভাৰতত প্ৰতিবছৰে বিদ্যুৎস্পৃষ্ট হৈ মৃত্যু হোৱা ২৫% বনৰীয়া হাতী অসমৰ৷ 

অসম প্ৰায় ৫০০০ বনৰীয়া হাতীৰ বাসস্থান৷ ইয়াৰে শোণিতপুৰ হস্তী সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত প্ৰায় ৫০০-৮০০ টা হাতীয়ে বাস কৰে বুলি জনা যায়৷ গৱেষণাটোত বিজ্ঞানীসকলে ২০০৩ চনৰ পৰা ২০১৬ চনলৈ বিগত তেৰবছৰত শোণিতপুৰ জিলাত হাতীৰ মৃত্যৰ সংখ্যা আৰু কাৰণসমূহ বিশ্লেষণ কৰে৷ তাৰোপৰি জিলাখনৰ বিভিন্ন ঠাইত বৈদ্যুতিক বেঁৰাৰ বৈশিষ্ট সম্পৰ্কে যেনে ব্যৱহৃত বিদ্যুতৰ উৎস (energizer and inverter বা DC), বেঁৰাসমূহ থকা ঠাই (পথাাৰ, মানুহৰ ঘৰৰ আশেপাশে, বনাঞ্চল, চাহবাগান), বেঁৰাৰ মালিকীস্বত্ব (ব্যক্তিগত নে সমূহীয়া) ইত্যাদি সম্পৰ্কেও তেওঁলোকে তথ্য আহৰণ কৰে৷ গৱেষণাৰ অন্তত দলটোৱে আৱিষ্কাৰ কৰিলে যে শোণিতপুৰ জিলাত অৱস্থিত মুঠ বৈদ্যুতিক বেঁৰা (৪৭ খন)ৰ ৫৭% ই হাতীৰ বাবে বিপদজনক (lethal) কাৰণ এইবোৰত ইনভাৰটাৰ আৰু পোনপটিয়া বিদ্যুৎ উৎসৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে৷ তাৰোপৰি এই বিপদজনক বেঁৰাৰ অধিকাংশই বনাঞ্চল অধ্যুষিত এলেকাত বেআইনীভাৱে সজা হৈছে৷ এনে বেঁৰাসমূহ বনৰীয়া জীৱ-জন্তুৰ বাবে বিপদজনক বুলি জানিও মানুহে সজাৰ কাৰণ কি? গৱেষণাটোত পোৱা তথ্যমতে ইয়াৰ মূল কাৰণ হৈছে এনে বিপদজনক বেঁৰা সাজিবলৈ আৰু মেৰামতি কৰিবলৈ খৰচ কম৷ 

আন্তৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্য্যায়ত হাতী বৰ্তমান বিলুপ্তপ্ৰায় (Endangered)৷ বিদ্যুৎস্পৃষ্ট হৈ এই আপুৰুগীয়া প্ৰাণীবিধৰ মৃত্যু হোৱা ঘটনা বাঢ়ি অহাৰ গুৰিতে হ’ল হাতীয়ে বসবাস কৰা বনাঞ্চলৰ পৰিমাণ কমি অহাটো৷ উদাহৰণস্বৰূপে ১৯৬০ ৰ পৰা ২০০৫ চনৰ ভিতৰত সোণাই-ৰূপাই বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যৰ ৭৮.৫ বৰ্গকিলোমিটাৰ অঞ্চলৰ অৰণ্য কাটি মুকলি কৰা হৈছে৷ তেনেদৰে যোৱাটো দশকত নদুৱাৰ, চাৰদুৱাৰ আৰু বালিপাৰাৰ ক্ৰমে ৯০%, ৬০% আৰু ৪০% বনাঞ্চল ধ্বংস হৈছে৷ গতিকে হস্তী-মানুহৰ সংঘাতৰ সমাধানো বেদখল আৰু বনাঞ্চল ধ্বংস ৰোধ কৰিব পাৰিলেহে সম্ভৱ হ’ব৷ ইয়াৰ বাবে বনবিভাগ, সামাজিক সংগঠন আৰু প্ৰশাসনে মিলি সমূহীয়াকৈ প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপ লোৱাৰ প্ৰয়োজন৷

ফাৰমানাৰ ডায়েৰী (১)

অজান্তি মুলুকত 

এনিছকিলেন বাছ ষ্টেচন৷ উত্তৰ আায়াৰলেণ্ডৰ এখন সৰু চহৰৰ দুপৰীয়া৷ বাছৰ পৰা প্ৰকাণ্ড বেগটো কেকোঁজেকোঁকৈ নমাওতেই বাছ চালকজন আগবাঢ়ি আহিল৷ বেগটোৰ এমূৰে ধৰি দাঙিবলৈ লৈ তেওঁ অচিনাকি আইৰিছ সুৰটোৰে কৈ উঠিল,

“What do you have in there? Your entire life?''

মোৰ কৈ পেলাবলৈ মন গ’ল, 'ঠিকেই! মোৰ সমগ্ৰ জীৱনেই সোমাই আছে ইয়াত!'

সমানেই এবেগ বস্তু চেৰিটিত দান কৰি, অন্য বহুখিনি আকৌ বন্ধু বান্ধবৰ মাজত বিলাই দি মোৰ জীৱনৰ বাকী ৰৈ যোৱা সকলোখিনি ইয়াতেইতো আছে৷ ইংলেণ্ডৰ পৰিচিত জীৱনটো সামৰি আয়াৰলেণ্ডত এটা নতুন জীৱনৰ আৰম্ভণি কৰিবলৈ এয়াই মোৰ সমল!

বাছ ষ্টেচনৰ পৰা ওলাই ব্যস্ত বাট, অলেখ অসংখ্য গাড়ীবোৰ দেখি অলপ থোঁতা-মোজা খালো যেন! কোনোদিনে নেদেখা নুশুনা এই ঠাইখনে হয়তো মোৰ কল্পনাত অন্য এটা ৰূপতহে ভাঁহি আছিল অতদিনে৷ ভাৱিছিলোঁ, আইৰিছ কান্ট্ৰিছাইড যেতিয়া কণমান এখন নগৰ হ’ব, য’ত মহানগৰৰ দৰে চঞ্চল সময়ে পাখি মেলি ঢাপলি নেমেলে, য'ত জীৱন মাথোঁ এছাটি জুৰ মলয়া, মহানগৰৰ বিৰতিহীন যান্ত্ৰিকতাৰ পৰা শত যোজন দূৰৈত মন গ'লেই ৰৈ যাব পৰা এটা আলিকেঁকুৰি! মোৰ সেই কল্পনাৰ নিৰিবিলি নগৰখনতকৈ এই ঠাই যথেষ্ট ডাঙৰ, যথেষ্ট ব্যস্ত৷ 

প্ৰথম দৃষ্টিত এনিছকিলেন

বাটৰ সিপাৰে চাই পিছে মনটো মুকলি হৈ পৰিল৷ নীলা স্বচ্ছ পানীৰে  এখন সুবিশাল নৈ! পাৰে পাৰে বহু নাও৷ কেইবাঠাইটো দেখিলো, বৰশী টোপাই গোঁজ মাৰি বহি আছে ভালেকেইজন মানুহ৷ অজানিতেই এটা হাঁহি ওলাই আহিল মোৰ৷ শ্বেফিল্ডৰ যোৱা চাৰিটা বছৰত যেন এনে এখন নৈৰেই প্ৰয়োজন অনুভৱ কৰি আছিলো৷ নৈৰ পাৰৰ মানুহৰ আজন্ম প্ৰেম নৈৰ সৈতে, সৰু-বৰ ঢৌৰ সৈতে, ঢৌত কঁঁপি গৈ থকা নাওবোৰৰ সৈতে৷ নৈৰ বুকুত যে যেতিয়াই মন যায় উজাৰি দিব পাৰি হৃদয়ৰ সকলো বোজা! এনে এখন নৈ ইমান কাষতে পাম বুলি জানি উচ্ছসিত হৈ পৰিলোঁ৷

নগৰৰ মাজেদি বৈ যোৱা আৰ্ণ নৈ

এয়াৰ বি এন বিৰ এটা ঘৰত দুদিনমান থাকি লৈ এই নতুন জীৱনৰ থানথিত লগোৱাৰ পৰিকল্পনা৷ গুগুল মেপত চাই দেখিলোঁ বাছ ষ্টেচনৰ পৰা খোঁজেৰে তালৈ মাথোঁ দহ মিনিটৰ বাট৷ ভাৱিলো টেক্সি নলওঁ আৰু৷ গধুৰ বেগটো টানি টানি ঘৰ ওলাওহি মানে আধাঘন্টাই লাগিল পিছে!

আৰ্ণ নৈৰ অন্য ৰূপ

বাটৰ কাষতে এটা দুমহলীয়া ঘৰ৷ এজাৰৰঙী মূল দুৱাৰখনত টুকুৰীওৱাৰ কেইমুহুৰ্ত্তমানৰ পিছতে ঘৰৰ দুৱাৰ খোল খালে৷ পয়ত্ৰিশৰ আশে পাশে থকা মিঠামুখীয়া এজন ডেকা ল’ৰা৷

'Hi, you must be Joli! I am John, your host."

জনে আগবঢ়াই নি এফালৰ পৰা পাকঘৰ, লিভিং ৰুম, মোৰ শোৱা কোঠা সকলো দেখাই বুজাই দিলে৷ যোৱা কেইবছৰমানৰ পৰা য'লৈকে যাওঁ হোটেলতকৈ এনেকৈ কাৰোৱাৰ আলহী হৈ ঘৰুৱাকৈ থাকিবলৈ বেছি পছন্দ কৰিবলৈ লৈছোঁ৷ এনেকৈ থাকিলেহে যেন এখন ঠাইৰ ৰূপ, ঠাইখনৰ মানুহৰ জীৱনৰ প্ৰকৃত সুবাস পোৱা যায়, এনে ভাৱ হ'বলৈ লৈছে৷ হোটেলৰ কোঠাবোৰ যিমানেই আৰামদায়ক নহওক এখন ঘৰৰ তুলনাত যেন তেনেই বৈশিষ্ট্যহীন!বিয়াগোম হোটেলৰ কোঠাই কোঠাই স্থানীয় ঠাই, সংস্কৃতিৰ যিমানেই ফটো ওলমাই নাৰাখক সেইবোৰে সদায়ে এখন বেঁৰা সাঁজি যেন আঁতৰাই থয় স্থানীয় জীৱনৰ নিভাঁজ ছৱিখন!

এটা ঠিকনাৰ সন্ধানত

জনৰ সৈতে কফি একাপ লৈ বহিলো৷ ঘৰ আৰু গাড়ীৰ সন্ধানত আছোঁ বুলি জানি তেওঁ ক'লে,

'ইয়াত কোনেও অনলাইন বিজ্ঞাপন নিদিয়ে৷ সেয়ে চাগৈ তুমি ইংলেণ্ডৰ দৰে ৱেবছাইটত খুঁচৰিয়ে ভাড়াঘৰ পোৱা নাই৷ তাতকৈ এটা কাম নকৰা কিয়? ইয়াৰ স্থানীয় বাতৰি-কাকতখনত বিচাৰি চোৱা৷ ঘৰৰ মালিকে দিয়া ভাড়াঘৰৰ বিজ্ঞাপন তাতে পাই যাবা৷ ইয়াত এতিয়াও কথাবোৰ 'অল্ড স্কুল'!'

