![]() |
©: fizdi.com |
এজাক ৰ’দ
Short stories | Memoir | Poems | Travels | Nature | Wikimedia
Sunday, 15 June 2025
স্বতঃসিদ্ধ (চুটিগল্প)
Monday, 31 March 2025
কাউৰীৰ অসাধাৰণ বুদ্ধিমত্তা
ঈছপৰ সাধুৰ তৃষ্ণাতুৰ কাউৰীটোৰ কথা আপোনাৰ মনত আছেনে? গ্ৰীষ্মৰ দিন এটাত কাউৰী এটাই চাৰিওদিশে পানী বিচাৰি হাহাঁকাৰ কৰি আছিল। এনেতে তাৰ চকুত পৰিল এটা মাটিৰ কলহ। ওচৰ পাই দেখে যে কলহৰ তলিত কণমান পানী আছে কিন্তু তাৰ ঠোঁটেৰে সেয়া ঢুকি নাপায়গৈ। চতুৰ কাউৰীটোৱে ক্ষন্তেক ভাবি উৰা মাৰিলে। তাৰপিছত এঠাইৰ পৰা ঠোঁটেৰে সৰু সৰু শিলগুটি এটা এটাকৈ তুলি আনি কলহটোত পেলাবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। যিমানেই শিলগুটি পৰিল, কলহৰ তলিৰ পানীও অলপ অলপকৈ ওপৰলৈ উঠি আহিবলৈ ধৰিলে। আৰু এটা সময়ত কাউৰীটোৱে কলহৰ মুখলৈ উঠি অহা পানী খাই আয়াসেৰে পিয়াহ পলুৱাবলৈ সক্ষম হ'ল।
![]() |
ঈছপৰ সাধুৰ কাউৰীটো; উৎস: মিল' ৱিণ্টাৰ |
বছৰ বছৰ ধৰি এই উপকথাটো ধৈৰ্য্য আৰু উপস্থিত বুদ্ধিৰ চানেকি এক নৈতিক কাহিনী হিচাপে প্ৰচলিত হৈ আহিছে। তাৰ লগতে ই জনমানসত কাউৰীৰ চতুৰালি এক কিংবদন্তীৰূপে প্ৰতিষ্ঠা কৰাত সহায় কৰি আহিছে। পিছে কাউৰীৰ বুদ্ধিমত্তা কেৱল এনে উপকথাতে সীমাবদ্ধ নহয়। শেহতীয়া বৈজ্ঞানিক গৱেষণাই দেখুৱাইছে যে ইহঁত সঁচা অৰ্থতে অবিশ্বাস্যভাৱে বুদ্ধিমান চৰাই। সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰাৰ অপূৰ্ব ক্ষমতাৰ বাবে কাউৰী বৰ্তমান বান্দৰজাতীয় প্ৰাণীৰ পিছতেই প্ৰাণীজগতৰ আটাইতকৈ বেছি বুদ্ধিমত্তা সম্পন্ন প্ৰাণী বুলি পৰিগণিত হৈছে৷
দীৰ্ঘদিন ধৰি সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰাটো মানৱ সমাজৰ এক অনন্য বৈশিষ্ট্য বুলি গণ্য কৰা হৈছিল। সভ্যতাৰ আৰম্ভণিতে চিকাৰ কৰা সঁজুলিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ক্ৰমাগতভাৱে বহু জটিল সঁজুলিৰ উদ্ভাৱন আৰু ব্যৱহাৰে মানুহক সভ্যতাৰ পথত তড়িৎ গতিৰে আগুৱাই লৈ গৈছিল। কিন্তু বৰ্তমান গৱেষণাই প্ৰমাণ কৰিছে যে এইক্ষেত্ৰত মানুহ অকলশৰীয়া নহয়, বহু জীৱ-জন্তুৱেও দৈনন্দিন জীৱনত সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, চিম্পাঞ্জীয়ে মাছ ধৰিবলৈ ডাল-পাত আৰু কিছুমান শগুনে উটপক্ষীৰ কণী ভাঙিবলৈ শিলগুটি ব্যৱহাৰ কৰে। কিন্তু এই চতুৰ জীৱবোৰৰ ভিতৰত কাউৰীৰ স্থান এখোপ ওপৰত। কাৰণ প্ৰাথমিক সঁজুলিৰ ব্যৱহাৰত পাৰ্গত হোৱাৰ উপৰিও কাউৰীয়ে উপস্থিত বুদ্ধিৰে বহুতো জটিল সমস্যা-সমাধান আৰু জটিল সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰমাণ পোৱা গৈছে৷ উদাহৰণস্বৰূপে, দক্ষিণ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ নিউ কেলেডোনিয়া দ্বীপৰ স্থানীয় কাউৰীবোৰ ডাল-পাত, কাঠ আদিৰে সঁজুলি নিৰ্মাণ কৰাৰ ক্ষমতাৰ বাবে জনাজাত। সিহঁতে এই সঁজুলিবোৰ ব্যৱহাৰ কৰি ঈছপৰ সাধুৰ কাউৰীটোৰ দৰেই গছৰ গাঁতৰ পৰা পোক-পৰুৱা আৰু পলু উলিয়াই আনে।
![]() |
নিউ কেলেডোনিয়া দ্বীপৰ স্থানীয় কাউৰী এটাই সৰু লাঠি ব্যৱহাৰ কৰি খাদ্য বিচাৰে। উৎস: গৱেষণা পত্ৰ |
দৰাচলতে বিজ্ঞানীসকলে নিউ কেলেডোনিয়ান কাউৰীৰ ওপৰত আজি কেইবা দশক ধৰি অধ্যয়ন কৰি আহিছে। অক্সফ'ৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বিজ্ঞানী এলেক্স কেচলিক আৰু তেওঁৰ দলে বেটী নামৰ কাউৰীজনীৰ বাবে এটা থিয় কাঁচৰ নলীত খাদ্য থৈ এটা পৰীক্ষা কৰিছিল। সেই খাদ্য উলিয়াই আনিবলৈ বেটীক দিয়া হৈছিল এডাল পোন তাঁৰ। বেটীয়ে প্ৰথমে তাঁৰেৰে খাদ্যবিধ তুলি আনিবলৈ কেইবাবাৰো চেষ্টা কৰিলে। তাৰপিছত তাঁৰডাল বাহিৰলৈ আনি বেঁকা কৰি হুক এটাৰ ৰূপ দিলে। এইবাৰ সেই বেঁকা হুকৰ সহায়ত বেটীয়ে নলীৰ পৰা খাদ্য উলিয়াই আনি সকলোকে বিস্ময়াভূত কৰি পেলালে। ইয়াৰ আগতে কোনোধৰণৰ তাঁৰ ব্যৱহাৰ কৰি নোপোৱা বেটীৰ এই বুদ্ধিমত্তা মানুহৰ বাহিৰে অন্য কোনো প্ৰাণীৰ ক্ষেত্ৰতে দেখা নাযায়। গতিকে এই গৱেষণাই কাউৰীৰ বুদ্ধিমত্তাৰ ক্ষেত্ৰত যুগান্তকাৰী অৱদান আগবঢ়ালে। বেটীৰ এই কৃতিত্ব ইমানেই তাৎপৰ্যপূৰ্ণ আছিল যে বেটীৰ নামত এটা ডাক টিকটৰো প্ৰচলন হ'ল।
পৃথিৱীৰ বিভিন্ন ঠাইত প্ৰায় ৪৩ বিধ কাউৰীৰ প্ৰজাতি পোৱা যায়। দক্ষিণ আমেৰিকা আৰু এণ্টাৰ্কটিকাৰ বাহিৰে সমগ্ৰ পৃথিৱীতে বিভিন্ন পৰিৱেশত নিজকে খাপ খোৱাই লৈ এই কাউৰীবোৰে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিছে। আমাৰ গাঁৱে-ভূঞে-চহৰে-নগৰে দেখা পোৱা পাটিকাউৰীটোকে কেতিয়াবা ভালদৰে মন কৰিবচোন! ঈছপৰ সাধুৰ কাউৰীটোৰ দৰেই ইহঁতৰো বুদ্ধিমত্তাৰ প্ৰমাণ আপুনি নিজেই হয়তো দেখা পাব।
তথ্যউৎস:
Friday, 28 February 2025
বৃত্ত (চুটিগল্প)
ঘৰৰ পদূলিমুখ পায়ে প্ৰণামীয়ে পৰিস্থিতিৰ বুজ লোৱাৰ চেষ্টা কৰিলে। ভৃগু অফিচৰ পৰা আহি পালেহি নেকি! সন্ধ্যা লাগিবৰ হোৱা নাই যদিও বেলি লহিয়াইছে। তাই সোনকালেই উভতাৰ কথা আছিল। কিন্তু জ্যোতিৰ সৈতে কথাৰ যেন শেষেই নহ'ব! কিমান দিনৰ মূৰত যে দুয়োজনী লগ হ'ল! জ্যোতিয়ে বহুদিনৰ পৰাই প্ৰণামীক ফোনত কৈ আছিল-
'এদিন আমাৰ ঘৰলৈ আহিবিচোন! তই আহিম আহিমকৈ থাকোঁতেই আমাৰ ৰিমলী ডাঙৰ হ'বগৈ। ইয়ালৈ কিমাননো বাট? তোৰ স্কুটিখন আছেই। ভৃগুদাৰ সময় নিমিলে যদি বাবুৰ স্কুল বন্ধ থকা দিন এটাত তয়ে বাবুক লৈ এপাক আহিবিচোন।'
তেনেকৈয়ে যাম যামকৈ থাকোঁতে ৰিমলী দুবছৰীয়া হ'লহি। সেয়ে আজি প্ৰথমবাৰৰ কাৰণে কণমানি ৰিমলীজনীক দেখি প্ৰণামীৰ দুচকু সেমেকি উঠিছিল কিজানি।
'মা, ব'লা আকৌ। ইয়াতে ৰৈ দিলা যে!' স্কুটিৰ পিছৰ আসনৰ পৰা বাবুৱে মাত দিয়াতহে প্ৰণামীৰ জড়তা ভাঙিল।
গেটখন খুলি লৈ স্কুটি ঠেলি ঠেলি সিহঁত দুয়ো সোমাই আহিল। বাহিৰত সেমেকি পৰা মেলা কাপোৰখিনি চপাই লৈ প্ৰণামীয়ে দুৱাৰ খুলিলেগৈ। তেতিয়ালৈকে মাকৰ বুকুৰ ধপ্ধপনিটো যেন বাবুৱেও শুনা পাইছে। সি নীৰৱে মাকৰ কাষতে থিয় দি ৰ'ল। চাবিপাত পকোৱাৰ আগতেই দুৱাৰখন খোল খালে।
দুৱাৰমুখত ভৃগু! তাৰ চুটি থৰঙা চুলি, শুকান মুখ, অবুজ দৃষ্টি।
'এই সন্ধিয়াখন ক'লৈ গৈছিলা?' পোনেই সি গহীন মাতেৰে প্ৰশ্ন কৰিলে।
'ক'তনো সন্ধিয়া হোৱা দেখিলা? বেলি লহিয়াইছেহে!' প্ৰণামীয়ে কথাটো পাতলাবলৈ চেষ্টা কৰিলে। 'জ্যোতিৰ ওচৰলৈ গৈছিলোঁ। আজি বাবুৰ স্কুল সোনকালে ছুটি হ'ল যে! সেয়ে এপাক মাৰি আহিলোঁ।'
সেই ছেগতে বাবুৱে দেউতাকৰ কাষেৰেই 'মোৰ যে ইমান জোৰেৰে প্ৰস্ৰাৱ কৰিব লাগিছে' বুলি দৌৰ মাৰিলে। লগে লগে ভৃগু আৰু তাইৰ মাজত থকা একমাত্ৰ ঢালখন হেৰুৱাই পেলোৱা যেন ভাৱ হ'ল প্ৰণামীৰ! বাবু চকুৰ আঁতৰ হোৱাৰ লগে লগে ভৃগু প্ৰণামীৰ কাষ চাপি আহিল। তাৰ ডিঙিৰ সিৰ কেইডাল যেন টনটনাই উঠিল। আতংকত প্ৰণামীৰ বুকুত ডবাৰ কোব পৰিল! একেকোবে তাইৰ চুলিকোঁচাত থাপ মাৰি ধৰি সি চেপা মাতেৰে ক'লে,
'স্কুল সোনকালে ছুটি হ'ল বুলিয়ে অলৌ-টলৌকৈ ঘুৰি ফুৰিবি নেকি? ইয়াত মই মানুহটোৱে অফিচৰ পৰা আহি কি খাম কি নাখামকৈ পাকঘৰত হাবাথুৰি খাইছোঁ। আৰু তাই দুনিয়াৰ হাৱা খাই ফুৰিছে! কাৰ লগত চুপতি মাৰিবলৈ গৈছিলি? ক ভালে ভালে!!'