ভাবিলো, সেয়াই ভাল উপায়৷ আবেলি ওলাই আহি দোকানৰ পৰা কিনি আনিলো 'দ্য ইমপাৰ্চিয়েল ৰিপৰ্টাৰ'- স্থানীয় বাতৰি কাকত৷ মূখ্য বাতৰিবোৰ বাদ দি চিধাই বিজ্ঞাপনৰ পৃষ্ঠাত চকু ফুৰালো৷ জনৰ কথাই সঁচা৷ কেইবাটাও ভাড়াঘৰৰ বিজ্ঞাপন! ইয়াত পৰিয়াল নাথাকিলে প্ৰায়বোৰ মানুহেই সচৰাচৰ অন্যৰ লগত মিলি একোটা ডাঙৰ ঘৰ ভাড়ালৈ লয়৷ ঘৰভাড়া, কাউন্সিল টেক্সৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মাহেকীয়া বিললৈকে ভাগবতৰা হয় বাবে অকলে থকাতকৈ যথেষ্ট সস্তা হয়৷ কিন্তু মোৰ দৰে নিসংগতাপ্ৰিয় মানুহৰ বাবে দিনটোৰ শেষত কেৱল নিজা পৃথিৱীখনত বিলীন হ'ব পৰাৰ মূল্য হয়তো তাতকৈ বহু বেছি৷ সেয়ে  ভাৱি থৈছিলো, খৰচ অলপ বেছি হ'লেও অকলশৰেই থকাৰ ব্যৱস্থা কৰিম৷ 

কাকতখনত  তেনেধৰণৰ মাথোঁ এটা ঘৰৰ বিজ্ঞাপন দেখিলো৷ লগত এটা ফোন নম্বৰ৷ ৰিং হোৱাৰ ক্ষন্তেক পিছতে এগৰাকী মহিলাৰ মাত ভাঁহি আহিল,

'হেল্ল', জাৰ্লডাইন স্পিকিং৷'

'হেল্ল', মই আচলতে আজিৰ কাকতত ওলোৱা আপোনাৰ ঘৰৰ বিজ্ঞাপনটোৰ কথা সুধিবলৈ ফোন কৰিলো৷'

মোৰ কথা শেষ হ'বলৈকে নাপালে, তেওঁ খদমদমকৈ কৈ উঠিল,

'অ', তুমি ঘৰটো চাব বিচাৰা নেকি?'

'হয়, কিন্তু ভাড়া কিমান, কি কথা অলপ জানি ল'ব খুজিছোঁ৷'

তেওঁ একেই খৰখেদা ভাৱতে কৈ উঠিল,

'আমি এতিয়া ঘৰটোতে আছোঁ, তুমি চাব খোঁজা যদি এতিয়াই আহিব পাৰা!'

মই থতমত খালো৷ ঘড়ী চাই দেখো নিশা চাৰে সাত বাজিছে তেতিয়া৷

'এতিয়াই?'

'অ', তুমি এতিয়া ক'ৰ পৰা ফোন কৰিছা কোৱাচোন?'

ঠিকনাটো কোৱাৰ লগে লগে তেওঁ উৎসাহেৰে কৈ উঠিল৷ 

’এস, তুমি একেবাৰে ওচৰতে আছা৷ এতিয়াই আহা পাৰা যদি৷ আমি অলপ সময় ৰৈছোঁ বাৰু!’

দিনটোৰ দীঘলীয়া যাত্ৰাৰ শেষত নিশাৰ সাঁজ খাই বৈ তেতিয়া বিছনাত আৰামেৰে পৰিছিলোহে৷ কিন্তু যিমান পাৰি সোনকালে ঘৰ এটা যে মোক লাগেই! অগ্যতা খৰখেদাকৈ উমাল বিছনা এৰি ওলাই আহিলো৷ বাহিৰৰ কিনকিনীয়া বৰষুণক দেও দি খোঁজেৰে জাৰ্লডাইনে দিয়া বৰ্ণনা মতে ঘৰ ওলালোগৈ৷

দুৱাৰমুখতে জাৰ্লডাইনক পালো৷ তেজগোঁৰা মুখেৰে এগৰাকী মধ্যবয়সীয়া মহিলা৷ মোক আগবঢ়াই নি চিনাকি কৰি দিলে তেওঁৰ পাৰ্টনাৰ পেট্ৰিকৰ  সৈতে৷ এপাৰ্টমেন্টত সোমায়েই ভাল লাগি গ'ল-ঠিক মই বিচৰা ধৰণৰে যেন৷ দুটা মহলাৰ সকলো আধুনিক সা-সুবিধা থকা এটা আহল-বহল ঘৰ৷ জাৰ্লডাইন আৰু পেট্ৰিকে তলে-ওপৰে কোঠাবোৰ দেখুৱাই প্ৰতিটো সা-সুবিধাৰ কথা উপৰা-উপৰিকৈ ক'বলৈ লাগিল৷ 

সকলো চাই-চিতি বহা কোঠালৈ অহাৰ পিছত মই ক'লো,

'মোৰ এপাৰ্টমেন্টটো খুবেই পছন্দ হৈছে৷ খৰচ-পাতিবোৰ বা কেনে?'

এইবাৰ দুয়ো খৰচৰ বিৱৰণ দিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ সকলো মিলাই মাহে আমাৰ হিচাপত প্ৰায় পঞ্চাছ হাজাৰ টকা! তথাপিও সৰু ঠাই কাৰণেই কিজানি ইংলেণ্ডৰ বাকী চহৰতকৈ যথেষ্ট সস্তাই৷ খৰচক লৈ গুণাগথাঁ কৰি থকাৰ মাজতে পেট্ৰিকৰ মাতত মোৰ তন্ময়তা ভাঙিল৷ তেওঁ সুধিলে মোৰ বিষয়ে৷ মই ভাৰতীয় আৰু আয়াৰলেণ্ডত আজি মোৰ প্ৰথম নিশা বুলি শুনি দুয়ো আশ্চৰ্য্যত জাঁপ মাৰিহে উঠিল যেন!

দুয়োৰে প্ৰতিক্ৰিয়া দেখি মই হো-হোৱাই হাঁহি পেলালো৷

'What brings you here from so far away?' -পেট্ৰিকৰ প্ৰশ্ন

'My job! I start tomorrow morning.'

'Do you know anyone here?'

'Nope! Not a single person.'

দুয়োৰে যেন আশ্চৰ্য্য আৰু কৌতুহলৰ শেষেই নহ'ব৷ তেওঁলোকক বুজাব লগা হ'ল ইয়াত কেনেকৈ চাকৰি পালো৷ কিয় আৰু কেনেকৈ আহিলো -সকলোখিনি৷

পেট্ৰিকে শেষত ক'লে,

'সন্ধিয়া অন্য এজনেও ঘৰটো চাই গৈছে৷ আচলতে সেইকাৰণেই আমি ইয়ালৈ আহিছিলো৷ কিন্তু আমি তোমাকেই ঘৰটো দিম৷ চোৱা তোমাৰ অফিচো ঘৰৰ ইমান ওচৰত হ'ব!'

পেট্ৰিকে বেলকনিৰ পৰ্দা টানি আঙুলীয়াই দেখুৱালে৷ চাই পঠিয়ালো বাটৰ সিপাৰে মাথোঁ কেইখোঁজমান আঁতৰতে থকা বিশাল 'ৱাটাৰৱেইজ আয়াৰলেণ্ড' নামৰ অট্টালিকাটোলৈ৷ ঠিকেই, মোৰ জীৱনৰ প্ৰথম চাকৰি, প্ৰথম অফিচ!

এপাৰ্টমেন্টৰ বেলকনিৰে দেখা পোৱা দৃশ্য

কিছুসময়ৰ পিছত সেই ঘৰৰ পৰা ওলাওঁ মানে এবেলাৰ আগলৈকে অচিনাকি হৈ থকা এই অজান মুলুকত হঠাতে মোৰ এটা ঠিকনা হৈছে, এজন আইৰিছ গৃহস্থৰ আতিথ্যত প্ৰথম নিশাটো কটাবলৈ ওলাইছোঁ আৰু নিমিষতে আপোন হৈ পৰা এহাল মানুহৰ ইটো সিটো অভিভাৱকসূলভ দিহা-পৰামৰ্শৰ বান উঠিছে৷

এনেকৈয়েতো জীৱনে নতুন মোৰ লয়, সৃষ্টি হয় নতুন বান্ধোনৰ আৰু ন ন ৰঙৰ পয়োভৰ ঘটে ভৱিষ্যতৰ উকা চিত্ৰপটত৷ ফাৰমানাৰ এই এনিছকিলেন নগৰে প্ৰথম নিশাতে সেই ৰাগীৰে আপ্লুত কৰি পেলালে মোক৷ এটা নতুন আৰম্ভণিৰ সপোনে আকুলতাৰে বাট চালে পুৱাৰ সুৰ্য্যোদয়লৈ৷

ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্যত ফ্ল'ৰাইডেৰে দূষিত পানী

ভাৰতৰ ৮৫% লোকৰ খোৱা পানীৰ উৎস ভূগৰ্ভৰ পানী৷ গতিকে এই উৎসৰ পানী পৰিশুদ্ধ হোৱাটো অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ দিল্লী বিশ্ববিদ্যালয় আৰু মুম্বাইৰ ভাৰতীয় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠানে ইৰাণ আৰু চুইডেনৰ গৱেষকৰ দলৰ সৈতে কৰা এক সহযোগিতামূলক গৱেষণাত প্ৰকাশ পাইছে যে ভাৰতৰ ভালেসংখ্যক ৰাজ্যৰ ভূগৰ্ভৰ পানী ফ্ল'ৰাইডেৰে দূষিত৷ তাৰোপৰি এই গৱেষণাত ধৰা পৰিছে যে এই পৰিমাণ ভাৰতৰ নগৰ অঞ্চলৰ তুলনাত গ্ৰামীণ অঞ্চলত  প্ৰায় দুগুণ বেছি৷ 

বিশ্ব স্বাস্থ্যসংস্থাৰ দ্বাৰা আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্য্যায়ত অনুমোদিত ভূৰ্গভৰ পানীত ফ্ল'ৰাইডৰ সৰ্বোচ্চ সীমাৰেখা হ'ল প্ৰতি লিটাৰত ১.৫ মিলিগ্ৰাম৷ গৱেষণাটোত ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্যৰ ৬৩ টা গৱেষণাৰ পৰা লাভ কৰা মুঠ ৫৭ হাজাৰটা নমুনা বিশ্লেষণৰ অন্তত প্ৰকাশ পাইছে যে মধ্যপ্ৰদেশ, পাঞ্জাব, ছত্তিছগড়, ৰাজস্থান, কৰ্ণাটক, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ, হাৰিয়ানা, তেলেংগানা, উত্তৰ-প্ৰদেশ আৰু বিহাৰৰ পানীত ফ্ল'ৰাইডৰ পৰিমাণ বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাৰ এই অনুমোদিত পৰ্য্যায়তকৈ অধিক৷ উত্তৰ-পূবৰ ৰাজ্যকেইখনৰ ভিতৰত অসমৰ পানীত ফ্ল'ৰাইডৰ পৰিমাণ নিৰাপদ পৰ্য্যায়ত আছে যদিও বাকীকেইখন ৰাজ্যত কোনো তথ্য এতিয়াও পাবলৈ নাই৷

পানীত এই ফ্ল'ৰাইড আহে ফ্ল'ৰিন নামৰ প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা এটা মৌলৰ পৰা৷ কম পৰিমাণৰ ফ্ল'ৰাইড মিহলি হৈ থাকিলে ই আমাৰ দাঁতৰ ক্ষয় হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰে৷ কিন্তু ইয়াৰ পৰিমাণ বাঢ়ি গ'লে হাড়ৰ ফ্ল'ৰছিছ (skeletal fluorosis) নামৰ ৰোগ হয়৷ এই ৰোগত হাড়বোৰৰ স্থিতিস্থাপকতা (elasticity) কমি যোৱাৰ ফলত হাড় ভঙাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়৷ তেনেদৰে ফ্ল'ৰাইডৰ আধিক্যই হাইপাৰ থাইৰইডিজম, উচ্চ ৰক্তচাপ, হৃদৰোগ আৰু স্নায়ুৰ ৰোগৰো জন্ম দিব পাৰে৷ গতিকে ভাৰতৰ ফ্ল'ৰাইডেৰে দূষিত পানীয়ে জনসাধাৰণৰ স্বাস্থ্যত বহুতো বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে৷

ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্যৰ পানীত ফ্লৰাইডৰ পৰিমাণৰ মানচিত্ৰ (চিত্ৰৰ উৎস: গৱেষণাপত্ৰ)
বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাৰ অনুমোদিত সীমাৰেখা প্ৰতি লিটাৰত ১.৫ মিলিগ্ৰাম