প্ৰণামীয়ে ডিঙি বেঁকা ভাগেৰেই চুলিখিনি ভৃগুৰ হাতৰ মুঠিৰ পৰা আঁতৰোৱাৰ চেষ্টা কৰি কাবৌ কৰাদি ক'লে,
'কৈছোঁৱে দেখোন, জ্যোতিক লগ কৰিবলৈ গৈছিলোঁ- অন্য একো কৰা নাই।'
'মিছা নামাতিবি। স্কুটিখন লোৱাৰ পিছৰ পৰা তই কেনে উৰণীয়া হৈছ দেখি আছোঁ। কিন্তু মনত ৰাখিবি লাও যিমানেই ডাঙৰ নহওক সদায় পাতৰ তলত!'
অশ্লীল গালি দুটামান উচ্চাৰি ভৃগুৱে তাইক গতিয়াই দিলে। প্ৰণামী আফাল খাই বহাকোঠাৰ দেৱালখনত খুন্দা খালেগৈ। লগে লগে তাইৰ মুখেৰে বিকট চিঞৰ এটা ওলাল। চিঞৰটো ইমান জোৰেৰে ওলাল যে ভৃগুও চক্ খাই গ'ল। অন্যদিনা প্ৰণামীয়ে দাঁত-মুখ চেপি ভৃগুৰ মাৰপিট সহে। কাৰণ বাবু বা ওচৰ-চুবুৰীয়াই সেয়া কেনেবাকৈ শুনিব বা কি ভাবিব বুলি তাই লাজত মৰে। কিন্তু আজি যেন ভৃগুৰ ৰূপ অন্য দিনাতকৈ বহু ভয়ানক। অন্য দিনা বাবু নাথাকিলে বা শুৱাৰ পিছতহে চৰ-গোৰ দুটামান সোধাই ক্ষান্ত হোৱা ভৃগুৰ যেন আজি তাইক মাৰি পেলোৱাৰ পণ! সেই বাবেই কিজানি আগ-পাছ নুগুণি তাই তেনেকৈ চিৎকাৰ কৰি পালে।
ভৃগু ক্ষন্তেকৰ বাবে ৰৈ গ'ল। সেই সুবিধাতে চুলিকোঁচা তাৰ হাতৰ মুঠিৰ পৰা এৰাই তাই পলকতে গা-ধোৱা ঘৰলৈ দৌৰ মাৰিলে। গা-ধোৱা ঘৰৰ দুৱাৰ খুলি বাবু ওলাই আহিবলৈ লৈছিল। মাকৰ সেই ৰূপ দেখি সি দুৱাৰমুখতে থতমত খাই ৰৈ গ'ল। তাই কোনোমতে ভিতৰ সোমাই দুৱাৰখন ধাৰাম্কৈ বন্ধ কৰি দিলে।বহুপৰলৈ মজিয়াতে বহি প্ৰণামীয়ে নিশব্দে কান্দিলে। দিনত জ্যোতিক লগ পাই তাইৰ বুকু ভৰাই পেলোৱা ভাল লগা অনুভৱখিনিৰ একো চিন-চাব নাথাকিল।
এটা সময়ত গা-ধোৱা ঘৰৰ পৰা ওলাই আহি তাই ভাতৰ যোগাৰত লাগিলহি। মন বেয়া বুলিয়েইতো ৰোহ ঘৰত সোমাই বা বিছনাত পৰি থাকিব নোৱাৰে। তাইৰ গাত হাত উঠালে বুলিয়েইতো গিৰিয়েক আৰু নিজৰ ল'ৰাটোক ভোকে-লঘোণে থাকিবলৈ দিব নোৱাৰে। কিন্তু তাই নিজে একো এটা মুখত দিব নোৱাৰিলে। বাবু আৰু ভৃগুৰ কাৰণে ভাত উলিয়াই দি নিজে মাথোঁ পানী এগিলাচ লৈ কোট্ কোট্কৈ গিলিলে।
একোৱে যেন হোৱা নাই এনে ভাৱেৰে ভৃগুৱে বাবুক ইটো-সিটো যতনাই দি একেলগে ভাত খালে। ভাতৰ মেজত বাবু নীৰৱ হৈ ৰ'ল। অন্য দিনাৰ দৰে 'ডালি নাখাওঁ- বেঙেনাৰ ভাজি যে ইমান বেয়া পাওঁ' বুলি থেনথেনাই নাথাকিল। সিহঁতৰ কোনোৱে প্ৰণামীক ভাত খাবলৈ নামাতিলে।
এটা সময়ত ভৃগু শোৱাকোঠালৈ আহিল। তেতিয়ালৈ প্ৰণামী বিছনাত। দেৱালৰ ফালে মুখ কৰি তাই একতীয়াকৈ নিমাতে-নিসাৰে পৰি থাকিল। ভৃগুৱে বিছনাত গাটো পেলাই লাহেকৈ প্ৰণামীৰ বাহুত সোঁহাতখন থ'লে। তাই সাৰে থাকিলেও মাত নিদিলে, একো সাৰ-সুৰো নকৰিলে। ভৃগুৰ হাত নহয় যেন সেয়া তাইৰ দেহত হাজাৰটা বৰলৰ বিহ! সেই মুহূৰ্ততে যেন তাই জাঁপ মাৰি সাত মাইল আঁতৰি যাব! ভৃগুৱে কোমল মাতেৰে ক'লে,
'চাওঁ- শুলাই নেকি! খং উঠিলে কি যে হয় যায় মোৰ! জানাইচোন, ঘৰলৈ উভতি আহি তোমাক নাপালে মোৰ ভাল নালাগে। অকলে অকলে ঘৰত তোমাৰ কাৰণে বাট চাই থাকিলে খেলিমেলি চিন্তাবোৰ আহে।কিয় মোক এনে কৰিবলৈ বাধ্য কৰা তুমি?'
অন্যদিনাৰ দৰে আজিও প্ৰণামীত বিবুদ্ধিত পৰিল। এই ভৃগু আজি সন্ধিয়া মাৰাত্মক ৰূপ লৈ তাইক খেদি অহা দানৱ নহয়। এই ভৃগু মৰম আকলুৱা। তাই যেন ক'বকে নোৱাৰে, কেনেকৈ যে খেলিমেলিবোৰ আৰম্ভ হৈ যায়! কেনেকৈ মৰমিয়াল ভৃগুৱে দৈত্যকায় ৰূপ লয়! ভাৱ হয় যেন, কেৱল ভাল বা বেয়াৰেই মানুহক দুটা শ্ৰেণী কৰি ৰাখিব নোৱাৰি। প্ৰত্যেক মানুহৰ ভিতৰতে যেন অনেক ৰূপ সোমাই থাকে। কিন্তু ভৃগুৰ এই বৈপৰীত্যই তাইক খেলিমেলি লগাই দিয়ে। এনে মুহূৰ্তবোৰত ভাৱ হয় যেন দোষটো তাইৰে! মৰমিয়াল ভৃগুৰ সলনি দানৱ ভৃগুক উলিয়াই অনাৰ বাবে। তাই কিয় বাৰে বাৰে ভুল কৰি পেলায়? কিয়?
প্ৰণামী বদ্ধপৰিকৰ হয়। আজিৰ পৰা তাই ভৃগুৱে বেয়া পোৱা একো কামকে নকৰে। লাগিলে বান্ধৱী জ্যোতিৰ সৈতে আৰু কেতিয়াও দেখাই নহওক, তাইৰ ঘৰলৈ এনেকৈ আৰু নাযায়। কোনো অন্য পুৰুষৰ লগত তাই পৰাপক্ষত আৰু কথা নাপাতে। সম্পৰ্কীয় পুৰুষ হ'লেও যোগাযোগ নাৰাখে। এইবোৰ কথাত যে ভৃগু বৰ সন্দেহী হৈ উঠে। কাৰোবাৰ সৈতে তাইৰ গোপন সম্পৰ্ক আছে বুলি মনতে ধৰি লয়! সি বিচৰাৰ দৰেই তাই যিমান পাৰি ঘৰতে থাকিব। ভৃগুৱে বিচাৰিলেহে অন্য মানুহৰ লগত হলি-গলি কৰিব।
প্ৰণামীয়ে সঁচাই মন বান্ধিলে। তাইৰ কথা আৰু কামেৰে ভৃগুৰো কথা আৰু কাম সলনি কৰিব বুলি এটা অদ্ভুদ জেদত লাগি পৰিল যেন। তাইৰ জেদত হাত উজান দিলে পৃথিৱীখন ছাটি ধৰা ক'ভিড মহামাৰীয়ে। কাকো আৰু অজুহাত দেখুৱাব লগা নহ'ল- কিয় আজিকালি সমজুৱা নামলৈ প্ৰণামী নহা হৈছে। কিয় মাহীয়েকৰ ল'ৰা অলকেশক তাই আগৰ দৰে হোষ্টেলৰ সিকা ভাতসাঁজৰ সলনি প্ৰতি দেওবাৰে ঘৰতে এসাঁজ খাবলৈ নমতা হ'ল। লক ডাউনে প্ৰণামীৰ পৰিকল্পনা একেবাৰে সহজ কৰি পেলালে যেন! কিন্তু সহজ নকৰিলে তাইৰ জীৱন!
আগৰ দৰে কামলৈ যোৱাৰ সলনি ভৃগু বেছিভাগ সময় ঘৰতে শুই-বহি থকা হ'ল। আগতকৈ বেছি খিংখিঙীয়া হ'ল। প্ৰণামীৰ ভুলবোৰ তাৰ চকুত বেছিকৈ পৰা হ'ল। সিদিনা তাইৰ ভনীয়েকৰ লগত ফোনত কথা পাতি থকাৰ পৰত সি ভেকাহি মাৰি সুধিলেহি,
'কাৰ লগত ইমান সময় ধৰি কথা পাতি আছা?' মোক যে চাহ একাপ লাগে বুলি কেতিয়াবাই কৈছিলোঁ, খৱৰেই নাই!'
প্ৰণামী অলপ হতভম্ব হ'ল। সিফালে নৱমীয়ে সেয়া শুনিলেই নেকি বুলি অসহজ হ'ল। লৰালৰিকৈ ফোন থৈ চাহকাপ যতনাই দিলেগৈ।
গোমোঠা মুখেৰেই ভৃগুৱে ক'লে, 'নৱমী আৰু তোমাৰ মা-দেউতাহঁতৰ লগত যে ঘণ্টাৰ পিছত ঘণ্টা কথা পাতি থাকা, মোৰ মা-দেউতাৰ কি হৈছে খৱৰ কৰিছানে? দিন-কাল বেয়া। মানুহবোৰ কেনেকৈ মাখি মৰাদি মৰিব লাগিছে, এতিয়াতো মোৰ পৰিয়ালৰ অলপ খেয়াল ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰা।'
ভৃগুৱে কি কৈছে এইবোৰ! বিয়াৰ দিন ধৰি চোন তাই ভৃগুৰ পৰিয়ালকে আপোন বুলি সকলো কৰি আহিছে। আজি মাত্ৰ দুবছৰ আগতে সিহঁতে ঘাই ঘৰৰ পৰা আছুতীয়াকৈ এইটো চুবুৰীত ঘৰ কৰিছে। ভৃগুৰ মাক-দেউতাক ইয়াৰ পৰা খোজেৰে মাথোঁ পোন্ধৰ মিনিট দূৰৈত। গতিকে সকলো সময়তে আহ-যাহ চলিয়ে থাকে। লক ডাউনৰ সময়ত যেনিবা সেয়া আগতকৈ কমিছে। কিন্তু তাইৰ ভনীয়েক নৱমী গুৱাহাটীত, মাক-দেউতাক যোৰহাটত। সেইবাবে প্ৰণামীয়ে যাওঁ বুলিলেও যাব নোৱাৰে। তাই এদিনৰ বাবেও ঘৰ এৰি গ'লে যে ভৃগুৰ ইমান অসুবিধা হয়! ঘৰখনত ইটো-সিটো বিচাৰি ঘূৰ্মুটিয়াই ফুৰে। তাৰ খোৱা-শুৱা সকলোবোৰ খেলিমেলি হৈ যায়। সেই বাবেই তাই মাক-দেউতাকক চাই অহাৰ কথা নাভাৱেই। তেনে ক'ৰ পৰা এই ওজৰ-আপত্তিৰ বোজাবোৰ গোট খাইছেহি? কিজানি প্ৰণামীৰ চেষ্টাত সুৰুঙা ৰৈ গৈছে। সেইবাবেই তেনে কথাবোৰে ভৃগুৰ মনত বিষ সিঁচিছে।
লাহে লাহে যেন প্ৰণামীৰ পৃথিৱীখন ঠেক হৈ আহিল। আগতকৈও অবুজ হৈ আহিল। প্ৰতিদিনে পুৱা সাৰ পাই তাই বিব্ৰত হৈ ৰোৱা হ'ল, কণীৰ খোলাৰ ওপৰেদি খোজ দিব লগা হ'ল। আজি বা ভৃগুৰ মন কেনে হৈ থাকিব, কেতিয়া কোন পলকত খঙৰ ভমক উঠিব কোনে জানে! কৰবাত কথা আৰু কামৰ অকণমান হেৰফেৰ হ'লেও সেই কণীৰ খোলাত ফাঁট মেলিব- সিহঁতে তত ধৰিবলৈ পোৱাৰ আগেয়ে খোলাটো ফালি চিৰাচিৰ হ'ব। মাথোঁ তাৰ দাগ ৰৈ যাব তাইৰ দেহত!
![]() |
উৎস |
প্ৰণামীৰ বুকুৰ কঁপনিটো যেন বন্ধ নোহোৱা হ'ল। বাবুৱেও দেউতাকৰ মুড চাইহে ওচৰ চপা হ'ল। আগতে বাবু থাকিলে যিমান পাৰি নিজকে ক্ষান্ত ৰখা ভৃগুৱে আজিকালি একোলৈকে ভ্ৰুক্ষেপ নকৰা হ'ল। ইমান সাৱধানেৰে চলিলেও যেন প্ৰণামীৰ খোজে প্ৰতি ভুল হোৱা হ'ল। সিদিনা নিমখ কম হ'ল বুলিয়ে ভৃগুৱে ভাতৰ কাঁহীখন তাইৰ ফালে দলি মাৰি দিলে। তাৰ লগে লগে তাইৰ কঁকালত এটা প্ৰচণ্ড ভুকু! নিশালৈ আকৌ কোমল মাতেৰে সি ক'লে,
'আচলতে তোমাৰ ফোনটো ইমানকৈ বাজি আছিল, সেইটো খঙতে কিবা কৰি পেলালোঁ। সেইবোৰ ধৰি নাথাকিবাচোন!'
তাই খপ্জপ্কৈ বিছনাৰ পৰা উঠি গ'ল।গাধোৱা ঘৰত সোমাই ফোনটো চাই দেখিলে, জ্যোতিৰ তিনিটা মিছড কল। এটা মেচেজ- 'ঠিকে আছনে, প্ৰণামী? সিদিনা অলকেশক লগ পালোঁ। বহুদিন তোৰ খৱৰ পোৱা নাই বুলি ক'লে। সেয়ে চিন্তাই লাগিল। খা-খৱৰ জনাবিচোন!'
আস্, লাজ আৰু বেজাৰৰ ভৰত তাই আপোন বান্ধৱীকনো কি ক'ব ভাৱিকে নাপালে। কেনেকৈ ক'ব অলকেশে দেওবাৰে হোষ্টেলৰ ভাতসাঁজ এৰি সিহঁতৰ ঘৰত এসাঁজ খোৱাটোক লৈ ভৃগুৱে তাইক সন্দেহ কৰিবলৈ লৈছে। কেনেকৈ ক'ব সিদিনা যে অলকেশ সিহঁতৰ দুৱাৰমুখত ৰৈ থাকোঁতে ভিতৰত ভৃগুৰ কি তাণ্ডৱ! বাবু ঘৰতে আছিল সেইদিনা। বহাকোঠাৰ খিৰিকীৰে অলকেশক জপনা খুলি সোমাই অহা দেখিয়ে ভৃগুৱে চামৰাৰ বেল্ট এডাল জোকাৰি গুজৰি গুমৰি উঠিল,
'অলকেশৰ লগত তোৰ কিহৰ লেটিপেটি? কিয় সি ইয়ালৈ ইমান ঘনাই আহে? আজি যদি সি এই ঘৰৰ ভিতৰত ভৰি দিয়ে, মই কি কৰিম ঠিক নাই কিন্তু।'
প্ৰণামী থৰ লাগিল। দুদিনৰ আগৰ এছাৰিৰ কোব এতিয়াও তাইৰ পিঠিত সেৰ পাতি আছে। তাই একো ক'ব নোৱাৰে- কৰিব নোৱাৰে। ইফালে দুৱাৰত অলকেশৰ টোকৰ!
'বাবু! ঘৰত কোনো নাই বুলি ক!' ভৃগু গৰজি উঠিল।
বাবুৱে এবাৰ ভৃগুৰ ফালে চালে, এবাৰ চালে ভয়ত কাতৰ প্ৰণামীৰ ফালে। তাৰপিছত দুচকু জোৰেৰে মুদি কান্দি পেলালে আৰু তাৰ কোঠালৈ দৌৰ মাৰিলে। ৰৈ ৰৈ এটা সময়ত অলকেশ গ'লগৈ।
বহুদিনলৈ প্ৰণামী মূক হৈ ৰ'ল, কিংকৰ্তব্যবিমূঢ় হৈ ৰ'ল। জ্যোতিৰ ফোন কল আহি আহি এটা সময়ত নহা হৈ গ'ল।
সিদিনা আবেলি তাই পিছচোতালত মেলা কাপোৰ চপাই আছিল। এনেতে জেওৰাৰ সিপাৰেদি ৰিনী বাইদেৱে মাত দিলে,
'হেৰা প্ৰণামী, ভালে আছানে?'
তাই চক খাই উঠিল। ব্লাউজৰ হাতখনৰ সীমা পাৰ হৈ জিলিকি থকা এছাৰিৰ চিন দুটা খপজপকৈ চাদৰখনেৰে ঢাকি পেলালে। তাৰপিছত হাহোঁ নাহাহোঁকৈ ক'লে,
'ভালেই। আপোনালোকৰ ভালনে?'
'ভৃগু কেনিবা গ'ল নেকি?' ৰিনী বাইদেউৰ মাতটো ফুচফুচনিৰ দৰে শুনা গ'ল!
'অঁ। শাক-পাচলিৰ বজাৰলৈ ওলাই গৈছে।'
'অঁ তাকে ভাবিলোঁ; ঘৰখন নিতাল মাৰি আছে!' ৰিনী বাইদেৱে কথাষাৰ কৈয়ে যেন দাঁত কামুৰিলে। প্ৰণামীয়ে বুজিও নুবুজাৰ ভাও ধৰাৰ চেষ্টা কৰিলে।
দুয়ো যেন নীৰৱেই বহু কথা পাতিলে। হুমুনিয়াহ এটা কাঢ়ি ৰিনী বাইদেৱে ক'লে,
'কি কৰিবা, মাইকী মানুহৰ ভাগ্যই এনেকুৱা! দুখ আৰু কষ্টত লেটি লোৱা জীৱন! আমাৰ দীপুৰ দেউতাকো এনে আছিল বুজিছা- কিন্তু দীপু আৰু মানু ডাঙৰ হোৱাৰ লগে লগে মানুহটো নিজে নিজেই শান্ত হৈ পৰিল! তোমাক কিবা ঔষধ-পাতি লাগিলে ক'বা।'
প্ৰণামী লাজে-দুখে জয় পৰি গ'ল! বহুদিনৰ পিছত আকৌ এবাৰ ৰঙা তেজ এসোঁতা ভৰিৰ আঙুলীৰ পৰা তাইৰ চকু-মুখলৈ উজাই অহা যেন ভাৱ হ'ল। এইবোৰ মানি লোৱাটো ইমান সহজ নে? ইমান সহজ নে ভাল দিনবোৰৰ আশাত বন্দী হৈ সকলো সহি যোৱাটো? কিন্তু তায়ো জানো ৰিনী বাইদেউৰ দৰেই ভাগ্যক ধিয়াই ৰৈ যোৱা নাই?
কথাবোৰ এনে নাছিল- এনে হোৱাৰ কথাও নাছিল! ভাগ্যক ধিয়াই সকলো সহি যোৱাৰ সপোন লৈ তাই বিয়াত বহা নাছিল। সিহঁতৰ বিয়াখনত প্ৰণামীৰ মাক-দেউতাকৰ মত নাছিল। তাৰবাবে ভৃগুৱে দিনৰ পিছত দিন প্ৰায় ডকা-হকা কৰাৰ দৰে মাক-দেউতাকৰ সৈতে যুঁজিছিল। তাইক বিয়া পাতিব নোৱাৰিলে যেন তাৰ জীৱনেই অথলে যাব। ভৃগুৰ জোৰতে এটা সময়ত মাক-দেউতাক মান্তি হ'বলৈ বাধ্য হৈছিল। তেতিয়া প্ৰণামীৰ ভাৱ হৈছিল, তাই ভাগ্যশালী। তাইক ইমান আকুলতাৰে বিচৰা কাৰোবাক জীৱন-সংগী হিচাপে পাইছে।
কিন্তু বিয়াৰ এমাহ নহওঁতেই ভৃগুৱে এদিন তালৈ অনা চাহৰ কাপটো হাত পিছলি পৰি যোৱাৰ কাৰণে তাইৰ গালত থাপ থাপ কৈ দুটা চৰ সোধাই দিছিল। সিদিনা তাই থৰ হৈ গৈছিল। অপমানত ক'লা পৰি গৈছিল। সিদিনাই ঘৰ এৰি গুচি যাব যেন ভাব হৈছিল। কিন্তু মাক-দেউতাকৰ ঘৰলৈ উভতি যোৱাৰ বাটো যে বন্ধ হৈ গৈছিল! ভৃগুৰ আঙুলীৰ সাঁচ বহি যোৱা গালখন আইনাত চাই সিদিনা প্ৰণামীয়ে ফেঁকুৰি ফেঁকুৰি কান্ধিছিল। প্ৰথমবাৰৰ বাবে অনুশোচনাৰ জাল এখনে তাইক আৱৰি ধৰিছিল। কিন্তু ভৃগুৰ অনুতপ্ত চকুযুৰি, তাৰ কাবৌ-কোকালিয়ে তাইৰ সান্তনা হৈ থিয় দিলে। তাই পাহৰিবলৈ চেষ্টা কৰিলে। মানুহ মাত্ৰেইতো ভুল হয়। তাই ভৃগুৰ খং তোলা কথা বা কামবোৰ নকৰিলেইতো সকলো ঠিক হৈ যাব!