মানুহৰ বাবে সংকটৰ গৰাহত দহ লাখ প্ৰজাতি

শেহতীয়াকৈ মুক্তি পোৱা ৰাষ্ট্ৰসংঘ (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES)ৰ এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিবেদন ত প্ৰকাশ পাইছে যে মানৱ ইতিহাসত অভুতপূৰ্ব এক দ্ৰুত হাৰত প্ৰকৃতিৰ ধ্বংস হৈছে আৰু বিভিন্ন জীৱ বিলুপ্তিৰ পথত আগবাঢ়িছে৷৷ এই ধ্বংসাত্মক কাৰ্য্যসমূহ অনতিপলমে বাধা দিব নোৱাৰিলে মানৱ সমাজৰ ওপৰত ইয়াৰ অতি বিপদজনক প্ৰভাৱ পৰাৰ সম্ভাৱনা আছে বুলি প্ৰতিবেদনখনে সকীয়াই দিছে৷

এই প্ৰতিবেদনখন বৰ্ত্তমানলৈকে জৈৱবৈচিত্ৰ্য আৰু পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ উপকাৰিতা (Ecosystem Services) সম্পৰ্কীয় বিশ্লেষণৰ কৰা আটাইতকৈ পুংখানুপুংখ অধ্যয়নৰ ফল৷ ৫০ খন দেশৰ ৩১০ গৰাকী বিজ্ঞানীয়ে বিশ্বৰ যোৱা পাঁচটা দশকৰ পৰিৱৰ্ত্তনসমূহ অধ্যয়ন কৰি এই আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় বিশ্লেষণ আগবঢ়াইছে৷ ইয়াৰ লগতে প্ৰায় ১৫,০০০ বৈজ্ঞানিক প্ৰকাশন আৰু চৰকাৰী প্ৰতিবেদনৰ ৰিভিউ কৰাৰ লগতে প্ৰথমবাৰৰ বাে তেওঁলোকে স্থানীয় লোকৰ পৰম্পৰাগত জ্ঞানসমৃদ্ধ তথ্যও ব্যৱহাৰ কৰিছে৷ এই প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে যে প্ৰায় এক মিলিয়ন উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ প্ৰজাতি বৰ্তমান বিলুপ্তিৰ পথত৷ এই হাৰ মানৱ ইতিহাসতে অভূতপূৰ্ব৷

’আমি বাস কৰা এই পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষিপ্ৰ গতিত অৱনতি ঘটিছে আৰু আমি প্ৰায় জানি-শুনিয়ে আমাৰ অৰ্থনীতি, জীৱন-নিৰ্বাহৰ পথ, খাদ্যৰ নিশ্চয়তা, স্বাস্থ্য আৰু জীৱনৰ মানদণ্ডৰ মূল ভেঁটিকে উছন কৰিব খুঁজিছোঁ’- এই গৱেষণাৰ মূল সভাপতি ছাৰ ৰবাৰ্ট ৱাটছন (Sir Robert Watson) কয়৷

এই গৱেষণাই আৱিষ্কাৰ কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশসমূহ হৈছে- 

সংকটৰ গৰাহত পৰা বিভিন্ন জীৱৰ অনুপাত

• সমগ্ৰ বিশ্বৰে ৭৫% ভুখণ্ড আৰু ৬৬% সাগৰীয় অঞ্চল মানুহৰ কাৰ্য্যকলাপৰ বাবে ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে আৰু ৮৫% ৰো অধিক জলাশয় নোহোৱা হৈছে৷ গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে গড় হিচাপত স্থানীয় লোক (Indigenous Peoples and Local Communities)-এ পৰিচালনা কৰা ভুখণ্ডত এই ক্ষতিৰ হাৰ লক্ষণীয়ভাৱে কম৷
• মানুহৰ ধ্বংসাত্মক কাৰ্য্যৰ ফলত প্ৰায় এক মিলিয়ন অৰ্থাৎ দহ লাখ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ প্ৰজাতি সংকটৰ গৰাহত পৰিছে৷ ১৯০০ চনৰ পৰা বৰ্ত্তমানলৈকে প্ৰায়ভাগ স্থলচৰ প্ৰজাতিৰ আবাদী ২০% হ্ৰাস পাইছে৷ তাৰোপৰি ৪০% ৰ অধিক উভচৰ প্ৰাণী, ৩৩% প্ৰবাল আৰু সকলো সাগৰীয় প্ৰাণীৰ এক তৃতীয়াংশ ভাবুকিগ্ৰস্ত (threatened)৷ কীট-পতংগৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰায় ১০% ভাকুবিগ্ৰস্ত বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে৷ ষোল্লশ শতিকাৰ পৰা বৰ্তমানলৈ কমেও ৬৮০ বিধ মেৰুদণ্ডী প্ৰাণী বিলুপ্ত হৈছে ৷
• তেনেদৰে আমি খাদ্য আৰু কৃষিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা ৯% পোহনীয়া স্তন্যপায়ী জন্তুৰ প্ৰকাৰ (breed) ইতিমধ্যে বিলুপ্ত হৈছে আৰু ১০০০ টা এনে প্ৰকাৰ বৰ্তমান ভাবুকিগ্ৰস্ত৷
• ১৯৮০ চনৰ পৰা বৰ্তমানলৈ প্লাষ্টিকৰ প্ৰদূষণ দহগুণ বৃ্দ্ধি পালে৷ বছৰি ৩০০-৪০০ মিলিয়ন টন প্লাষ্টিক, ৰাসায়নিক সাৰ আধিকে ধৰি ঔদ্যোগিক অঞ্চলৰ অন্যান্য বিষাক্ত পদাৰ্থ সাগৰত পেলোৱাৰ ফলত বহুতো মৃত সাগৰীয় অঞ্চল (dead zones) সৃষ্টি হৈছে৷ এই অঞ্চলবোৰৰ মুঠ মাটিকালি অসমৰ ভুখণ্ডৰ প্ৰায় তিনিগুণ (২৪৫,০০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ)
• মানুহৰ কাৰ্য্য-কলাপৰ ফলত পৃথিৱীৰ গড় উষ্ণতা প্ৰায় এক ডিগ্ৰী ইতিমধ্যে বৃদ্ধি পাইছে আৰু যোৱা ত্ৰিছ বছৰে প্ৰতিটো দশকতে গড় উষ্ণতা ০.২ ডিগ্ৰী ছেলিছিয়াছকৈ বৃদ্ধি পাই আহিছে৷

মানুহৰ জীৱন ধাৰণ (well-being) ৰ প্ৰতি সংকট অনা এই বিপদজনক প্ৰতিচ্ছৱিৰ মূলতে মানুহৰে ধ্বংসাত্মক কাৰ্য্য কলাপ বুলি প্ৰতিবেদনখনে সাব্যস্ত কৰিছে৷ গৱেষণালব্ধ তথ্যৰে প্ৰতিবেদনখনত ইয়াৰ মূল পাঁচটা কাৰণ দৰ্শোৱা হৈছে৷ গুৰুত্বৰ ক্ৰমাংকত এই কাৰণসমূহ হৈছে- ১) মাটি আৰু সাগৰৰ ব্যৱহাৰৰ পৰিৱৰ্ত্তন ২) জীৱ-জন্তুৰ পোনপটীয়া শোষণ (exploitation) ৩) জলবায়ু পৰিৱৰ্ত্তন ৪) প্ৰদূষণ ৫) বহিৰাগত আগ্ৰাসী প্ৰজাতি (invasive alien species)৷ ইয়াৰ পৰোক্ষ কাৰণবোৰৰ ভিতৰত ক্ৰমবৰ্দ্ধমান জনসংখ্যাও অন্যতম৷

বৰ্তমানৰ গতিৰে আগবাঢ়িলে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় লক্ষ্যমূহত উপনীত হোৱা সম্ভৱ নহয় বুলিও এই প্ৰতিবেদনে শংকা প্ৰকাশ কৰিছে৷ বিজ্ঞানীসকলে আগবঢ়োৱা প্ৰকৃত কাৰ্য্যপন্থা হ’ল অৰ্থনৈতিক, সামাজিক, ৰাজনৈতিক আৰু প্ৰযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত এক সম্পূৰ্ণ পৰিৱৰ্ত্তন (transformative change) অনা৷ ইয়াৰ বাবে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে জনসাধাৰণৰ মাজত সজাগতা বৃদ্ধি কৰা, সমাজৰ বিভিন্ন পৰ্য্যায়ত পৰিৱেশৰ বাবে হানিকাৰক পদক্ষেপ ৰুধিবলৈ উপায় উদ্ভাৱন আৰু এইসম্পৰ্কীয় আইন প্ৰৱৰ্ত্তন আদিৰ গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে৷ তাৰোপৰি, এই পদক্ষেপসমূহৰ সঠিক কাৰ্য্যৰোপন আৰু মূল্যায়নৰ বাবে আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্য্যায়ত অধিক সহযোগিতাৰ প্ৰয়োজন বুলি বিজ্ঞানীসকলে মত প্ৰকাশ কৰিছে৷

মালদ্বীপৰ ভাৰত মহাসাগৰত প্ৰবালৰ মাজত এটা সাগৰীয় কাছ

ফটো:Andrey Armyagov/Shutterstock.com 

অসমৰ বনাঞ্চলত নতুন উদ্ভিদৰ আৱিষ্কাৰ

অসমৰ শোণিতপুৰ জিলাৰ বিহালী সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত অসম, অৰুণাচল আৰু ৰাছিয়াৰ গৱেষকৰ দল এটাই যোৱা বছৰৰ মে’ মাহত এবিধ নতুন উদ্ভিদৰ প্ৰজাতি আৱিষ্কাৰ কৰিছে৷ এই উদ্ভিদবিধক তেওঁলোকে Chlorophytum assamicum বুলি নামকৰণ কৰিছে৷ এইবিধ এবিধ দীৰ্ঘস্থায়ী (perennial), মাটিত হোৱা বনজাতীয় উদ্ভিদ ( terrestrial rosulate herb)৷ ইয়াৰ পাতবোৰ লাহী আৰু এজোপা বনত ৬-১২ খিলা পাত ওলায়৷ ফুলৰ পাহিবোৰ (দলমণ্ডল) বগা আৰু পুংস্তৱকৰ ৰং হালধীয়া৷ এই বনবিধত এপ্ৰিল-মে’ মাহত ফুল ফুলে আৰু মে’-জুন মাহত ফল ধৰে৷ উদ্ভিদবিধ Chlorophytum গণৰ অন্তৰ্ভুক্ত৷ সমগ্ৰ বিশ্বত এই Chlorophytum গণৰ প্ৰায় ২০০ বিধ প্ৰজাতি পোৱা যায়৷ ইয়াৰে ১৯ বিধ প্ৰজাতি ভাৰতত দেখা পোৱা যায়৷  বৰ্তমানলৈকে বিহালীৰ পৰ্ণপাতী বনাঞ্চলত এই প্ৰজাতিৰ মাথোঁ ৩০ জোপা বন পোৱা গৈছে৷

Chlorophytum assamicum. A. মূল বনবিধ. B. শিপাৰে সৈত বনবিধ C. শিপ D. ফুল E. এপাহ ফুলৰ অংশবোৰ. F. ফুলৰ পাহিবোৰ

মালয়েছিয়াত দুসপ্তাহ (দ্বিতীয় খণ্ড)

মালয়েছিয়াৰ কুচিং বিমানবন্দৰৰ পৰা ওলাই টেক্সি এখন ল’লো৷ বান্ধৱী চিণ্ডিয়ে আগতীয়াকৈ ঠিক কৰি থোৱা এপাৰ্টমেন্টৰ ঠিকনাটো দেখুৱালোঁ টেক্সিৰ ড্ৰাইভাৰজনক৷ আকাৰে ইংগিতে কথা পতিব লগাত পৰিলো, কাৰণ মালয় ভাষাৰ এটা শব্দও নাজানো!