নহ'ল! তাৰ সলনি দিনে দিনে কথাই প্ৰতি ভৃগুৰ চৰ-ভুকু বাঢ়িহে গ'ল। এটা সময়ত প্ৰণামীৰ মায়াৰ জাল ফাঁটিল। বিয়াৰ এবছৰ পিছতে তাই লাজ-মান কাটি কৰি মাক-দেউতাকৰ ওচৰ পালেগৈ। সকলো শুনি লৈ মাকে ক'লে,
'মতা মানুহবোৰ এনেকুৱাই! খং- দুখ সকলো নিজৰ ঘৈণীৰ ওপৰত উলিয়ায়। সংসাৰ কৰিছ যেতিয়া সেইবোৰো সামৰিবলৈ শিকিব লাগিব। সেইটোও তোৰে দায়িত্ব।'
মাকৰ কথাই প্ৰণামীৰ দেহ-মন বিছাই ডকাদি ডাকিলে। মাকে মুখ ফুটাই নোকোৱা কথাখিনিও তাই ঠিকেই বুজিলে। বিয়া দি উলিয়াই দিয়া জীয়ৰীৰ এই ঘৰত ঠাই নাই। তাইক ৰাখি লৈ মাক-দেউতাকে সমাজৰ লাঞ্ছনা সহিব নোৱাৰে। দেউতাকৰ পেন্সনৰ টকাৰে আৰু এখন মুখ খুৱাব নোৱাৰে। পিছদিনা পুৱাতে ভৃগু গৈ ওলোৱাত মাকে উৎসাহেৰে আদৰিলে। প্ৰণামীয়ে যেন সেইদিনা প্ৰথম উপলব্ধি কৰিলে, তাইৰ ভাগ্যৰ লিখন লিখা হৈ গৈছে। তাইৰ সুখ-দুখৰ বিধান কেতিয়াবাই দিয়া হৈ গৈছে। এইবাৰ ভৃগুৰ কাকুতি-মিনতিৰ দৰকাৰেই নহ'ল। নীৰৱে বেগটো সাজু কৰি লৈ তাই অহা বাটেৰে উভতিল।
উভতি আহি প্ৰণামীয়ে নিজাকৈ চাকৰি এটা যোগাৰ কৰিবলৈ টঙালি বান্ধিলে। স্কুল এখনত সোমাই ল'ব পাৰিলেও যেন তাই কিছু সাহস পাব- নিজাকৈ উপাৰ্জন এটা থাকিব, নিজৰ এটা ভৰষা থাকিব। কিন্তু কথাবোৰ ভবাৰ দৰে নহ'ল। একলা-দুকলাকৈ তাইৰ গৰ্ভত বাঢ়ি অহা বাবুয়ে তাইৰ হিচাপ-নিকাচবোৰ সলাই পেলালে- চিৰদিনলৈ! বাবুৰ মৰমে যেন ভৃগুকো গলাই পেলালে। প্ৰণামী আৰু ভৃগু দুয়ো বাবুৰ মাজতে আপোন-পাহৰা যেন হ'ল। অৱশেষত উত্তাল ধুমুহাবোৰ ক্ষান্ত হোৱা যেন প্ৰণামীৰ ভাৱ হ'ল। বিয়াৰ পিছত প্ৰথমবাৰৰ বাবে জীৱনে এছাটি স্বস্তি আৰু প্ৰশান্তিৰ বা লৈ অহা যেন ভাৱ হ'ল।
কিন্তু খুউব সোনকালে জীৱনে সোঁৱৰাই দিলে এই গঞ্জনাৰ বাট সদায়ে বৃত্তাকাৰ। বৃত্তৰ পৰিধি সলনি হ'ব পাৰে, সময়ৰ দীঘ বাঢ়িব পাৰে কিন্তু সেই পথ কেতিয়াও সলনি নহয়। চিৰন্তন একেই বাটেৰে ঘুৰি ঘুৰি গঞ্জনা আৰু হাঁহাকাৰে যে একেখিনি ঠাইকে সামৰি লয়! বাবু একলা দুকলাকৈ ডাঙৰ হ'ল। কেঁচুৱাৰ যত্ন লোৱাৰ পৰা ঘৰ চম্ভালালৈকে সকলো সামৰি প্ৰণামী ব্যতিব্যস্ত হৈ ৰোৱা হ'ল। আৰু তাৰ লগে লগে ক'ৰৱাত অকণমান ইফাল- সিফাল হ'লেই ভৃগুৱে হাত তুলিবলৈ ল'লে।আকৌ এবাৰ প্ৰণামী কিংকৰ্তব্যবিমুঢ় হ'ল। অসহায় যেন হ'ল! কথাবোৰ সলনি কৰাৰ আগৰ সেই শক্তি আৰু সাহসৰ খুদমানো নোহোৱা যেন ভাৱ হ'ল। অথচ এতিয়া যে কেৱল তাই নহয়, এই কণমাণি ল'ৰাটোৰ জীৱনো সেই মেৰপাকত সোমাই পৰিল!
তাইৰ মূৰৰ ওপৰেদি হাজাৰ ধুমুহা যাওক, তাই সহি থাকিব। তাইৰ সকলো শক্তি আৰু চেষ্টাৰে কেৱল বাবুক মানুহ কৰাৰ বাবে যুঁজিব। কেৱল বাবুৰ বাবেই এইবাৰ তাই ভাগ্যৰ এই লিখনকে মানি লোৱাৰ অংগীকাৰ ল'লে। কোনে জানে, ৰিনী বাইদেৱে কোৱাৰ দৰে এদিন হয়তো বাবুৰ মুখলৈ চায়ে ভৃগু সলনি হ'ব! সেই আশা মৰুভূমিৰ মৰীচিকা হ'লেও যেন তাই বুকুত সযতনে পালি থাকিব। নহ'লে যে এই জীৱন দু:সহ, এই সময় বিধস্ত আৰু পৰিশ্ৰান্ত!
সমগ্ৰ বিশ্ব স্তব্ধ কৰি দিয়া লকডাউন লাহে লাহে খুলিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। ভৃগু পুনৰ কামলৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। বাবুৱেও অংগনবাদীত দিনটোৰ কিছু সময় কটাবলৈ লৈছে। প্ৰণামীৰ পৃথিৱীখনত অকণমান আহৰি ওলাইছে। আকৌ এবাৰ চাকৰি এটা বিচৰাৰ হেঁপাহটোৱে তাইৰ মাজত ভৰ কৰিবলৈ লৈছে। এনেকুৱা এটা দিনতে তাই বাতৰি-কাকতত চাকৰিৰ বিজ্ঞাপন খুঁচৰি আছিল। এনেতে কলিংবেল বজাত তাই উচপ খাই উঠিল। আজিকালি সিহঁতৰ ঘৰলৈ তেনেকৈ কোনো মানুহ নাহেই চোন! আকৌ অলকেশ ওলালহি বুলি তাই অলপ ভয় খালে। তথাপিও কিছু সংকোচেৰে গৈ দুৱাৰখন খুলি দি প্ৰণামী আচৰিত হৈ গ'ল।
দুৱাৰ মুখত বান্ধৱী জ্যোতি আৰু কণমানি ৰিমলী!
তাই কিবা ক'বলৈ পোৱাৰ আগেয়ে ৰিমলীয়ে আগবাঢ়ি আহি প্ৰণামীৰ কঁকালতে মেৰিয়াই ধৰিলেহি। প্ৰণামীৰ বুকুখন মোচৰ খাই উঠিল। এই কণমানিজনীৰ হেঁপাহখিনি যে তাই ক'ত কেনেকৈ সামৰি থ'ব!
'ইমানদিন তোৰ একো খৱৰ পোৱা নাই। সেয়ে ভাৱিলোঁ এবাৰ চায়ে আহোঁ!!' এমুখ হাঁহিৰে জ্যোতিয়ে ক'লে।
আবেগৰ জোৱাৰজাক নীৰৱে সামৰি প্ৰণামীয়ে দুয়োকে আথে-বেথে ভিতৰলৈ লৈ গ'ল। বাবুয়ে ৰিমলীক তাৰ খেলাঘৰ দেখুৱালেগৈ। প্ৰণামী আৰু জ্যোতি দুয়ো চাহ একোকাপ লৈ বহিল।
'কেনে আছ প্ৰণামী? আজি এবছৰেই হ'বৰ হ'ল তোৰ খৱৰ নোপোৱা! মোৰ সদায়ে চিন্তা লাগি থাকে বুজিছনে!' জ্যোতিয়ে ক'লে।
প্ৰণামীয়ে একোকে ক'ব নোৱাৰিলে। মাথোঁ এখন হাতেৰে জ্যোতিৰ হাতখন খামুচি ধৰি থাকিল। নোকোৱা-নপতা কথাবোৰে যেন সকলো গৰা খহাই বানপানী আনিব খুজিলে।
'সঁচাই ক'চোন কি হৈছে? মই জানো, ফোনত ক'ব নোৱাৰ কাৰণেই তই মোৰ ফোন তোলা নাই!'
এইবাৰ প্ৰণামীৰ চকুলোৱে বাধা নামানিলে। জ্যোতিৰ দুয়োহাতত খামুচি ধৰি থাকি তাই হেঁপাহ পলুৱাই কান্দিলে। জ্যোতিয়ে একো নকৈ আলফুলে তাইৰ পিঠিত হাত ফুৰাই থাকিল। তাইৰ পিঠিত সেৰ পাতি থকা দাগবোৰে জ্যোতিক সকলো কৈ গ'ল।
'কিয় এনেকৈ কষ্ট খাই আছ প্ৰণামী? এনেকৈ সংসাৰ কৰাৰ কি অৰ্থ আছে ক'চোন!'
উচুপনি ৰখাই প্ৰণামীয়ে ক'লে, 'বাবুৰ কাৰণে, জ্যোতি। ভৃগুৱে বাবুৰ খুউব যত্ন লয়, মৰম কৰে- বাবুকো দেউতাকৰ বহুত দৰকাৰ। মই কেৱল নিজৰ কথা ভাৱি বাবুৰ প্ৰতি সেই অন্যায় কৰিব নোৱাৰোঁ!'
কিন্তু বাবুক জানো মাকৰো দৰকাৰ নাই? এটা সুখী পৰিয়ালৰ দৰকাৰ নাই? এনে এটা পৰিৱেশত বাবু ডাঙৰ হোৱাটোও জানো তাৰ প্ৰতি অন্যায় নহয়? ক'ব খুজিও জ্যোতি নীৰৱ হৈ ৰ'ল। কাৰণ তাই জানে, সেইবোৰ প্ৰশ্নই প্ৰণামীৰ যন্ত্ৰণাত মাথোঁ ঘিউ ঢালিব। কেতিয়াবা কিছুমান সত্য ধ্ৰুৱতৰাৰ দৰে জিলিকি থাকিলেও যে সেয়া সত্য বুলি মানি ল'বলৈ বহুত টান!
এনেতে কথাৰ মাজতে হঠাৎ ৰিমলীৰ চিৎকাৰ শুনি জ্যোতি আৰু প্ৰণামী জাঁপ মাৰি উঠিল। কি হৈছে? কি হৈছে??
প্ৰণামীয়ে লগে লগে বাবুৰ কোঠাৰ ফালে ঢাপলি মেলিলে। তাইৰ পিছে পিছে জ্যোতি। বাবুৰ কোঠাৰ সোঁমাজতে মজিয়াত লেগ'ৰ বহুতো টুকুৰা। আধাসজা লেগ'ৰ ঘৰটোৰ কাষতে গম্বুজৰ দৰে ৰৈ আছে বাবু। তাৰ দুচকু ৰঙা, ডিঙিৰ সিৰ টনটনাইছে! জ্যোতিক দেখিয়ে ৰিমলী দৌৰি আহি মাকৰ পিছফালে থিয় দিলেহি। চাদৰৰ আচলত মুখ লুকুৱাই কান্দি কান্দি ক'লে,
'মা,মোক বাবুৱে চৰ মাৰি দিলে! ইমান জোৰেৰে!!' কৈ তাই সোঁ গালখন দেখুৱালে।
জ্যোতিয়ে দেখিলে সঁচাই তাইৰ সোঁ গাল খনতে মুখৰ সকলো তেজ গোট খাইছেহি! প্ৰণামী থৰ লাগিল! কি হৈছে এইবোৰ? কিয় হৈছে?
'বাবু, কিয় এনে কৰিছা? ৰিমলীক কিয় মাৰিছা?' তাই বাবুৰ গাত হাত দিয়া মাত্ৰকে সি হাত উফৰাই পেলালে। লেগ'ৰ ঘৰটো ভৰিৰে গুৰিয়াই দি সি চিঞৰি চিঞৰি ক'বলৈ ধৰিলে,
'মোৰ লেগ'ৰ ঘৰটো তাই কি কৰিলে চোৱা।নালাগে ৰিমলীয়ে মোৰ সৈতে খেলিব। লেগ'ও নালাগে মোক। এইবোৰ চব ভাঙি পেলাম!'
সেয়া কৈয়ে সি সিঁচৰতি হৈ পৰা টুকুৰাবোৰ উন্মাদৰ দৰে ভৰিৰে মোহাৰি ভাঙিবলৈ চেষ্টা কৰিলে। সেয়া দেখি ৰিমলীয়ে হাও হাওকৈ কান্দিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। জ্যোতিয়ে তাইক কোলাত লৈ কোঠাটোৰ পৰা উলিয়াই নিলে।
বাবুৰ সেই ৰূপ দেখি যেন প্ৰণামী থৰ হৈ গ'ল। লাহে লাহে তাইৰ দুচকু বহল হৈ আহিল। প্ৰথমবাৰৰ কাৰণে তাইৰ বিশ্বাস হ'ল, মাৰাত্মক ভুল কৰি পেলাইছে তাই। যাৰ ভৱিষ্যতৰ দোহাই দি তাই অতদিনে সকলো সহি-সামৰি অছিল, আচলতে তাৰ বিপৰীতহে হৈ আছিল। নোৱাৰে, তাইৰ ল'ৰাক অন্য এক ভৃগু হ'বলৈ এৰি দিব নোৱাৰে। তাই কোঠাৰ সোঁমাজতে আঁঠু কাঢ়ি বহি হাও হাওকৈ কান্ধি পেলালে।
তাইৰ কান্দোন শুনি বাবু ৰৈ গ'ল। একেবাৰে শান্ত হৈ আহি সি মাকৰ গাতে গা লগাই মজিয়াতে বহিলহি। যেন সিয়ো বিধস্ত, কিংকৰ্তব্যবিমূঢ়! ৰিমলীক বহা কোঠাতে এৰি জ্যোতিও পুনৰ সোমাই আহিল। প্ৰণামীক এহাতেৰে মেৰিয়াই ধৰি তাই এসোঁতা কান্দিলে। তাৰপিছত লাহেকৈ ক'লে,
'মই আৰু ৰিমলী যাওঁগৈ দে, প্ৰণামী!'
প্ৰণামীৰ কান্দোন ৰৈ গ'ল। চাদৰৰ আচলেৰে তাই চকু-মুখ মচি ল'লে। তাৰপিছত বাবুক এহাতেৰে সাৱটি লৈ তাই আকূতি ভৰা মাতেৰে ক'লে,
'অলপ সময় ৰৈ দে, জ্যোতি। আমিও ওলাই যাওঁ। দুদিনমান তহঁতৰ ঘৰতে ৰাখিব পাৰিবিনে?'
বি:দ্ৰ: প্ৰণামীৰ কাহিনীৰ সৈতে যদি আপুনি ক'ৰবাত মিল বিচাৰি পায় বা এনে কোনো প্ৰণামীক আপুনি জানে তেন্তে অনতি পলমে নিজকে বা প্ৰণামীক সহায় কৰক। আপোনাৰ এষাৰ মাতে বা সহায়ৰ হাতে কাৰোবাৰ জীৱন ৰক্ষা কৰিব পাৰে! অধিক তথ্য আৰু সহায়ৰ বাবে এই লিংকত চাওক।
Friday, 31 January 2025
ৱিকিসংযোগ: মাতৃভাষাৰ হকে এদল নতুন যুঁজাৰু
কানাডাৰ এলবাৰ্টা প্ৰদেশৰ পশ্চিমীয়া চহৰ এডমন্টন। শৰতৰ ৰ’দঘাই ৰাতিপুৱা এটাত মই কফিৰ কাপ লৈ বহিছোঁ। মোৰ সন্মুখত ঘৰৰ চৌহদ পাৰ হৈ চুবুৰীৰ মূল পথটো। পথৰ দুয়োকাষে সুউচ্চ চেষ্টনাট গছৰ শাৰী। গছৰ পাতবোৰে লাহে লাহে সোণ-হালধীয়া বৰণ ল'বলৈ আৰম্ভ কৰিছে। কানাডাৰ এই প্ৰদেশত এতিয়া ৰূপান্তৰৰ অপূৰ্ব ঋতু আৰম্ভ হৈছে। বহাকোঠাৰ প্ৰকাণ্ড খিৰিকীৰে প্ৰকৃতিৰ সেই ৰূপ উপভোগ কৰি কৰি মই ফোনত চকু দিলোঁ। অন্যদিনাৰ দৰে প্ৰথমেই অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজৰ হুৱাট্ছচএপ গোটলৈকে চকু গ'ল। যোৱা কেইবছৰমান ধৰি এই গোটটোৱে অসমীয়া ৱিকি সমাজৰ সকলো ধৰণৰ সংযোগ ৰক্ষাৰ বাবে এক কেন্দ্ৰীয় মাধ্যমৰ ভূমিকা লৈছে। এই গোটতে সদস্যসকলে অসমীয়া ৱিকিমিডিয়াৰ বিভিন্ন প্ৰকল্পৰ বিষয়ে আলোচনা কৰে আৰু ৱিকিৰ বিভিন্ন কামত ইজনে সিজনৰ সৈতে সহযোগিতা কৰে। অসমৰ পৰা সাত সাগৰ তেৰ নদীৰ সিপাৰে মোৰ বাবেও অসমীয়া ৱিকি সমাজৰ সক্ৰিয় সদস্যা হৈ ৰোৱাৰ বাবে গোটটো এক অপৰিহাৰ্য মাধ্যমত পৰিণত হৈছে।
সেই ৰাতিপুৱা দেখা পালোঁ, গোটত অসমীয়া ৱিকিৰ সীমিত সক্ৰিয় সদস্যৰ বিষয়ে এটা আলোচনা চলি আছে। যোৱা কেইবছৰত অসমীয়া ৱিকি সমাজত সক্ৰিয়তা যথেষ্ট বাঢ়িছে- সেইমতে বিভিন্ন প্ৰকল্প আৰু আঁচনিও হাতত লোৱা হৈছে। ৱিকিৰ এই বিভিন্ন প্ৰকল্পসমূহ যেনে ৱিকিপিডিয়া, ৱিকিউৎস, ৱিকিউদ্ধৃতি, ৱিকিমিডিয়া কমন্স, আৰু ৱিকিডাটা - ত সমল বঢ়োৱাৰ বাবে আমি অহৰহ চেষ্টা চলাই আহিছোঁ। তাৰোপৰি প্ৰতিমাহে মাহটোৰ অগ্ৰগতিৰ খতিয়ানেৰে ৱিকিপত্ৰিকা নামেৰে এখন মাহেকীয়া পত্ৰিকা প্ৰকাশ কৰা হৈছে আৰু প্ৰতিমাহৰ প্ৰথম দেওবাৰটোত অনলাইন মাহিলী সভা নিয়মীয়াকৈ অনুষ্ঠিত হৈ আহিছে। ৱিকিৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰৰ বাবে বিভিন্ন অনলাইন আৰু অফলাইন অনুষ্ঠান আৰু কৰ্মশালাৰো আয়োজন কৰা হৈছে। এই অনুষ্ঠানসমূহে নতুন সদস্যক ৱিকিৰ প্ৰতি আগ্ৰহী কৰাত সহায় কৰিছে যদিও উদ্যমেৰে অৱদান আগবঢ়োৱা সক্ৰিয় সদস্যৰ সংখ্যা বৃদ্ধি হ'বলৈ এতিয়াও বহু বাকী।
অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজৰ হোৱাট্ছএপ গোটত হোৱা আলোচনাই মোৰ মনত এটা ধাৰণা জগাই তুলিলে। আমি জানোঁ যে অসমীয়া ৱিকিৰ বিভিন্ন প্ৰকল্প আৰু অসমীয়া ভাষাৰ বাবে এই প্ৰকল্পসমূহৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে বহুতে এতিয়াও ভালদৰে গম নাপায়। অসমীয়া ৱিকিৰ বিষয়ে জানিলেও বা এই প্ৰকল্পবোৰত কাম কৰিবলৈ আগ্ৰহী হ'লেও কেনেকৈ আগবাঢ়িব সেইবিষয়ে বহুতে নাজানে। লগতে দৈনন্দিন ব্যস্ততাত এইক্ষেত্ৰত নিজা উদ্যোগ লৈ কিবা এটা কৰিবলৈ হয়তো বহুতৰে সময়-সুবিধা নহয়গৈ। এইক্ষেত্ৰত নতুন সদস্যসকলক প্ৰয়োজন অনুসাৰে পথ প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ আৰু সক্ৰিয় অংশগ্ৰহণৰ বাবে উৎসাহিত কৰিবলৈ এক সুপৰিকল্পিত আৰু দীৰ্ঘম্যাদী আঁচনি লোৱাৰ দৰকাৰ। এদিনীয়া কৰ্মশালা বা অনুষ্ঠান সমূহ ৱিকিৰ সৈতে পৰিচিত হোৱাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ কিন্তু নতুন আৰু আগ্ৰহী সদস্যসকলে নিসংকোচে ৱিকি সম্পৰ্কীয় প্ৰশ্ন বা অসুবিধাবোৰ সুধি-বুজি ল'বলৈ কিছু দীঘলীয়া সময় আৰু অধিক সহায়-সহযোগিতাৰ প্ৰয়োজন।
শেহতীয়াকৈ কেইবাগৰাকী অভিজ্ঞ সদস্যই ব্যক্তিগত উদ্যোগত নতুন সদস্যক শিকাই-বুজাই ৱিকিৰ বিভিন্ন প্ৰকল্পত সক্ৰিয় কৰি তোলা দেখি মোৰ বাবে এই ধাৰণাটো অধিক দৃঢ় হৈ পৰিল। এই প্ৰক্ৰিয়াটোকে কিছু পৰিকল্পনাৰে এটা প্ৰণালীবদ্ধ আৰু দলীয় ৰূপ দিব নোৱাৰিনে? কেৱল ৱিকিৰ প্ৰকল্পৰ সৈতে চিনাকি কৰাতেই সীমাবদ্ধ নাথাকি অভিজ্ঞ সদস্যই নতুন সদস্যৰ বাবে ৱিকিত পথ-প্ৰদৰ্শকৰ ভূমিকা ল'ব পাৰে। এই প্ৰক্ৰিয়াই নতুন আৰু অভিজ্ঞ সদস্যৰ মাজত এক সহযোগিতাৰ বাতাবৰণ সৃষ্টি কৰাতো বৰঙণি যোগাব।
সেই উৎসাহতে অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ ৰাইজৰ চ'ৰাত অসমীয়া ৱিকিৰ মেণ্টৰশ্বিপ প্ৰকল্প ৱিকিসংযোগৰ প্ৰস্তাৱ দিলোঁ।এই পদক্ষেপৰ জৰিয়তে অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজৰ অভিজ্ঞ আৰু সক্ৰিয় সদস্যসকলে নতুন সদস্যক দিহা-পৰামৰ্শ আৰু প্ৰয়োজন অনুসৰি প্ৰশিক্ষণ দি ৱিকিত সক্ৰিয় কৰি তোলাৰ চেষ্টা কৰিব। ইয়াৰ দ্বাৰা নতুন আৰু অভিজ্ঞ সদস্যৰ পাৰস্পৰিক সহায়-সহযোগিতাকে ভেঁটি কৰি অসমীয়া ৱিকিৰ প্ৰকল্পসমূহত সক্ৰিয়তা বৃদ্ধি কৰা আৰু অসমীয়া ৱিকি সমাজক অধিক শক্তিশালী কৰি তোলাৰ চেষ্টা কৰা হ'ব।
অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজে অতি উৎসাহেৰে এই প্ৰস্তাৱক আঁকোৱালি ল'লে। কেইবাগৰাকী অভিজ্ঞ ৱিকিমিডিয়ান মেণ্টৰৰ ভূমিকা পালন কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিল আৰু পৰৱৰ্ত্তী দিনবোৰত এই তালিকাত অধিক নাম যোগ হ'বলৈ ধৰিলে। মই এই প্ৰকল্পৰ পৰিচালক হিচাপে নেতৃত্ব ল'লোঁ আৰু দুগৰাকী সক্ৰিয় ৱিকিমিডিয়ান দিব্য দত্ত আৰু ঈশান জ্যোতি বৰাই সমন্বয়কৰ গুৰু দায়িত্ব ল'বলৈ আগবাঢ়ি আহিল। ২০২৪ চনৰ ১ অক্টোবৰৰ পৰা ৩১ ডিচেম্বৰলৈকে মেণ্টৰশ্বিপৰ সময়সীমা বান্ধি দিয়া হ'ল, যাতে সময়ে সময়ে এই প্ৰকল্পৰ কাৰ্যকাৰিতা নিৰ্ধাৰণ কৰিব পৰা যায়। ছেপ্টেম্বৰ মাহত বিভিন্ন মাধ্যমৰ জৰিয়তে এই প্ৰকল্পৰ প্ৰচাৰ কৰি অসমীয়া ৱিকিত কাম কৰিবলৈ আগ্ৰহী যিকোনো অসমীয়াক মেণ্টিৰূপে অংশ ল'বলৈ আহ্বান জনোৱা হ'ল। এই প্ৰকল্পত অংশগ্ৰহণৰ বাবে কোনো মাচুলৰ প্ৰয়োজন নাই বা কোনোধৰণৰ শিক্ষাগত অৰ্হতা, বয়স, ঠাই বা সময়ৰো বাধ্যবাধকতা নাই। পৃথিৱীৰ যিকোনো ঠাইৰ পৰা যিকোনো অসমীয়াই এই প্ৰকল্পত অংশ লৈ নিজৰ সময়-সুবিধা অনুযায়ী ৱিকিৰ কাম শিকিব পাৰে।মাথোঁ প্ৰয়োজন অসমীয়া ভাষাৰ বাবে স্বেচ্ছাসেৱী হিচাপে কাম কৰাৰ আগ্ৰহ। যিহেতু মেণ্টৰ আৰু মেণ্টিৰ সম্পৰ্কই এই প্ৰকল্পৰ সফলতা নিৰ্ণয় কৰিব, সেয়ে সকলো মেণ্টৰক মেণ্টি নিৰ্বাচন কৰাৰ আগেয়ে ব্যক্তিগতভাৱে চা-চিনাকি হৈ কথা-বতৰা পাতিবলৈ অনুৰোধ কৰিলোঁ। সম্ভাব্য মেণ্টিগৰাকী ৱিকিৰ কামত কিয় আগ্ৰহী, কোন প্ৰকল্পত আগ্ৰহী, কিমান সময় দিব পাৰিব বা কেনে সহায়ৰ দৰকাৰ সকলোখিনি জানি ল'লে মেণ্টৰে সেইমতে সহায়-দিহা-পৰামৰ্শ আগবঢ়াবলৈ সক্ষম হ'ব।
ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পই অসমীয়া ৰাইজৰ পৰাও বিপুল সঁহাৰি পালে। ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহৰ শেষলৈ মুঠ ১৮ গৰাকী মেণ্টৰ আৰু ৫৮ গৰাকী নতুন মেণ্টিয়ে এই প্ৰকল্পত যোগ দিলে। অসমৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ, ভাৰত আৰু বিদেশ (কানাডা আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ)ৰ পৰাও কেইবাগৰাকী মেণ্টৰ আৰু মেণ্টিয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিলে। ইয়াৰে কেইবাগৰাকী মেণ্টৰে অন্য অভিজ্ঞ মেণ্টৰৰ মেণ্টি হিচাপেও নিজৰ নাম যোগ দিলে। সেয়া দেখি আকৌ এবাৰ মোৰ উপলব্ধি হ'ল, ৱিকিত সঁচায়ে শিকাৰ শেষ নাই, পাৰস্পৰিক সহায়-সহযোগিতাৰো সীমা নাই!