টেক্সিত প্ৰায় আধাঘন্টাৰ বাট৷ ভৰ দুপৰীয়াৰ উজ্জল ৰ’দ৷ বাট-পথবোৰ আমাৰ বাংগালোৰৰ দৰে যেন৷ দুটা সাগৰীয় দ্বীপৰ একাংশকৈ লৈ মালয়েছিয়া দেশখন৷ বনিঅ’ দ্বীপৰ অংশটোত পশ্চিমে থকা চাৰাৱাক ৰাজ্যৰ ৰাজধানী এই কুচিং মহানগৰী৷ বৰ্ণিঅ’ দ্বীপৰ মালয়েছিয়ান অংশটোৰ মাজতে আকৌ আছে ক্ষুদ্ৰ ব্ৰুণেই দেশখন৷

জাভাৰ সাগৰেৰে পৃথক হৈ থকা মালয়েছিয়া উপদ্বীপ (বাওঁফালে) আৰু বৰ্ণিঅ’ দ্বীপ (সোঁফালে) ৰ অংশটোত কুচিং মহানগৰী (ৰঙা চিন)

মোৰ ভাৱৰ যতি পেলাই টেক্সিখন ৰ’লহি এটা বিশাল অট্টালিকাৰ সন্মুখত৷ এফালে সন্মুখত বিশাল আখৰেৰে লিখা আছে- কনছুলেট জেনেৰেল অব ব্ৰুণেই! অন্যকাষে হোটেল৷ হয়তো বিশাল অট্টালিকাটোৰে কিছু অংশ এপাৰ্টমেন্ট হিচাপেও ৰাখি ব্যৱসায় কৰিছে৷  ড্ৰাইভাৰ জনক বাইশ ৰিংগিট (আমাৰ হিচাপত প্ৰায় চাৰিশ টকা) দি বিদায় দিলো৷ মোক দেখিয়েই হাঁহিমুখেৰে এগৰাকী সুসজ্জিতা ছোৱালী আগবাঢ়ি আহিল,

’জলি？’
’য়েছ্, এণ্ড ইউ আৰ এঞ্জি？’
’য়েছ্ য়েছ্! মই তোমাৰ কাৰণেই বাট চাই আছিলো, চিণ্ডিয়ে খৱৰ দিছিল তুমিয়ে প্ৰথম পাবাহি বুলি৷”

এঞ্জিৰ লগতে সোমাই গৈ লিফটেৰে দহ নম্বৰ মহলা পালোগৈ৷ সঁচা অৰ্থতে বিশাল ঘৰটোৰ বাহিৰ-ভিতৰ৷ আহল-বহল কৰিডৰ এটাৰে লৈ গৈ তাই এটা এপাৰ্টমেন্টৰ দুৱাৰ খুলি দিলেগৈ৷ ভিতৰত সোমায়ে উল্লাসিত হৈ উঠিিলো৷ আটোমটোকাৰিকৈ থোৱা এটা আধুনিক এপাৰ্টমেন্ট৷ প্ৰতিটো কোঠাৰ লগতে পৃথক বেলকনি৷ এঞ্জিয়ে ঘৰৰ সকলো সা-সুবিধা দেখুৱাই মেলি গ’লগৈ৷

আমাৰ দলটোৰ বাকীবোৰ বেলেগে বেলেগে দিনটোৰ ভিতৰতে পোৱাহিৰ কথা৷ ট্ৰলীটো একাষে থৈয়ে মই বেলকনি লৈ গ’লো৷ বহা কোঠাৰ বেলকনিৰ তলতে চাৰাৱাক নৈখন!  দিনে-নিশাই এখন নৈৰ পাৰত থাকিম, সেয়া দেখিয়েই ভাল লাগি গ’ল৷ তাতে যাওঁ যাওঁ কৈও যাব নোখোঁজা শ্বেফিল্ডৰ ঠাণ্ডা ডাৱৰে আৱৰা  দিনবোৰৰ পৰা আহি হঠাতে ৰ’দাল কুচিংখন পাই সুখী হৈ পৰিলো!

বস্তু-বাহানি চিজিল কৰি আজৰি হওঁ মানে চিণ্ডি আৰু পেডী ওলালহি৷ দু্য়োৰে হাতত ফিল্ডৰ বেকপেক৷ বৰ্ণিঅ’ দ্বীপত আমাৰ লেবৰ বহুদিনীয়া গৱেষণা চলি আছে- তাৰ ক্ৰান্তীয় বৰ্ষাৰণ্যৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্যৰ সংৰক্ষণৰ বাবে৷ চিণ্ডী আৰু পেডীয়ে তাতে চলি থকা ফিল্ডৱৰ্কৰ পৰা বিৰতি লৈ ওলাইছেহি৷ দুয়ো আহিয়ে অৰণ্যৰ ৰোমাঞ্চকৰ খা-খৱৰবোৰ দিবলৈ লাগিল৷ কনফাৰেঞ্চ শেষ হোৱাৰ পিছত তালৈ এপাক মৰাৰ পৰিকল্পনা বাবে উৎসাহেৰে সিহঁতৰ কাহিনী শুনিলো৷

কথাৰ মাজতে কেইবাবাৰো কলিংবেল বাজি উঠিল৷ এজন এজনকৈ আহি ওলালহি ইংলেণ্ডৰ ৰেবেকা, ছিংগাপুৰৰ ফিলিক্স আৰু বাংগালোৰৰ পৰা তাম্মা৷ তাম্মাৰ বাহিৰে বাকী গোটেইকেইজন মোৰ বৰ্তমানৰ লেবমেট৷ তাম্মাও একালৰ সহকৰ্মীৰ পৰা হৈ পৰা আপোন বান্ধৱী৷ আজি দুবছৰৰ মূৰত লগ পালো! নিমিষতে আমাৰ আড্ডা জমি উঠিল৷

পৰিভ্ৰমী পখিলাই সলনি কৰিছে শীতকালৰ লক্ষ্যস্থান

শীতৰ আলহী পৰিভ্ৰমী চৰাইবোৰৰ বিষয়ে যথেষ্ট চৰ্চা হৈ থাকে ৷ চৰাই দৰেই বহুতো পাখিলাহী পখিলাইও শীতকালি পৰিভ্ৰমণ কৰে৷ চৰাইৰ দৰেই পখিলাৰ পৰিভ্ৰমণৰ কাৰণো কেইবাটাও হ’ব পাৰে৷ পখিলাবোৰ শীতল ৰক্তী (cold-blooded) বাবে বহু নাতিশীতোষ্ণ ঠাইৰ (temperate) শীতকালি পখিলাবোৰে গৰম ঠাইলৈ পৰিভ্ৰমণ কৰে৷ তাৰোপৰি শীতকালি খাদ্য অৰ্থাৎ ফুলৰ অভাৱ হ’লেও পখিলাই অন্য ঠাইত খাদ্যৰ সন্ধান কৰিবলৈ বাধ্য হয়৷  এনে এবিধ পৰিভ্ৰমী পখিলাৰ প্ৰজাতিৰ নাম হৈছে ম’নাৰ্ক পখিলা৷ 

ম’নাৰ্ক পখিলাবিধ

উজ্জল হালধীয়া বা কমলা ৰঙৰ পাখিত কলা আঁচবোৰেৰে ম’নাৰ্ক পখিলাবিধ আমাৰ অসমত পোৱা ষ্ট্ৰাইপড টাইগাৰ নামৰ পখিলাৰ সৈতে দেখাত বহুখিনি একে যদিও ম’নাৰ্ক পখিলা আমেৰিকাত হে পোৱা যায়৷ এই পখিলাবিধৰ আকৌ কিছুমানে বছৰজুৰি একেখন ঠাইতে থাকে, অন্য কিচুমানে শীতকালিৰ জাৰৰ পৰা অব্যাহতি পাবলৈ দক্ষিণৰ ফ্ল’ৰিডা আৰু মেক্সিকোলৈ বহু হাজাৰ কিলোমিটাৰ জুৰা পৰিভ্ৰমণ কৰো এই পৰিভ্ৰমী পখিলাবোৰৰ পিছৰ বংশটোহে উত্তৰৰলৈ অৱশেষত উভতি আহে৷ 

শেহতীয়াকৈ ফ্ল’ৰিডা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ড° হানা জেণ্ডেন (Dr. Hannah Vander Zanden) ৰ নেতৃত্বত এটা বিজ্ঞানীৰ দলে কৰা গৱেষণাত প্ৰকাশ কৰিছে যে ফ্ল’ৰিডালৈ অহা ৪৮% ম’নাৰ্ক পখিলা আমেৰিকাৰ পশ্চিম অঞ্চলৰ পৰা আহিছে৷ এইঠাইৰ পখিলাবোৰ পূৰ্বতে মেক্সিকোলৈ পৰিভ্ৰমণ কৰে বুলিহে জনা গৈছিল৷ বিজ্ঞানীসকলৰ গৱেষণাত ইতিমধ্যে ধৰা পৰিছিল যে শীতকালি মেক্সিকোলৈ দিনে দিনে কমসংখ্যাক পৰিভ্ৰমী পখিলা আহিবলৈ লৈছে৷ ইয়াৰ কাৰণ হিচাপে বহুতো ধাৰণা প্ৰস্তাৱ কৰা হৈছিল কিন্তু কোনোটোৰে প্ৰমাণ হোৱা নাছিল৷ গতিকে এই গৱেষণাই কিছুসংখ্যক পখিলাই দক্ষিণলৈ নগৈ প্ৰায় বিপৰীত দিশত ফ্ল’ৰিডালৈ পৰিভ্ৰমণৰ দিশ সলনি কৰাটো ইয়াৰ অন্যতম কাৰণ হ’ব পাৰে বুলি তথ্য দিছে৷ এই পৰিভ্ৰমণৰ দিশ সলনি হোৱাৰ আঁৰত জলবায়ু পৰিৱৰ্ত্তনৰো ভূমিকা থাকিব পাৰে বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে৷

বিজ্ঞানীসকলে এই গৱেষণাত ফ্ল’ৰিডাৰ পখিলাবোৰ সংগ্ৰহ কৰি সিহঁতৰ কণমান দেহৰ কলাৰ পৰাই পখিলাবোৰৰ ক’ৰ পৰা আহিল তাৰ গম দিব পৰা এটা আইছ’টপ প্ৰযুক্তি ব্যৱাহাৰ কৰিছিল৷

ম’নাৰ্ক পখিলাৰ পৰিভ্ৰমণ

হেলথ গাইড (গ্ৰন্থ সমালোচনা)

’দেহা থাকিলেহে বেহা ’-আমি সকলোৱে শুনি অহা এষাৰ কথা৷ সুখী জীৱনৰ বাবে সুস্থ শৰীৰ আৰু সুস্থ মন সঁচা অৰ্থতে অপৰিহাৰ্য্য৷ এই সুস্বাস্থ্য লাভৰ উপায় সম্পৰ্কে আকৌ নানা মুনিৰ নানা মত৷ ইয়াৰ মূল কাৰণ হ’ল, আমাৰ শৰীৰ এক জটিল যন্ত্ৰ৷ শৰীৰৰ অংগ-প্ৰত্যংগবোৰ পৰিচালিত হয় নানা ক্ৰিয়া- প্ৰতিক্ৰিয়াৰ জড়িয়তে যিবোৰত মানুহৰ বংশগতি, লিংগ, বয়স আদি বিভিন্ন কাৰকে প্ৰভাৱ পেলায়৷ সেইবাবেই স্বাস্থ্যসম্পৰ্কীয় কোনো কথাৰে সাধাৰণীকৰণ কৰা টান৷ গতিকে আমাৰ দৰে সাধাৰণ ৰাইজে স্বাস্থ্যৰ বাবে কি ভাল বা কি বেয়া এই লৈ প্ৰায়ে দোমোজাত পৰোঁ৷ এনে অৱস্থাত এগৰাকী চিকিৎসকৰ কলমত এই সম্পৰ্কীয় সকলো কথাৰ ব্যাখ্যা আৰু দিহা পৰামৰ্শ সন্নিবিষ্ট হাতপুথি এখনৰ প্ৰয়োজনীয়তা অনস্বীকাৰ্য্য৷ এই প্ৰয়োজনকে বহুলাংশে পূৰ কৰিছে শেহতীয়াকৈ সঞ্জীৱন প্ৰকাশনে প্ৰকাশ কৰা ডা: গীতাৰ্থ বৰদলৈৰ ’হে’লথ্ গাইড’ নামৰ গ্ৰন্থখনে ৷