২০২৪ চনৰ ২৯ ছেপ্টেম্বৰত এখন অনলাইন উদ্বোধনী সভাৰে ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ শুভাৰম্ভণি হ'ল। সেই সভাত নতুন সদস্য সকলৰ নিভাঁজ বক্তব্যই আমাৰ মন চুই গ'ল। ডিজিটেল পৃথিৱীত মাতৃভাষাটো প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ তেওঁলোকৰ আগ্ৰহ আৰু আন্তৰিকতাই সকলোকে নতুনকৈ প্ৰেৰণা যোগালে।

তাৰ পিছৰ তিনিমাহত নতুন সদস্যসকলে যেন অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজলৈ এক অপূৰ্ব জোৱাৰ আনি দিলে! এডমন্টনত মোৰ বাবে বেছিভাগ ৰাতিপুৱা আৰম্ভ হ'ল মেণ্টৰ আৰু মেণ্টিৰ ৱিকিৰ কাম-কাজ সম্পৰ্কীয় বিভিন্ন বাৰ্তাৰে। প্ৰতিগৰাকী মেণ্টৰে নিজা পদ্ধতিৰে মেণ্টিসকলক ৱিকিৰ আদি পাঠ দিলে। কিছু মেণ্টৰে অনলাইন পাঠ কৰি হাতে-কামে বিভিন্ন প্ৰকল্পৰ কাম দেখুৱাই দিলে, অন্য কিছুৱে মেণ্টিৰ প্ৰয়োজন অনুসৰি সহায়ৰ হাত আগবঢ়ালে। আৰম্ভ হ'ল মেণ্টৰ-মেণ্টিৰ বিভিন্ন প্ৰশিক্ষণ গোট- যেনে ‘লগে ভাগে ৱিকি’ আৰু ‘ৱিকি আড্ডা’ ইত্যাদি। লগতে আমি ৱিকিসংযোগৰ বাবে পৃথককৈ এটা হোৱাট্ছএপ গঠন কৰিলোঁ যাতে সকলোৱে তাত গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্য ভাগ-বতৰা কৰিব পাৰে আৰু নিয়মীয়াকৈ মুকলি অনলাইন পাঠ অনুষ্ঠিত কৰিব পাৰে।
ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ সময়ছোৱাত অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজৰ উদ্যোগত বিভিন্ন সম্পাদনা মেলাও অনুষ্ঠিত হ'ল, যেনে- ৱিকিপিডিয়াত এছিয়া সম্পৰ্কীয় প্ৰবন্ধ আৰু তথ্য বৃদ্ধি কৰিবলৈ এছিয়ান মাহ ২০২৪ এডিটাথন, ৱিকিপিডিয়াৰ চমূ প্ৰবন্ধসমূহ উন্নত কৰিবলৈ পোখালি বিস্তাৰ মেলা আৰু মুক্ত অনলাইন পুথিভঁৰাল ৱিকিউৎসত কপিৰাইটমুক্ত গ্ৰন্থৰ বৈধকৰণৰ বাবে প্ৰুফৰিডাথন আদি। এই সকলোবোৰ প্ৰতিযোগিতাত মেণ্টিসকলে উদ্যমেৰে যোগদান কৰিলে আৰু বিভিন্ন প্ৰকল্পত সক্ৰিয় অৱদান আগবঢ়ালে। তাৰোপৰি ৱিকিসংযোগৰ প্ৰথম মাহতে এগৰাকী মেণ্টিয়ে এহেজাৰৰ অধিক সম্পাদনাৰে এক নতুন অভিলেখ গঢ়িলে।
প্ৰকল্পৰ সামৰণিত মুঠ ৫৮ গৰাকী নতুন সদস্যৰ ভিতৰত ছগৰাকী মেণ্টিয়ে ১০০০+, আঠগৰাকীয়ে ১০০+, ১৩ গৰাকীয়ে ১০+ আৰু বাকী ১১ গৰাকীয়ে ১+ টা সম্পাদনা কৰি ৱিকিৰ বিভিন্ন প্ৰকল্পলৈ অৱদান আগবঢ়ালে। প্ৰকল্পৰ শেষ দিনটোলৈকে সকলো মেণ্টিৰ সৰ্বমুঠ সম্পাদনা হ'লগৈ ১৯,৭৬৭ টা। ইয়াৰ ভিতৰত সৰ্বোচ্চ সম্পাদনাৰে প্ৰথম তিনিটা স্থান পোৱা মেণ্টিসকল হৈছে কুমুদ ঘোষ (৪,৯৭৬ টা সম্পাদনা; মেণ্টৰ: প্ৰণামিকা অধিকাৰী), পাপৰি বৰা (৩,৯৫২ টা; মেণ্টৰ: জলি ৰুমী) আৰু নৰুনা বৰুৱা (২,৭৮৩ টা; মেণ্টৰ: ৰুমী বৰা)। তাৰোপৰি এই প্ৰকল্পৰ অধীনত অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াত কুমুদ ঘোষে সৰ্বমুঠ ৯১ টা, নৰুনা বৰুৱাই ৭০ টা আৰু দীপাংকৰ দাস (মেণ্টৰ: বাবুল বৈশ্য)-এ ৪৬ টা নতুন প্ৰবন্ধ সৃষ্টি কৰে। তেনেদৰে ৱিকিউৎসত সৰ্বোচ্চ সম্পাদনা কৰা প্ৰথম তিনিগৰাকী মেণ্টি হৈছে হিমাশ্ৰী বৰা (৭৯৪ টা; মেণ্টৰ: দিব্য দত্ত), সুস্মিতা লেখাৰু (৬৪৬ টা; মেণ্টৰ: ৰুমী বৰা) আৰু অঞ্জুমণি শইকীয়া (৩৭০ টা; মেণ্টৰ: জলি ৰুমী)। এই পৰিসংখ্যাই আমাক আকৌ এবাৰ সোঁৱৰাই গ'ল- ৰাইজে নখ জোকাৰিলে সঁচায়ে নৈ বয়!
![]() |
ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ খতিয়ান |
তিনিমাহৰ এই প্ৰেৰণাময় যাত্ৰাৰ শেষত ২০২৫ চনৰ ৫ জানুৱাৰীত অসমৰ গুৱাহাটীস্থিত ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ বেংক মেনেজমেণ্টত অনুষ্ঠিত হোৱা প্ৰথম অসমীয়া ৱিকিসংযোগ সন্মিলনত ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ আনুষ্ঠানিকভাৱে সামৰণি পৰিল। অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজ আৰু CIS-A2Kৰ যৌথ উদ্যোগত এই অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰিলে সক্ৰিয় ৱিকিমিডিয়ান আৰু মেণ্টৰ ঈশান জ্যোতি বৰা আৰু নয়ন জ্যোতি নাথে। এই অনুষ্ঠানত প্ৰথমবাৰৰ বাবে মেণ্টৰ আৰু মেণ্টি সকলে মুখামুখিকৈ লগ হ'ল আৰু ৱিকিসংযোগৰ অভিজ্ঞতাৰ ভাগ-বতৰা কৰাৰ সুযোগ পালে। এই সন্মিলনতে অসমীয়া ৱিকিউৎস আৰু অসমীয়া ৱিকিউদ্ধৃতিৰ বৰ্ষপূৰ্তিও উদযাপন কৰা হ'ল৷

প্ৰথম অসমীয়া ৱিকিসংযোগ সন্মিলন বিপুল উৎসাহ-উদ্যম আৰু সফলতাৰে সম্পন্ন হৈ গ'ল। মেণ্টৰ আৰু মেণ্টিসকলে অসমীয়া ৱিকিত তেওঁলোকৰ কাম আৰু অভিজ্ঞতাৰ কথা পাতিলে, হাতে-কামে ৱিকিৰ বিভিন্ন প্ৰকল্পলৈ অৱদান আগবঢ়ালে। তাৰোপৰি ৱিকিসংযোগৰ বিভিন্ন প্ৰকল্পত অৱদানৰ ভিত্তিত মেণ্টিসকলক পদক প্ৰদান কৰা হ'ল। এই অনুষ্ঠানৰ এক বিশেষ আকৰ্ষণ আছিল প্ৰথমবাৰৰ বাবে আগবঢ়োৱা 'বৰ্ষশ্ৰেষ্ঠ ৱিকিমিডিয়ান বঁটা'। ২০২৪ বৰ্ষত অসমীয়া ৱিকিলৈ আগবঢ়োৱা সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ অৱদানৰ বাবে এই বঁটা লাভ কৰে সক্ৰিয় ৱিকিমিডিয়ান জ্যোতি চিৰিঙে।

ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ যোগেদি যোৱা তিনিটা মাহত ৱিকিৰ প্ৰতি আগ্ৰহী ভালেসংখ্যক অসমীয়াৰ সৈতে আমি কথা পাতিলোঁ, লগে-ভাগে বহু কাম কৰিলোঁ আৰু মাতৃভাষাৰ হকে হাতে-কামে লাগিবলৈ সাজু এদল নতুন যুঁজাৰুক অসমীয়া ৱিকি পৰিয়াললৈ আদৰি আনিলোঁ। দৈনন্দিন ব্যস্ততাৰ মাজতো মেণ্টৰসকলে প্ৰতিটো খোজতে মেণ্টিসকলক সহায় কৰিবলৈ যেনেদৰে নিজৰ সময় আৰু প্ৰচেষ্টা আগবঢ়ালে আৰু মেণ্টিসকলে যি নিষ্ঠা আৰু উদ্যমেৰে ৱিকিৰ বিভিন্ন কাম শিকিলে- সেয়া সঁচাই প্ৰেৰণাদায়ক আছিল। মেণ্টি আৰু মেণ্টৰৰ যোগাযোগৰ ধাৰাবাহিকতা বৰ্তাই ৰাখিবলৈ ২০২৫ চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ পৰা আমি 'ৱিকি মুকলি পাঠ' নামেৰে প্ৰতিমাহে এক নিয়মীয়া অনলাইন প্ৰশিক্ষণৰো আয়োজন কৰিছোঁ।
ব্যক্তিগতভাৱে, এই প্ৰকল্পই মোক পুনৰ এবাৰ সোঁৱৰাই গ'ল বয়স, ঠাই, কৰ্মক্ষেত্ৰ সকলো দেও দি কেনেকৈ অসমীয়া ৱিকিয়ে আমাক সকলোকে এডাল একতাৰ ডোলেৰে বান্ধি ৰাখিছে। এই ডোলদাল হ'ল মাতৃভাষাটো বিশ্বৰ দৰবাৰত প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ আমাৰ হেঁপাহটো। ৱিকিসংযোগৰ সময়ছোৱাত সেই হেঁপাহৰ বহুতো সৰু-বৰ চানেকিয়ে মোক অনুপ্ৰাণিত কৰি গ'ল। মোৰ মেণ্টি পাপৰি বৰাই এদিন অনলাইন পাঠত যোগ দিলে ক্ষেত্ৰ অধ্যয়নৰ বাবে যোৱা এক ভিতৰুৱা গাঁৱৰ পৰা; মেণ্টি কুমুদ ঘোষে চিকিৎসালয়ৰ পৰা ৱিকিৰ মাহেকীয়া সভাৰ আলোচনাত ভাগ ল'লে; মেণ্টি সুস্মিতা লেখাৰু আৰু তেওঁৰ মেণ্টৰ ৰুমী বৰা (আৰু লগতে মোৰ মা!) মাজনিশালৈকে ৱিকিৰ কাম-কাজ শিকি থকাৰ কথা শুনিলোঁ- এই সকলোবোৰ কোনো ব্যক্তিগত লাভালাভ আশা নকৰাকৈ কেৱল নিজৰ মাতৃভাষাটোৰ বাবে হাতে-কামে লাগিব বিচৰা প্ৰকৃত অসমীয়াৰ আবেগৰ চিন!
ৱিকিসংযোগ প্ৰকল্পৰ এই যাত্ৰাই মোক অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজৰ সদস্য আৰু অসমীয়া ৱিকিমিডিয়ান হিচাপে আকৌ এবাৰ গৌৰৱান্বিত কৰি গ'ল। এই ছেগতে প্ৰকল্পটোত জড়িত থকা সকলো মেণ্টৰ আৰু মেণ্টিলৈ আন্তৰিক অভিনন্দন আৰু কৃতজ্ঞতা জনাইছোঁ। এতিয়া এডমণ্টনক বৰফৰ শুধ বগা চাদৰ এখনে আৱৰি পেলাইছে। প্ৰতিটো ৰাতিপুৱা মই একেদৰেই কফি কাপ লৈ অসমীয়া ৱিকি গোটৰ আলোচনা চাইছোঁ আৰু আগতকৈও আশাবাদী হৈ উঠিছোঁ। মোৰ আশা, অসমীয়া ৱিকিমিডিয়া সমাজ চিৰসেউজ হৈ ৰ'ৱ— নতুন আৰু অভিজ্ঞ ৱিকিমিডিয়ান সকলোৱে ভৱিষ্যতেও লগে-ভাগে আৰু একেই উদ্যম আৰু আন্তৰিকতাৰে মাতৃভাষাৰ হকে অৱদান আগবঢ়াই যাব।
To read the article in English, click here.
Friday, 15 November 2024
ৱিকিপিডিয়া: সঁচা আৰু মিছা
সঁচা: ৱিকিপিডিয়া কোনো মৌলিক চিন্তাৰ প্ৰকাশস্থল নহয়। ইয়াত গল্প, কবিতা আদি লিখা নহয়। অৱশ্যে অসমীয়া সাহিত্য সম্পৰ্কীয় যিকোনো বিষয়ৰ তথ্যভিত্তিক প্ৰৱন্ধ যোগ দিব পাৰিব।
২) মিছা: ৱিকিপিডিয়াত নিজৰ বা চিনাকি ব্যক্তিৰ জীৱনী লিখিব পাৰি।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াত আত্মপ্ৰচাৰ বা যিকোনো উদেশ্যপ্ৰাণোদিত প্ৰচাৰ কৰা নহয়। ৱিকিপিডিয়াত যিকোনো ব্যক্তিৰ বিষয়ে প্ৰবন্ধ লিখিবলৈ হ'লে তেওঁ ৱিকিৰ উল্লেখযোগ্যতা নীতি অনুসৰি উল্লেখযোগ্য ব্যক্তি হ'ব লাগিব। অসমীয়া ৱিকিৰ নীতি অনুসৰি তেনে ব্যক্তিৰ বিষয়ে অন্তত: তিনিটা প্ৰাথমিক সূত্ৰৰ পৰা তথ্যউৎস দিব পাৰিব লাগিব।উল্লেখযোগ্যতা নিৰ্ণয় কৰাটো কেৱল খ্যাতি, গুৰুত্ব বা জনপ্ৰিয়তাৰ দৰে কথাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়।
৩) মিছা: ৱিকিপিডিয়াত নিজৰ বাণিজ্যিক বা ৰাজনৈতিক বিষয়ৰ প্ৰচাৰ কৰিব পাৰি।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়া কোনো প্ৰচাৰযন্ত্ৰ, যুদ্ধক্ষেত্ৰ, বা অপপ্ৰচাৰ, বিজ্ঞাপন আৰু প্ৰদৰ্শনীৰ বাহন নহয়। প্ৰতিষ্ঠান আৰু সামগ্ৰীৰ তথ্যসমূহ বস্তুনিষ্ঠ আৰু পক্ষপাতশূন্য শৈলীৰে লিখা হয়। সকলো প্ৰবন্ধৰ বিষয়বস্তুৰ স্বাধীন, তৃতীয় পক্ষ উৎসৰ দ্বাৰা সত্যাসত্য নিৰূপণ হোৱা উচিত। তাৰোপৰি ৱিকিৰ প্ৰবন্ধসমূহে যুক্তিপূৰ্ণ তথ্য আৰু নিৰপেক্ষ দৃষ্টিভংগী দাঙি ধৰি ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিব লাগিব।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াৰ প্ৰবন্ধৰ ভাষা সম্পূৰ্ণ নিৰপেক্ষ আৰু সকলোৱে বুজিব পৰাকৈ সহজ-সৰল হোৱা উচিত। প্ৰবন্ধসমূহত কোনোধৰণৰ আলংকৰিক বা সাহিত্যিক ভাষা ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। তাৰ লগতে নিজা অভিমত বা নিজাববীয়াকৈ প্ৰশংসা বা সমালোচনাসূচক যোগ নিদিয়াকৈ নিৰপেক্ষভাৱে কেৱল তথ্য যোগ দিয়া হয়।
৫) মিছা: ৱিকিপিডিয়াৰ কাম কেৱল বিশেষ কাৰিকৰী দক্ষতা থকা বা শিক্ষাগত অৰ্হতা থকা লোকেহে কৰিব পাৰে।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াত লিখিবলৈ কোনো বিশেষ শিক্ষাগত অৰ্হতা বা কাৰিকৰী দক্ষতাৰ প্ৰয়োজন নাই। অসমীয়া ক'ব আৰু লিখিব জনা যিকোনো ঠাই, বয়স বা অৰ্হতাৰ মানুহেই ৱিকিপিডিয়াত লিখিব পাৰে।
৬) মিছা: ৱিকিপিডিয়াত লিখিবলৈ দৰমহা দিয়া হয়।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াৰ সকলো কাম স্বেচ্ছাসেৱকে বিনামূলীয়াকৈ কৰে। এই কামৰ বাবে দৰমহা দিয়া নহয়। অসম আৰু বাহিৰৰ বহু ঠাইত থকা বহুতো অসমীয়া লোকে কোনো ব্যক্তিগত লাভ নিবিচৰাকৈ অসমীয়া ভাষাত ইণ্টাৰনেটত সমল বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াত অৱদান আগবঢ়াই আহিছে।
৮) মিছা: ৱিকিপিডিয়াৰ প্ৰবন্ধ একেজন লোকেই সম্পাদনা কৰি সম্পূৰ্ণ কৰে।
সঁচা: ৱিকিৰ সকলো কাম সমূহীয়া। অৰ্থাৎ একেটা প্ৰবন্ধকে বিভিন্ন লোকে তথ্য যোগ দি উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
৯) মিছা: ৱিকিপিডিয়াত কেৱল প্ৰবন্ধ লিখা হয়।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াৰ কেইবাটাও ভগ্নী প্ৰকল্পসমূহত প্ৰবন্ধৰ বাহিৰেও বিভিন্ন ধৰণৰ তথ্য যোগ দি ৱিকিলৈ বৰঙণি যোগাব পাৰি।উদাহৰণস্বৰূপে, ৱিকিপিডিয়াৰ এটা ভগ্নী প্ৰকল্প ৱিকিকমন্সত যিকিনো মানুহে ফটো বা ভিডিঅ' আদি আপল’ড কৰিব পাৰে। তেনেদৰে ৱিকিউৎস হৈছে কপিৰাইটমুক্ত কিতাপ আৰু অন্যান্য গ্ৰন্থৰ অনলাইন বিনামূলীয়া পুথিভঁৰাল আৰু ৱিকিউদ্ধৃতি হৈছে বিশিষ্ট ব্যক্তিৰ উদ্ধৃতি, কিতাপ, চিনেমা, ফকৰা-যোঁজনা আদিৰ বিনামূলীয়া অনলাইন সংকলন। আগ্ৰহ অনুযায়ী এই ভগ্নী প্ৰকল্পসমূহত কাম কৰিও ৱিকিলৈ অৱদান আগবঢ়াব পাৰি।
সঁচা: অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াত সক্ৰিয় সদস্য সংখ্যা তেনেই সীমিত আৰু প্ৰশাসকৰ মাথোঁ কেইগৰাকীমান। প্ৰশাসকসকলে ৱিকিপিডিয়াত ধ্বংসাত্মক কাৰ্যকলাপ ৰোধ আৰু অন্যান্য প্ৰশাসনিক কাম-কাজত চকু দিয়ে। কিন্তু যিকোনো দৰকাৰী বিষয়ত সহায় কৰাত প্ৰত্যেক ৱিকিপিডিয়ানৰ ভূমিকা গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু দৰকাৰী।
১১) মিছা: ৱিকিপিডিয়াৰ সকলো ভুল মাৰাত্মক। এনে ভুল দেখা পালেই প্ৰশাসকসকলে বিহিত ব্যৱস্থা ল'ব লাগে। নহ'লে সচেতন ৰাইজে আইনী ব্যৱস্থা লোৱা উচিত।
সঁচা: ৱিকিপিডিয়াৰ সকলো কাম যিহেতু অলেখ-অসংখ্য স্বেচ্ছাসেৱকে কৰে, তেনে কামত ভুল ৰৈ যোৱাটো স্বাভাৱিক। তেনে ভুল প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈকে ৱিকিত দিয়া যিকোনো তথ্যত সেই তথ্যৰ উৎসও যোগ দিয়াত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়। কিন্তু যিকোনো ভুল চকুত পৰিলে উপযুক্ত উৎস দি সেই ভুল শুদ্ধ কৰাৰ দায়িত্ব সকলো অসমীয়াৰ সমানে আছে। উদেশ্যপ্ৰাণোদিত বা বাৰম্বাৰ কৰা ভুলৰ বাহিৰে সকলো ভুলৰ বাবে মূল সম্পাদকক দোষাৰোপ কৰা বা অযথা বিতৰ্কক কৰাৰ সলনি যাৰ চকুত পৰে তেৱেঁই অনায়াসে শুদ্ধ কৰিব পাৰে।
Thursday, 1 August 2024
ফাৰমানা (শেষ খণ্ড)
বিয়াৰ মূল পৰ্বৰ সময় আবেলি দুইবজা। সেয়ে তুলিকাই পুৱাতে চুলিখিনি সজাবলৈ হেয়াৰ ষ্টাইলিষ্টৰ ওচৰ পালেগৈ। চেলুনৰ সন্মুখতে তাইৰ বাবে ফিয়না ৰৈ আছিল। তুলিকাক দেখি তাই দৌৰি অহাদি আহি মাত লগালে,
‘হাই তুলিকা, খৱৰ এটা আছে!’ তাইৰ দুচকুত উত্তেজনাৰ চিকমিকনি। মুখখন যেন অন্য দিনাতকৈও প্ৰাণোচ্ছল।
ফিয়না যোৱা সপ্তাহত চ’নৰ সৈতে ৰ’থলিন দ্বীপলৈ গৈছিল। তাৰেই কথা কিজানি, তুলিকাই ভাৱিলে।
‘কোৱাচোন কি খৱৰ!’