'হে’লথ্ গাইড’ গ্ৰন্থখন ৰাইজৰ মনত সততে উদয় হ’ব পৰা স্বাস্থ্যসম্পৰ্কীয় নানা কৌতুহলৰ পৰা সুস্বাস্থ্যৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় জীৱনশৈলীৰ দিশসমূহ সামৰি ৰচনা কৰা এখন পূৰ্ণাংগ গাইড৷ গ্ৰন্থখনৰ অধ্যায়সমূহে মূলত: স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় চাৰিটা দিশ সামৰি লৈছে৷ প্ৰথম অংশত সুস্বাস্থ্যৰ বাবে অতীব প্ৰয়োজনীয় সুষম আহাৰ, পানী, টোপনি, ব্যায়াম, পৰিস্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা আদিৰ বিষয়ে পৃথক অধ্যায়ত আলোচনা কৰা হৈছে৷ দ্বিতীয় অংশ জীৱনৰ ভিন্ন সময়ৰ যেনে বয়:সন্ধি, গৰ্ভধাৰণ, বাৰ্ধক্য আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কে আৰু তৃতীয় অংশ চকু, দাঁত, নাক, কাণ, ছাল আদি শৰীৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগৰ যতন সম্পৰ্কে আলোচিত অধ্যায়৷ গ্ৰন্থখনত প্ৰতিকাৰতকৈ প্ৰতিৰোধেই শ্ৰেয় (Prevention is better than cure) মূলমন্ত্ৰক সৰোগত কৰা হৈছে যদিও শেষৰ অংশত লেখকে বৰ্ত্তমান যুগত সততে দেখা দিয়া জ্বৰ, পানীলগাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ৰক্তচাপ, ডায়েবিটিছ আদি ৰোগৰো পৃথককৈ আলোচনা কৰিছে৷ তাৰোপৰি গ্ৰন্থখনৰ অন্তিম তিনিটা অধ্যায়ে সামৰি লৈছে প্ৰাথমিক চিকিৎসা, সততে উদয় হোৱা কিছুমান প্ৰশ্ন আৰু চিনাকি শাক-পাচলিৰ উপকাৰিতাৰ বিষয়ে৷ সুন্দৰ বেটুপাত আৰু সজ্জাৰে গ্ৰন্থখনে সহজে পঢ়ুৱৈৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈও সক্ষম হব৷ 

ইন্টাৰনেটৰ সহজলভ্য তথ্যৰ যুগতো এনে এখন গ্ৰন্থৰ গুৰুত্ব ইয়াতেই যে ইন্টাৰনেটৰ বিভিন্ন উৎসৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় কথাবোৰ প্ৰায়ে পৰস্পৰ বিৰোধী- যিমানে খুঁচৰিব সিমানে আউল লগাৰ দৰেহে ভাৱ হয়৷ দ্বিতীয়তে অসমীয়া সমাজৰ দৈনন্দিন জীৱনশৈলী আৰু খাদ্য বিচাৰৰ সৈতে খাপ খুৱাকৈ অনলাইন কোনো বিশ্বাসযোগ্য তথ্য বা দিহা-পৰামৰ্শ পোৱা টান৷ মোৰ দৃষ্টিত গ্ৰন্থখনৰ আটাইতকৈ উল্লেখনীয় দিশটো হ'ল লেখকে চিকিৎসাবিজ্ঞানৰ দৃষ্টিৰে সুস্বাস্থ্যৰ বিধিসমূহ সকলোৱে বুজিব পৰাকৈ সহজ-সৰল ভাষাৰে ব্যাখ্যা কৰিছে৷ কেৱল চিকিৎসকৰ নিয়মমাফিক দিহা পৰামৰ্শতে আবদ্ধ নাথাকি লেখকে মানুহৰ শৰীৰৰ বিভিন্ন প্ৰক্ৰিয়াৰ আঁৰৰ গৱেষণালব্ধ তথ্যৰো উল্লেখ কৰিছে কিন্তু একেসময়তে বৈজ্ঞানিক বিশ্লেষণৰ আওতাত পৰি পঢ়ুৱৈয়ে যাতে উজুটি নাখায় তাৰ বাবেও তেওঁ সচেষ্ট হৈছে৷

ব্যৱহাৰিক উপযোগীতাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি গ্ৰন্থখনৰ অধ্যায়বোৰ এনেদৰে পৰিকল্পনা কৰা হৈছে যাতে পঢ়ুৱৈয়ে থাওকতে নিজৰ বাবে দৰকাৰী বা প্ৰাসংগিক বিষয়টো বিচাৰি উলিয়াবলৈ সহজ হয়৷ অৱশ্যে স্বাস্থ্য আৰু ফিটনেছৰ যিকোনো কথা জানিবলৈ বিচৰা মোৰ দৰে কৌতুহলী পঢ়ুৱৈ হ’লে এফালৰ পৰা গোটেইবোৰ অধ্যায়ো পঢ়িবলৈ আমনি নাপাব৷ স্বাস্থ্য আৰু ৰোগৰ বিষয়ে এহালিচা, জীৱনৰ ধৰণ-কৰণ আৰু খোজ কঢ়াৰ বিষয়ে সাৱলীল ভাষাৰে লিখা তথ্যসমৃদ্ধ অধ্যায়কেইটা পঢ়ি সঁচাকৈয়ে সুখী হ’লো৷ তাৰোপৰি মোৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে ঔষধৰ অধ্যায়টোৱে৷ অধ্যায়টোত ঔষধ কিনাৰ সময়ত জানিবলগীয়া অথচ বিচাৰ কৰি চাবলৈ প্ৰায়ে আহৰি নথকা বহুতো নতুন কথাৰ সম্ভেদ পালো ৷ উদাহৰণস্বৰূপে, বিশ্বজুৰি বিক্ৰী হোৱা ভুৱা ঔষধৰ ৭৫% ভাৰতৰ পৰা যোৱা আৰু ভাৰততে প্ৰচলিত ঔষধৰো ২৫% ভুৱা বুলি জনাৰ পিছত যিকোনো লোকেই হয়তো প্ৰেছক্ৰিপশ্যন নোহোৱাকৈ ঔষধ কিনাৰ আগতে এখন্তেক ৰৈ ভাবি চাবলৈ বাধ্য হ’ব ৷ তেনেদৰেই জৰুৰীকালীন সময়ত কিংকৰ্তব্যবিমুঢ় অৱস্থাত নপৰিবলৈ প্ৰাথমিক চিকিৎসা (First Aid) ৰ বিষয়ে নুন্যতম জ্ঞানখিনি আমাৰ সকলোৰে থকাটো দৰকাৰী৷ কিন্তু এইবিষয়ে প্ৰায়ভাগ শিক্ষানুষ্ঠান বা কৰ্মস্থানত নিয়মীয়া প্ৰশিক্ষণ দিয়াৰ নজিৰ নাই৷ গ্ৰন্থখনৰ এই অধ্যায়টোত লেখকে আকস্মিক দুৰ্ঘটনা, মূৰ্ছা যোৱা, গাঁঠিলগা, মাছৰ কাঁইট লগা, কুকুৰে কামোৰা আদিত কি কৰা উচিত সেইবিষয়ে বিশদ বিৱৰণ দিছে৷ অন্য এটা উল্লেখযোগ্য অধ্যায় হৈছে ’বয়:সন্ধি কালৰ স্বাস্থ্য’, য’ত বয়:সন্ধিৰ সময়ত কিশোৰ-কিশোৰীৰ শাৰীৰিক আৰু মানসিক সুস্থ বিকাশ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় দিশসমূহ আলোচনা কৰা হৈছে৷ এই অধ্যায়কেইটাৰ তথ্যখিনি যিকোনো লোকেই জানিবলগীয়া আৰু জীৱনৰ বাটত সদায়ে মনত ৰাখিবলগীয়া কথা বুলি নিশ্চিতি দি ক’ব পৰা যায়৷

মোৰ দৃষ্টিত ’হে’লথ্ গাইড’ৰ এটা প্ৰশংসনীয় দিশ হ’ল আমাৰ সমাজত প্ৰচলিত হৈ অহা স্বাস্থ্যসংক্ৰান্তীয় কিছুমান অন্ধবিশ্বাস বা ভুল ধাৰণা আঁতৰ কৰিবলৈ লেখকে কৰা আন্তৰিক প্ৰচেষ্টা৷ গ্ৰন্থখনৰ বিভিন্ন অধ্যায়ত তেওঁ চন্দ্ৰগ্ৰহণ বা সূৰ্য্যগ্ৰহণৰ সময়ত আহাৰ গ্ৰহণ কৰা ভালনে, উত্তৰ দিশে মূৰ থৈ শোৱা বেয়া নেকি বা মহিলাৰ ঋতুস্ৰাৱৰ সময়ত ’দূষিত’ বুলি গণ্য কৰা আদি নানা লোকবিশ্বাসৰ ভিত্তি বিজ্ঞানৰ দৃষ্টিৰে বিশ্লেষণ কৰি দেখুৱাইছে৷ তেনেদৰে আকৌ, আমাৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ নিত্যনৈমিত্তিক কিছুমান কাম যেনে হাত ধোৱা, খোজ কঢ়া বা ভালকৈ শুৱাৰো যে স্বাস্থ্যসন্মত নিয়ম বা পদ্ধতি আছে তাৰো বিৱৰণ দিয়া হৈছে৷ ইয়াৰ লগতে গ্ৰন্থখনত সন্নিবিষ্ট কৰা ’আমাৰ শৰীৰ এক আচৰিত যন্ত্ৰ’ নামৰ টোকাবোৰতমানৱদেহৰ বিষয়ে কৌতুহলোদ্দীপক কিছুমান তথ্যৰ উল্লেখ আছে যিবোৰে আমাক নিজৰ শৰীৰটোৰ বিষয়ে অধিক জানিবলৈ উৎসাহ যোগাব৷ উদাহৰণস্বৰূপে, ৰামায়ণৰ কুম্ভকৰ্ণৰ অস্বাভাৱিক টোপনি আৰু ভোক প্ৰকৃততে যে ক্লেইন লেভিন নামৰ এটা প্ৰকৃত ৰোগৰ লক্ষণ হ’ব পাৰে সেয়া জানি আমোদ পালো৷

সামগ্ৰিকভাৱে ’হে’লথ্ গাইড’ত মোৰ ভাল লগা দিশটো হ’ল অন্য কিছুমান স্বাস্থ্যসম্পৰ্কীয় গ্ৰন্থৰ দৰে সুস্বাস্থ্যৰ বাবে মানি চলিবলগীয়া বিশেষ খাদ্যপ্ৰণালী (ডায়েট) বা ব্যায়ামৰ নীতি-নিয়মেই এই গ্ৰন্থখনৰ সৰ্বস্ব নহয়৷ অথবা ’ত্ৰিছ দিনত সুস্বাস্থ্য লাভ’ৰ দৰে স্বাস্থ্যৰক্ষাৰ সহজ পথ দেখুওৱা বা বিয়াগোম প্ৰতিশ্ৰুতিও দিয়া নাই৷ তাৰ পৰিৱৰ্ত্তে স্বাস্থ্য ভালে ৰাখিবলৈ আমি চকু দিবলগীয়া দিশবোৰৰ ’কিয় আৰু কেনেকৈ’ তাৰ প্ৰকৃত সম্ভেদ দিয়াৰ চেষ্টা কৰিছে লেখকে৷ গ্ৰন্থখনত উল্লেখ কৰা বিধিবোৰ যিকোনো লোকৰ জীৱনৰ সৈতে সুবিধা মতে খাপ খুৱাই ল’বপৰাকৈ নমনীয়ও৷ দৈনন্দিন জীৱনৰ সৰু-সুৰা ক্ষেত্ৰতে অলপ সালসলনি কৰি যিকোনো মানুহেই এটা সুস্থ জীৱন কটাব পাৰে৷ ইয়াৰ বাবে মাথোঁ লাগে অলপ স্বাস্থ্য সচেতনতা আৰু সুস্থ জীৱনশৈলী ধৰি ৰখাৰ কিছু উদ্যম-এই ধাৰণাকে গ্ৰন্থখনে প্ৰতিপন্ন কৰে৷

পঢ়ুৱৈ হিচাপে ’হেলথ্ গাইড’ত মোৰ কিছু অসন্তুষ্টিও ৰৈ নোযোৱা নহয়৷ উদাহৰণস্বৰূপে, গ্ৰন্থখনত মানসিক স্বাস্থ্য সম্পৰ্কে এটা পৃথক অধ্যায়ত আলোচনা কৰি লেখকে সাধাৰণ বিধিসমূহৰ উল্লেখ কৰিছে যদিও এই বিষয়ে অধিক তথ্য আৰু আলোচনাৰ থল থাকিল যেন ভাৱ হ’ল৷ সুস্বাস্থ্যৰ বাবে শৰীৰ আৰু মনৰ সুস্থতাৰ গুৰুত্ব সমানেই হ’লেও আমাৰ সমাজত এতিয়াও মানসিক স্বাস্থ্য সম্পৰ্কে প্ৰয়োজনীয় সচেতনতা অহা নাই ৷ বিশেষকৈ বিষণ্ণতা (depression), উদ্বিগ্নতা (anxiety) আদি বৰ্তমান সমাজত প্ৰায় সকলোৰে জীৱনৰ বিভিন্ন স্তৰত দেখা দিয়া সাধাৰণ ৰোগ যেন হৈ পৰিছে, কিন্তু এই ৰোগবোৰৰ প্ৰাবল্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি নিৰাময়ৰ উপায়ো বেলগ বেলেগ হ’ব পাৰে৷ গতিকে এইসম্পৰ্কে মুকলিকৈআৰু অধিক চৰ্চাৰ প্ৰয়োজন৷ তেনেদৰে গ্ৰন্থখনত চিনাকি শাক-পাচলিৰ উপকাৰিতা সমূহত কোনবিধ শাক বা পাচলি কি ৰোগৰ বাবে উপকাৰী তাৰ এখন চমূ তালিকা দিয়া হৈছে৷ কিন্তু গ্ৰন্থখনৰ বাকী অধ্যায়বোৰত বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগীৰে বিশ্লেষণ কৰাৰ দৰে কোনবিধ শাক বা পাচলিয়ে শৰীৰৰ ব্যাধিত কেনেদৰে উপকাৰ কৰে তাৰ চমু ব্যাখ্যা থকা হ’লে সুখী হ’লোঁহেতেন৷ অৱশ্যে এইটো মোৰ ব্যক্তিগত মতহে৷ অন্য পঢ়ুৱৈয়ে সিমানখিনি তথ্য বা বিশ্লেষণ নিবিচাৰিবও পাৰে৷

স্বাস্থ্যৰক্ষাক মূল বিষয়বস্তু হিচাপে লৈ অসমীয়া ভাষাত দুই এখন গ্ৰন্থ প্ৰকাশ পাইছে যদিও মোৰ ধাৰণাত আধুনিক চিকিৎসাবিজ্ঞানৰ দিশৰ পৰা সকলো খুঁটি নাটি মাৰি এজন চিকিৎসকৰ কলমত প্ৰকাশ পোৱা এইখনেই প্ৰথম আৰু একমাত্ৰ হে’লথ্ গাইড৷ গতিকে গ্ৰন্থখন অসমীয়া সাহিত্যৰ এই দিশত বাটকটীয়া বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰি৷ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কে সকলোবোৰ কথা সামৰি এখন পূৰ্ণাংগ গাইড ৰচনা কৰাতো ভুৰুকাৰ হাতী ভৰোৱাৰ দৰে কথা৷ তথাপিও মই ভাৱো, লেখকে সুস্বাস্থ্য বৰ্ত্তাই ৰখাৰ বাবে দৰকাৰী সকলো বিধি সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজে বুজাকৈ প্ৰাঞ্জল ভাষাৰে ফঁহিয়াই দেখুওৱাত সক্ষম হৈছে৷ গতিকে মোৰ দৃষ্টিত ডা: গীতাৰ্থ বৰদলৈৰ ’হে’লথ্ গাইড’ স্বাস্থ্য সচেতন প্ৰত্যেক অসমীয়াই নিৰ্ভৰ কৰিব পৰা আৰু প্ৰতিঘৰতে হাততে পোৱাকৈ ৰাখিবলগীয়া এখন গ্ৰন্থ৷

মালয়েছিয়াত দুসপ্তাহ (প্ৰথম খণ্ড)

যাত্ৰাৰ বাৰ্তা

শ্বেফিল্ড বিশ্ববিদ্যালয়, ইংলেণ্ড৷ চতুৰ্থ মহলাৰ এটা অফিচ৷ কীবৰ্ডৰ খট খট শব্দৰ সন্মিলিত সুৰে কোঠাটোৰ নীৰৱতাখিনি আঁতৰোৱাৰ চেষ্টাত অহৰহ লাগি পৰিছে৷  অৱশ্যে বেছি সময় তাৰ বাবে অপেক্ষা লগা নহ’ল!

’We are going to Kuching this July!' 

অফিচলৈ সোমায়ে কাকো বিশেষভাৱে উদেশ্য নকৰাকৈ ডেভে ঘোষণা কৰিলেহি৷ কম্পিউটাৰৰ স্ক্ৰীণৰ পৰা দৃষ্টি আতঁৰাই কেইবাযোৰা চকুৱে প্ৰশ্নবোধক চিন এটা লৈ ডেভলৈ চাই পঠিয়ালে৷ অৱশ্যে কোনো বিশেষ আচৰিত নহ’ল৷ ডেভ এনেকুৱাই! 

ডেভ মানে ডেভিদ আমাৰ গৱেষণাৰ গাইড৷ এনেকৈয়ে মাজে সময়ে আমি সকলোৱে কাম কৰা কোঠাটোলৈ আহি ডেভে একো একোটা ঘোষণা কৰেহি, কৌতুক কৰে নাইবা একো কথা নাথাকিলে আমাৰ ’ফুড টেবুল’ (যিখন সকলোৱে অনা হৰেক ৰকমৰ খাদ্যৰে প্ৰায়ে উপচি থাকে)-ৰ বস্তুবোৰকে চাই নতুন দুই এটাৰ সোৱাদ লৈ যায়হি৷ বিশেষ প্ৰয়োজন নাথাকিলে ডেভে এনে সময়ত কামৰ কথা সাধাৰণতে নুলিয়ায়৷

আমি কোনেও একো মাত নমতা দেখি ডেভে নিজেই ভেদ ভাঙিলে-

’কুচিঙত এখন কনফেৰেঞ্চ আছে৷ ক্ৰান্তীয় বৰ্ষাৰণ্যৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ ওপৰত৷’
’অ ইয়েছ৷ এ টি বি চি!’ বন্ধু ফিলিক্সে মাত দিলে৷

ডেভে উৎসাহহে পাই গ’ল যেন৷ ক’লে-
’আমাৰ লেবৰ পৰা এখন চিম্প’জিয়া কৰা যাওক৷’

বাচ্, লগে লগেই ঠিক হৈ গ’ল৷ সকলোৱে আগ্ৰহেৰে চিম্প’জিয়াৰ আয়োজনত লাগি পৰিলো৷ চিম্প’জিয়াত আমাৰ গৱেষণাৰ থীম অনুসৰি এটা বিষয় লৈ সেইবিষয়ত জড়িত অন্য বিজ্ঞানীসকলক বক্তৃতা দিবলৈ নিমন্ত্ৰণ কৰিলো৷ আমাৰ লগ দিলে একেধৰণৰ গৱেষণা কৰি থকা চিংগাপুৰৰ নেশ্যনেল ইউনিভাৰ্ছিটিৰ এটা দলে৷  বিষয় ঠিক হ’ল- পৰিৱেশ আৰু জৈৱবৈচিত্ৰ্য বিপন্ন নকৰাকৈ বিশ্বৰ আঠ বিলিয়ন লোকৰ বাবে কেনেকৈ খাদ্যৰ যোগান ধৰিব পাৰি？ 

আমাৰ বৃহৎ লেবটোৰ পৰা ক্ৰান্তীয় অঞ্চলৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্যৰ ওপৰত গৱেষণা কৰি থকা  মুঠতে পাঁচজন ওলালো কুচিঙলৈ বুলি- চিণ্ডি, পেট্ৰিক (পেডী), ফিলিক্স, ৰেবেকা আৰু মই৷ সাংগঠনিক কামত সদায়ে আগৰণুৱা চিণ্ডিয়ে দুমাহ পূৰ্বেই এয়াৰ বি এন বিত বিচাৰি-খুঁচৰি আমি সকলো একেলগে থাকিব পৰাকৈ এটা এপাৰ্টমেন্ট বুক কৰিলে৷ 

যোৱাৰ পৰত পিছে সকলো কামৰ বাবে বেলেগ বেলেগ ঠাইত থকাৰ বাবে ভাগে ভাগে যাব লগীয়াত পৰিলো৷  মই অকলশৰেই ওলালো লণ্ডনৰ পৰা৷ মালয়েছিয়ান এয়াৰলাইনছত কুৱালালমপুৰলৈ প্ৰায় বাৰঘন্টীয়া যাত্ৰা৷ কুৱালালামপুৰত এঘন্টাৰ বিৰতিৰ পিছত অন্য এখন ঘৰুৱা বিমানেৰে কুচিঙলৈ ডেৰঘন্টাৰ বাট৷ কুৱালালামপুৰত এঘন্টাৰ ভিতৰতে ইমিগ্ৰেশ্যনৰ কাম শেষ কৰি দ্বিতীয়খন বিমান সময়মতে ধৰিবলৈ যে টনাটনি হ’ব, সেইটো পিছতহে উপলব্ধি কৰিলো৷ দুয়োখন বিমান মালয়েছিয়ান এয়াৰলাইনছ বাবে যেনিবা অলপ সকাহ পালো৷ 

দুখন চিনেমা, কেইঘন্টামানৰ টোপনি আৰু কনফাৰেঞ্চত দিবলগীয়া মোৰ বক্তৃতাৰ ওপৰত কাম কৰাৰ বৃথা চেষ্টাৰ শেষত  কুৱালালামপুৰত অৱতৰণ কৰাৰ সময়ত দেখোঁ মই যাবলগীয়া বিমানখন উৰা মাৰিবলৈ মাথোঁ পোন্ধৰ মিনিট বাকী!

দৌৰাদৌৰিকৈ ওলায়ে দেখোঁ এয়াৰলাইনৰ ষ্টাফ ৰৈ আছে৷ হাতত প্লেকাৰ্ড৷ লিখা আছে,  'Passengers to Kuching, this way'

মোৰ চকুৰ দৃষ্টি অনুসৰণ কৰি ল’ৰাজনে সুধিলে, ’Connecting flight to Kuching?'
খৰধৰকৈ ক’লো, ’হয় হয়, আছে জানো এতিয়াও？’

’হয়, আপোনালোকৰ কাৰণেই ৰৈ আছে৷ বাওঁহাতে পোনে পোনে গৈ থাকক আৰু অলপ আগৰ পৰা ডমেষ্টিক টাৰমিনেললৈ ট্ৰেইনত যাব পাৰিব৷’

মোৰ আশে পাশে থকা কেইবাগৰাকী যাত্ৰীৰো মোৰ দৰেই থৰকাছুটি হেৰাল৷ অগাপিছাকৈ আমি সকলোৱে দৌৰিলো ৷ ট্ৰেইনত পাঁচমিনিটৰ বাট৷ তেতিয়ালৈ বিমানৰ নিৰ্দ্বাৰিত সময় পাৰ হৈছে৷

বিমানৰ পৰা দেখা পোৱা দক্ষিণ চীন সাগৰৰ একাংশ

কুৱালালমপুৰ এয়াৰপৰ্টটো ইমান বিশাল বুলি উপলব্ধিয়ে কৰা নাছিলো৷ টাৰ্মিনেল সলাবলৈকে আমি ট্ৰেইনেৰে যাবলগীয়াত পৰিলো৷ গৈ দেখোঁ তাৰ ইমিগ্ৰেশ্যনতো মানুহৰ দীঘলীয়া শাৰী৷ উপায়বিহীন হৈ শান্তভাৱেই থিয় দি ৰ’লো৷ শাৰীত মোৰ সন্মুখৰ আটাইকেইজন যাত্ৰীৰো গন্তব্যস্থান কুচিং ৷ ৰক্ষা যে ভিজাৰ প্ৰয়োজন নহ’ল এইবাৰ৷ মালয়েছিয়াৰ চৰকাৰে ভাৰতীয় সকলক কেইবছৰমান ধৰি ই-এন্ট্ৰিৰ সুবিধা দিছে৷ ই-এন্ট্ৰি কৰিলে নিজৰ ফটো আৰু অন্য তথ্য-পাতিবোৰ দি মাথোঁ অনলাইন ৰেজিষ্ট্ৰেশ্যন কৰিব লাগে৷ ৰেজিষ্ট্ৰেশ্যনৰ তথ্যখিনিৰ পৰীক্ষা একেবাৰে ইমিগ্ৰেশ্যনতহে হয়৷ অৱশ্যে এই সুবিধা ল’লে খুউব বেছি পোন্ধৰ দিনহে থাকিব পাৰি৷

ইমিগ্ৰেশ্যনৰ কামখিনি সামৰি এইবাৰ  নিৰ্দিষ্ট গেটখন বিচাৰি দৌৰাদৌৰি আৰম্ভ হ’ল৷ পাঁচ-ছয়জনীয়া আমাৰ দলটোৱে অগা পিছাকৈ দৌৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ ফাইনেল কলত বাৰে বাৰে শুনিবলৈ পালো মোৰ নামটো৷  মোৰ দৌৰৰ গতি বাঢ়িল৷  কোনোমতে শেষমুহুৰ্ত্তত গৈ পাইহে স্বস্তিৰ নিশ্বাস পেলালো৷

এঘন্টাৰ ভিতৰতে আমাৰ বিমান গৈ কুচিং এয়াৰপৰ্টত নামিলগৈ৷ কুচিঙত দিনৰ দহ বাজিছে তেতিয়া৷ বিমানৰ পৰা ওলায়ে মোৰ চকু ছাট মাৰি ধৰিলে  উজ্জল ৰ’দজাকে! কিমানদিন যে হৈ গ’ল এনে ৰ’দ নেদেখাৰ৷ ব্ৰিটিছ আকাশত বছৰৰ বেছিভাগ দিনেই ওন্দোলা ডাৱৰৰহে লুকাভাকু৷  মালয়েছিয়াত অনাগত ৰ’দোজ্জল দুসপ্তাহৰ কথা ভৱিয়ে উচ্ছসিত হৈ উঠিলো৷ 

 চাৰাৱাক নদীৰ পাৰত ৰৌদ্ৰোজ্জল  কুচিং মহানগৰী

অপূৰ্ব আয়াৰলেণ্ড (অন্তিম খণ্ড)

উত্তৰ আয়াৰলেণ্ডৰ অপূৰ্ব সাগৰীয় বাট (Causeway Coastal Route)-ৰে আমাৰ বাছ আগবাঢ়িল৷ বাটৰ দুয়োপাৰে চলমান দৃশ্যবোৰৰ ঘনে ঘনে পট পৰিৱৰ্ত্তন হ’ল৷ ভাৱ হ’ল যেন এখন জীৱন্ত ছৱিৰ মাজেৰেহে আমিবোৰ গৈ আছোঁ! 

ক্ষন্তেকৰ বাবে যদি এহাতে শান্ত নিৰ্মল সাগৰ আৰু আনহাতে থিয় শিলাময় পাহাৰ, মুহুৰ্ততে সেয়া সলনি হৈ চকুৰ আগত ভাঁহি উঠিল সাগৰীয় এখন সৰু নগৰ আৰু ঘাঁহনি পথাৰত ভেড়াৰ জাক৷  গাইড আয়ানে আমাক কৈ গ’ল দুয়োপাৰৰ ঠাইবোৰৰ অতীত আৰু বৰ্তমানৰ কাহিনী৷ 

বুশ্বমিলৰ হুইস্কি

আবেলি আমাৰ বাছ ৰ’লগৈ এখন সৰু গাঁৱত৷ গাওঁখনৰ মাজেৰে বুশ্ব নৈ পাৰ হৈ গৈ উত্তৰ অন্ত্ৰিমৰ সাগৰত পৰিছেগৈ-যাৰ নামেৰে গাওঁখনৰ নাম ৰখা হৈছে বুশ্বমিল৷ এই গাওঁখন প্ৰখ্যাত ইয়াৰ চাৰিশবছৰ পুৰণি হুইস্কি প্ৰস্তুত কৰা উদ্যোগৰ বাবে৷ শুনিলো বিশ্বৰ ভিতৰতে এই উদ্যোগেই প্ৰথম সুৰা তৈয়াৰ কৰাৰ লাইচেন্স পাইছিল হেনো৷ ১৬০৮ চনতে ইংলেণ্ডৰ ৰজা প্ৰথম জেমছে ইয়াৰ গভৰ্নৰ থ’মাছ ফিলিপছক এই লাইচেন্স দিছিল৷ তাৰপিছত ক্ৰমান্বয়ে অ’ল্ড বুশ্বমিলৰ ’মল্ট হু্ইস্কি’ৰ খ্যাতি দেশ-দেশান্তৰলৈ বিয়পিবলৈ ধৰিলে৷ এবাৰ ভয়ানক জুয়ে সকলো গ্ৰাস কৰি পেলোৱাৰ পিছতো বুশ্বমিল পুনৰ জীয়াই উঠিল আৰু ২০০৮ চনত চাৰিশ বছৰীয়া জন্মদিন উদযাপন কৰিলে ধুমধামেৰে৷ 

বুশ্বমিলত হুইস্কিৰ বেৰেল

সকলো নামি গাওঁখনৰ ওচৰে পাজৰে খোঁজ দিলো৷ গাওঁখনৰ বাটে-পথে গৌৰৱময় অতীতক লৈ কৰা নানা চাইনবৰ্ড আৰু গ্ৰাফিটি চকুত পৰিল৷ ভিজিট’ৰ চেন্টাৰত হুইস্কিৰ সেই  ইতিহাস সুঁৱৰি হৰেক ৰকমৰ বস্তু৷ হুইস্কি চ’চৰ পৰা হুইস্কিৰ সুবাস থকা চকলেট, বিস্কুট, জামলৈকে৷ এইটো ইয়ালৈ আহিহে মন কৰিছোঁ৷ ইয়াতহে মন কৰিছোঁহি, বিভিন্ন খাদ্যৰ ৰেচিপিত  ৱাইন, বীয়েৰ, হুইস্কি ইত্যাদি খুবেই দৰকাৰী আৰু জনপ্ৰিয় সামগ্ৰী৷ 

বহুতে গৈ ওচৰৰ পাবখনত খন্তেক বহিলেগৈ বিখ্যাত হুইস্কিৰ সোৱাদ ল’বলৈ, কিছুমানে যি পাৰে কিনি ল’লে স্মৃতি হিচাপে৷ প্ৰায় এঘন্টামান তাতে কটাই আমিবোৰ বাছলৈ উভতি আহিলো৷ এইবাৰ বাছে গতি ল’লে আমাৰ শেষ আৰু দিনটোৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ লক্ষ্যস্থান জায়েন্টছ ক’জৱেলৈ বুলি৷

জায়েন্টছ ক’জৱে

জায়েন্টছ ক’জৱে বুশ্বমিল গাৱঁৰ পৰা মাথোঁ তিনি কিলোমিটাৰ আঁতৰত৷ কেইমিনিটমানৰ ভিতৰতে আমাৰ বাছ ৰ’লগৈ সাগৰৰ পাৰত৷ তাৰপৰাই ডাৱৰৰ লুকা ভাকুৰ মাজেৰে দেখা পালো ৰ’থলিন দ্বীপটো৷ শাৰী শাৰী গাড়ীৰ লানি৷ জায়েন্টছ ক’জৱেলৈ সাগৰৰ পাৰে পাৰে এটা দীঘলীয়া বাট৷ বাছৰ পৰা নামি সেই বাটেৰে অহৰহ অহা-যোৱা কৰি থকা মানুহৰ ভিৰত মিলি পৰিলোগৈ৷

ক’জৱেলৈ যোৱা বাটছোৱা

বতৰ খুবেই ডাৱৰীয়া৷ হয়তো ৰাতিলৈ পুনৰ বৰষুণ হ’ব৷ বতাহৰ হো-হোৱনি আৰু সাগৰৰ ঢ়ৌ শিলৰ গড়াৰ ঠেকা কোৱাৰ প্ৰচণ্ড গৰ্জন৷ অৱশ্যে বতৰে মানুহৰ উৎসাহ সেমেকাব নোৱাৰিলে৷ ভিন্ন বৰ্ণৰ ভিন্ন ভাষাৰ অলেখ অসংখ্য মানুহ-মানুহবোৰৰ উত্তেজিত পৰিতৃপ্ত চকু-মুখ !  প্ৰায় বিশমিনিটমান সাগৰৰ পাৰে পাৰে খোঁজ কঢ়াৰ পিছত থিয় দিলোগৈ জায়েন্টছ ক’জৱেৰ সন্মুখত৷ 

যিমান শুনিলেও, ফটোত দেখিলেও নিজ চকুৰে নেদেখিলে বিশ্বাস কৰিব নোৱাৰা এটা পৰিঘটনা! চকুৰে মনালৈকে দেখা পালো, শাৰী শাৰী শিল৷ সকোলোবোৰ চেপেটা আৰু ষড়ভূজীয়৷ প্ৰতিটো শিলৰ আকৃতি ইমানেই একে আৰু ইটোৰ ওপৰত সিটো শিল ইমানেই সুন্দৰকৈ জাপি থোৱা আছে যে প্ৰাকৃতিক ভাৱে সৃষ্টি হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰিবলৈ টান৷ গাইড আয়ানে কৈছিল, এইবোৰ হেনো পৃথিৱীৰ গৰ্ভত সৃষ্টি হোৱা বেছাল্টৰ থিয় স্তম্ভৰ টুকুৰাহে৷ বহুহাজাৰ বছৰৰ আগতে আগ্নেয়গিৰি উদগীৰণত স্তম্ভবোৰ ওলাই আহিল আৰু টুকুৰা টুকুৰ হৈ সিচঁৰিত হৈ পৰিল৷ শিলবোৰৰ অপ্ৰাকৃতিক যেন লগা সাদৃশ্যৰ মূল কাৰণো সেয়াই৷

জায়েন্ট ক’জৱে 

বৈজ্ঞানিক ব্যখ্যা যিয়েই নহওক আইৰিছ লোকগাঁথাই এই অবিশ্বাস্য পৰিঘটনাক লৈ গঢ়ি তুলিলে এক অনুপম কাহিনী৷ আইৰিছ উপাখ্যান অনুসৰি এই ক’জৱে আচলতে আইৰিছ দৈত্য ফিন মেককুলে সাঁজিছিল৷ ফিনে এদিন খৱৰ পালে যে স্কটিছ দৈত্য বেনাণ্ডনাৰে আয়াৰলেণ্ড দখল কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে৷ এদিন সঁচাকৈয়ে বেনাণ্ডনাৰে ফিনক যুদ্ধৰ বাবে প্ৰত্যাহ্বান জনালে৷ তাৰ প্ৰস্তুতি কৰি  ফিন মেককুলে সাঁজি উলিয়ালে এই ক’জৱে  যাতে সাগৰেদি গৈ দুয়ো যুদ্ধৰ বাবে লগ হ’ব পাৰে৷ ইয়াৰে অৱশিষ্ট আজিৰ এই জায়েন্টছ ক’জৱে৷ 

জায়েন্ট ক’জৱেত ওপজা দিনৰ চেলফি

উপাখ্যানটো অৱশ্যে ইমানতে শেষ নহয়৷  যেতিয়া সেই বিয়াগোম স্কটিচ দৈত্য আহি পালে, শত্ৰুৰ বিশালাকায় ৰূপ দেখি ফিনে ভীষণ ভয় খালে আৰু সমুখ সমৰ বাদ দি বুদ্ধিৰ আশ্ৰয় ল’লে৷ গুণা-গঁথা কৰি বেনাণ্ডনাৰে ফিনক বিচাৰি অহাৰ সময়ত  ফিনৰ পত্নীয়ে তেওঁক কেঁচুৱাৰ দৰে জোলনাত শুৱাই ৰাখিলে৷  বেনাণ্ডনাৰে কেচুঁৱা ফিনক দেখি ভাবিলে,  কেচুঁৱাৰে যদি এই আকাৰ, বাপেক কেনে দৈত্যকায় হ’ব! এই কথা ভাবিয়ে ভয়ত তত হেৰুৱাই বেনাণ্ডনাৰ স্কটলেণ্ডলৈ পলাই গ’ল৷ কিন্তু যাওঁতে তেওঁ ক’জৱেটো ধ্বংস কৰি গ’ল যাতে ফিনে তেওঁৰ পিছ ল’ব নোৱাৰে৷ সেয়ে জায়েন্টছ ক’জৱেৰ বাটে বৰ্তমান স্কটলেণ্ড স্পৰ্শ নকৰেগৈ! আয়ানৰ মুখত এই লোকগাথাঁ শুনাৰ পিছত নিজ চকুৰে জায়েন্টছ ক’জৱে চাই অনুভৱ কৰিলো এই আশ্চৰ্য্যকৰ ঠাইখনে জগাই তোলা কৌতুহল নিবাৰণৰ বাবে মানুহৰ কল্পনাই কেনেকৈ চেঁকুৰৰ মালিব পাৰে, কেনেকৈ যুগ যুগ ধৰি সেই কিম্বদন্তি মানুহৰ মুখে মুখে চলি আহে!  

শ শ মানুহৰ মাজত বিলীন হৈ ময়ো পাখিলাহী পখিলাটি হৈ তল ওপৰ কৰি ফুৰিলো শিলৰ খটখটীবোৰেদি৷ সাগৰৰ প্ৰকাণ্ড ঢ়ৌবোৰে শিলত অহৰহ খুন্দা মাৰি তমোময় গৰ্জন কৰি কৰি সমগ্ৰ পৰিৱেশটোৱেই অপূৰ্ব কৰি তুলিলে৷ সন্ধিয়া নমাৰ পৰত  চপৰা চপৰ ওন্দোলা ডাৱৰে নীলিম আকাশখন লুকুৱাই পেলালেহি৷ হেঁপাহ পলুৱাই চাৰিওদিশৰ অপৰূপ শোভা উপভোগ কৰি এটা পৰিতৃপ্ত মন লৈ উভতনি খোঁজ পেলালো আমাৰ বাবে ৰৈ থকা বাছখনলৈ বুলি৷ ভাৱ হ’ল, ইয়াতকৈ বেছি আৰু কিহে মোৰ জন্মদিন স্মৰণীয় কৰি তুলিব পাৰে!

জীৱনৰ প্ৰথমটো সাগৰযাত্ৰা

অৱশেষত আয়াৰলেণ্ডৰ এই যাত্ৰাৰ অন্তিম দিনটো পালেহি৷ আগনিশাৰ দীঘলীয়া বাছ যাত্ৰাৰ ভাগৰ লৈয়ে কেৰলৰ ঘৰৰ মোৰ কোঠাটোত বয়-বস্তু সামৰাত লাগি পৰিলো৷ আয়াৰলেণ্ডৰ পৰা ইংলেণ্ডলৈ উভতাৰ পৰত ফ্লাইট নলৈ সাগৰেৰে যাম বুলি ঠিক কৰি থৈছিলো৷ বেলফাষ্টৰ পৰা লিভাৰপুললৈ নিয়মীয়াকৈ জাহাজ চলে৷ প্ৰায় আঠঘন্টাৰ বাট৷ জীৱনত কেতিয়াও সাগৰেৰে যাত্ৰা কৰি পোৱা নাই৷ গতিকে এইবাৰ এইটো অভিজ্ঞতাও হৈ যাওক বুলিয়ে ওলালো৷ সাগৰীয় উপসৰ্গ (চি চিকনেছ) বোৰৰ কথা ভাৱি মনটো অলপ অসহজ হৈ আছিল বাবে ফাৰ্মাচী এখনত তাৰ বাবে অগতীয়াকৈ খাব পৰা টেবলেটো লৈ ল’লো৷

পুৱা সাত বজা৷ মোৰ যোৱা কেইদিনৰ গৃহস্থ কেৰলক বিদায় জনাই ওলাই আহিলো৷ ৰাতি-পুওৱাই নাই তেতিয়াও৷ কিনকিনীয়া এজাক বৰষুণো আৰম্ভ হ’ল৷ কোনোমতে দৌৰাদৌৰিকৈ আহি বাছষ্টপত থিয় দিলোহি৷ ষ্টেনালাইন কোম্পানীৰ জাহাজ৷ বেলফাষ্টৰ জাহাজৰ বন্দৰটো পাবলৈ মই থকা ঠাইৰ পৰা বাছেৰে প্ৰায় আধাঘন্টা লাগে৷ বৰষুণৰ মাজতে বস্তু-বাহানি লৈ পালোগৈ৷ 

জাহাজৰ ডেকৰ পৰা উত্তৰ  সাগৰ

এনে দীঘলীয়া জাহাজ যাত্ৰাত মোৰ দৰে ’অন ফুট পেছেঞ্জাৰ’ সাধাৰণতে কমেই থাকে৷ প্ৰায়বিলাক যাত্ৰীয়ে নিজৰ গাড়ীৰে যাত্ৰা কৰে৷ কিছু পৰ লাউঞ্জত  অপেক্ষা কৰাৰ পিছত এটা সময়ত  জাহাজত উঠিলোগৈ৷ বিশাল জাহাজ-পাঁচটা ডেকৰ একেবাৰে ওপৰত যাত্ৰীৰ শাৰী শাৰী গাড়ীবোৰ৷ এটা ডেক মূলত:  ৰাজহুৱা ঠাই৷ তাত দীঘলীয়া যাত্ৰাৰ বাবে পৰ্যাপ্ত সা-সুবিধা আছে৷ অতিকৈ পৰিস্কাৰ পৰিছন্ন আৰু আৰামী চকীৰে কেইবাটাও বৃহৎ লাউঞ্জ, শিশুৰ খেলা-ধূলা কৰা ঠাই, এখন কেফে, ৰেষ্টুৰেন্ট, গেমচেন্টাৰ আনকি এটা সৰু চিনেমা হ’লো৷ বাকীবোৰ ডেকত হোটেলৰ সজ্জাৰ দৰেই শাৰী শাৰী কেবিন৷ মই পিছে দিনটীয়া যাত্ৰা বাবে বেলেগকৈ কেবিনো লোৱা নাছিলো৷ সেয়ে প্ৰায়খিনি সময় লাউঞ্জতে কটালো৷ 

জাহাজৰ কেফে

যাত্ৰী যথেষ্ট যদিও ভিৰৰ দৰে ভাব এটা নাহিল৷ হয়তো আহল বহল ঠাইৰ বাবেই তেনে নালাগিল৷ কেইগৰাকীমান বয়সস্থ মহিলাই একোখন আৰামী চকীত বহি ঊলৰ লাৰু আৰু শলালৈ নিবিষ্ট মনে কামত লাগি থাকিল৷ সৰু ল’ৰা-ছোৱালীবোৰ লৈ অহা পৰিয়ালৰ মাক-দেউতাকবোৰ ব্যস্ত হৈ লৰা ঢ়পৰা কৰি থাকিল শিশুৰ খেল-ধেমালিৰ ঠাইখিনিত৷ চিনেমা হ’লটোত ভুমুকিয়াই দেখিলো শিশুৰে এনিমেশ্যন ছবি এখন চলি আছে৷ দুৱাৰেদি পোহৰ সুমুৱাত মোলৈ ঘুৰি চালে কেইবাযোৰো কণমান চকুৱে৷ তাৰপৰা উলটি গৈ ৰেষ্টুৰেন্টতে বহিলোগৈ৷ 

জাকেজুমে যোৱা বহুতো মানুহে তাত একোখনকৈ টেবুল একপ্ৰকাৰ অধিকাৰ কৰি লৈয়ে ঘন্টাৰ পিছত ঘন্টা বীয়েৰৰ কেন লৈ আড্ডা দি থাকিল৷ চকুত পৰিল বাৰ-পোন্ধৰজনীয়া এটা পুৰুষৰ দল৷ বয়স হয়তো বিশৰ পৰা চল্লিশ মানলৈকে৷ সকলোৰে পিন্ধনত ফুলাম চাৰ্ট, ডিঙিত কৃত্ৰিম ফুলৰ মালা৷ ঘনে ঘনে  ৱেইটাৰে বীয়েৰৰ একোটাহঁত বৃহৎ জাৰ দলটোৰ টেবুলত পৰিবেশন কৰিলে আৰু একেটা হাৰতে টেবুলৰ পৰা উফৰি আহি থাকিল একোটাহঁত অট্টাহাস্য৷ নিশ্চয় বেচ্চেলৰেট পাৰ্টি! সন্ধিয়ালৈ দলটোৱে গান গাবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ জাহাজৰ যাত্ৰীবোৰৰ কোনোৱে আমোদ পালে, কোনোৱে অলপ সময়ৰ বাবে গানত যোগ দিলে আৰু কোনোৱে অস্বস্তিত মুখ ঘুৰালে৷ সকলোৰে প্ৰতি নিৰ্বিকাৰ হৈ দলটোৰ মানুহখিনি পিছে আপোন পাহৰা হৈ ৰ’ল গান-আড্ডা আৰু বীয়েৰৰ মাজত৷

বতৰ ডাৱৰীয়াই হৈ থাকিল৷ সতেজ বতাহজাক গালে-মুখে লগাই মাজে মাজে ৰেলিঙত থিয় দিলোগৈ৷ চকুৰ সন্মুখতে বাৰে বাৰে সলনি হ’ল উত্তৰ মহাসাগৰৰ ৰং-ৰূপ৷ জাহাজৰ গতিয়ে নিৰন্তৰ অশান্ত কৰি তোলা সাগৰৰ পানীখনি আৰু চকুৰে মনালৈকে বতাহত নাচি থকা নীলিম ঢ়ৌবোৰে দেহ-মন আছন্ন  কৰি ৰাখিলে বহুপৰ৷ অনুভৱৰ পৃথিৱীতো ঢ়ৌ খেলি খেলি উঠা নমা কৰিলে ইটো সিটো বহুতো আবেগ৷ এনে মুহুৰ্ত্তবোৰেই যেন নীৰৱে বহু কথা কৈ যায়, বাৰে বাৰে উচ্ছল কৰি যায় হৃদয় ৷ 

অপৰূপ উত্তৰ সাগৰ

আঠঘন্টীয়া সাগৰ যাত্ৰাৰ সময়খিনি কেনেকৈনো পাৰ হৈ গ’ল গম নোপোৱাকৈয়ে নিশা সাতবজাত লিভাৰপুলত ভৰি থ’লোহি৷ তেতিয়া লিভাৰপুল মহানগৰী  মায়াময় হৈ উঠিছে সহস্ৰ ৰং বিৰঙী আলোকসজ্জাৰে৷

জাহাজৰ ডেকৰ পৰা সন্ধিয়াৰ লিভাৰপুল

----সমাপ্ত----