ফিয়নাই উত্তৰত একো নকৈ হাঁহি ভৰা মুখেৰে নিজৰ বাওঁহাতখন আগবঢ়াই দিলে। তাইৰ অনামিকা আঙুলিত এটা আঙঠি। ফিয়নাৰ দৰেই অপৰাম্পগত আঙঠিটোও। ডিম্বাকাৰ সেউজীয়া বাখৰটোৰ ভিতৰত কিছুমান ডাঠ সেউজীয়া আকঁ-বাক। বাখৰটোৰ দুফালে দুখিলা কণমানি সোণালী পাত। প্ৰকৃতিৰ যেন এক অংশ হৈ পৰাৰ প্ৰচেষ্টা!
‘আহ! অভিনন্দন ফিয়না!’ তুলিকাই উলাহেৰে সাৱটি ধৰিলে তাইক। ‘ভালকৈ কোৱা ক’ত কেতিয়া কেনেকৈ?’
চেলুনৰ উজ্বল লাইট আৰু বিশাল আইনাৰ সন্মুখত দুয়ো ওচৰা-ওচৰিকৈ দুখ্ন চকীত বহিল। সিহঁতৰ চুলিৰ কেনে ৰূপ দিলে ভাল হ’ব তাকে লৈ বিতং আলোচনাৰ শেষত দুগৰাকী ষ্টাইলিষ্ট কামত ব্যস্ত হৈ পৰিল। এইবাৰ ফিয়নাই কৈ গ’ল, যোৱা সপ্তাহত তাই আৰু চ’ন উত্তৰ মহাসাগৰৰ মাজৰ ৰ’থলীন দ্বীপত আছিলগৈ। শেষৰ দিনা সিহঁতে সাগৰৰ পাৰে পাৰে হেঁপাহ পলুৱাই চাইকেল চলালে। বহুপৰ চাইকেল চলাই দুয়ো শেষত শিলৰ এক থিয় গঁৰাৰ পাৰত জিৰাবলৈ বহিল। তাৰে পৰাই সাগৰীয় চৰাইৰ খেলা চালে, ঘনে ঘনে সলনি হোৱা আকাশৰ ৰং চালে। এটা সময়ত চ’নে লগত লৈ অনা গীটাৰখন উলিয়ালে। ফিয়নাৰ মুখামুখিকৈ বহি লৈ ক’লে, নতুনকৈ এটা গান লিখিছে; তাকে ফিয়নাক গাই শুনাব খোজে। ফিয়নাই ঘাঁহনিত পেট পেলাই পৰি ৰোৱাৰ পৰা উঠি বহিল। চ’নে একান্ত মনেৰে গীটাৰত সুৰ জুৰিলে। চ’নৰ অন্য গানবোৰতকৈ যেন এইটো বহুত বেলেগ, শুনি শুনি তেনে ভাৱ এটাই ফিয়নাৰ মনত দোলা দি গ’ল। চ’নে প্ৰায়ে গীতৰ কথাতকৈ সুৰ আৰু বাদ্যত গুৰুত্ব দিয়ে। আচলতে চ’নে গোৱা প্ৰায়বোৰ গানেই সিহঁতৰ বেণ্ডৰে প’লে লিখা গানহে। কিন্তু এই গানটোৰ প্ৰতিটো শব্দ আৰু সেই শব্দই কঢ়িওৱা অনুভৱৰ মাজত সি ইমানেই আত্মমগ্ন হৈ পৰিল যে ফিয়নাৰ বিস্ময়ৰ সীমা নাথাকিল। গান নহয় যেন চ’নৰ বুকু ভেদি ওলোৱা এক আত্মকথা। চ’নে তাইলৈ চাই গানৰ মাজেৰেই ক’লে, ফিয়নাক লগ পোৱাৰ আগলৈকে সংগীতেই চ’নৰ জীৱন আছিল আৰু সংগী আছিল গীটাৰখন। ফিয়নাক লগ পোৱাৰে পৰা সেই গানৰ সুৰ আৰু ৰাগীয়ে চ’নৰ সন্মুখত এক নতুন ৰূপত ধৰা দিছেহি। অতদিনে গাই অহা ৰোমাণ্টিক গানবোৰৰ প্ৰতিটো শব্দ আৰু ছন্দ যেন এতিয়াহে জীপাল হৈ উঠিছে। ফিয়না নোহোৱা জীৱন এটা তেওঁ কল্পনাও কৰিব নোৱাৰা হৈ পৰিছে। এই সংগ আৰু সহমৰ্মিতা সদায়ে বিচাৰে তেওঁ। গানৰ শেষত গীটাৰখন একাষে থৈ চ’নে ক’লে, তেওঁ এই যাত্ৰা চিৰন্তন কৰিব খোজে। আজীৱন দুয়ো দুয়োৰে লগ দিয়াটো বিচাৰে। ফিয়নায়ো সেয়াই বিচাৰেনে?
কৈ কৈ যেন আকৌ এবাৰ ফিয়নাৰ দুচকু সজল হৈ উঠিল। ‘মোৰ এনে লাগি গ’ল যেন পৃথিৱীৰ সকলো সুখ আহি মোৰ চোতালতে ভিৰ কৰিছেহি! জীৱনত কেতিয়াও কাৰো স’তে এনেকৈ সুখী হ’ব পাৰিম বুলি ভৱা নাছিলোঁ জানা। আচলতে ৰোমাণ্টিক সম্পৰ্কতে মোৰ বিশ্বাস হেৰাই গৈছিল হয়তো!’
তুলিকা যেন কিছু আচৰিত হ’ল। ভাৱ হ’ল, সদায়ে দেখি অহা ফিয়নাৰ এই প্ৰাণোচ্ছল ৰূপৰ আঁৰতো যেন বহু নেদেখা-নজনা যন্ত্ৰণাৰ আঁচোৰ লুকাই আছে। হয়তো চ’নে সেই সকলোবোৰ ঠিকেই চিনিছে, বুজিছে আৰু হেঁপাহেৰে আঁকোৱালি লৈছে। ইজনে সিজনক প্ৰকৃত ৰূপত দেখা আৰু বুজাৰ পৰাইতো আৰম্ভ হয় ভালপোৱা!
তুলিকাই যেন পাৰিলে আকৌ এবাৰ ফিয়নাক গৈ সাৱটি ধৰিবগৈ! কিন্তু তাই ইতিমধ্যে ষ্টাইলিষ্ট চেলিনাৰ কবলত। তেওঁ বাওঁফালৰ চুলিখিনি পোনাই থকাত মূৰটো সোঁফালে একতীয়াকৈ ৰাখিয়ে তুলিকাই ক’লে, ‘আহ, ফিয়না। মই যে বহুত সুখী তোমালোকৰ বাবে! বিয়া কেতিয়াকৈ?’
‘নাই আমি বিয়া নাপাতো।’ ফিয়নাৰ সহজ উত্তৰ!
‘মানে?’ এইবাৰ তুলিকাৰ লগতে দুয়োৰে ষ্টাইলিষ্ট ল’ৰা আৰু চেলিনাই আশ্চৰ্য্যৰে ফিয়নালৈ চালে।
‘মানে আৰু কি! আমি নাভাৱোঁ যে আজীৱন বান্ধোন এটা কেৱল বিয়াৰ মাজেৰেহে হয়। এই যে সিদিনা দুয়ো দুয়োকে প্ৰতিশ্ৰুতি দিলোঁ সুখে-দুখে দুয়ো দুয়োৰে লগ দিম বুলি সেয়াই আমাৰ কাৰণে যথেষ্ট! আমি আইনী মতে কমন ল’ পাৰ্টনাৰ হ’ম। তাৰ বাহিৰে আকৌ বিয়া এখনৰ প্ৰয়োজন বুলি ভৱা নাই। পাৰ্টি এটা অৱশ্যে হ’ব।’
পাৰ্টিৰ নাম শুনিহে যেন ল’ৰা আৰু চেলিনাই একেলগে স্বস্তিৰ নিশ্বাস পেলালে! বিয়া নাপাতিলেও আইনীসন্মত ভাৱে কমন ল’ পাৰ্টনাৰ হিচাপে যুগ্ম জীৱন আৰম্ভ কৰিব পাৰি- এয়া তুলিকাৰ বাবে নতুন কথা। সম্পৰ্কৰ নতুন ৰূপৰেখা। কিন্তু তাই জানে, সহযাত্ৰাৰ স্বৰূপ আৰু গতি প্ৰত্যেকৰ বাবে ভিন্ন। সেয়া কেনে হোৱা উচিত তাৰো বিচাৰ কেৱল যাত্ৰিকে নিজেই কৰিব পাৰে- অন্য কোনোৱে নহয়।
এঘণ্টামানৰ ভিতৰতে ফিয়নাৰ কেঁকুৰা চুলিটাৰি পিছলৈ টানি নি এটা মনোমোহা খোপা হ’ল। তুলিকাৰ ফিৰফিৰিয়া চুলিখিনি মুঠি মুঠিকৈ পিছলৈ নি সোঁৰ পৰা বাওঁফাললৈ পথালিকৈ এডাল বেণী হ’ল। বেণীৰ প্ৰতিটো পাকৰ পৰা ওপৰৰ চুলিৰ মুঠিবোৰ দীঘলে দীঘলে তললৈ পৰি ৰ’ল। যেন পথালি বেণীডালে জলপ্ৰপাতৰ ঢলক বাধা দিয়াৰ ব্যৰ্থ চেষ্টা এটাহে কৰিলে।
‘এইটো ষ্টাইলক বৈ পৰা জলপ্ৰপাতৰ বেণী বুলি কয়!’ চেলিনাই ক’লে।
ল’ৰা আৰু চেলিনা দুয়োকে ধন্যবাদ দি তুলিকাহঁত ঘৰমুৱা হ’ল। ঘৰ পায়ে তুলিকাই বিয়াৰ বাবে সাজু হ’বলৈ আৰম্ভ কৰিলে। আগতেই ঠিক কৰি থোৱা সাজজোৰ উলিয়াই পিন্ধিলে। মেৰুণ ৰঙৰ এটা ভৰি চুই থকা দীঘলীয়া এ-লাইন গাউন। সন্মুখৰ ফালে কঁকালৰ ওপৰৰ অংশত একেই ৰঙৰ লেইচৰ ফুল। কঁকালৰ অংশটো কেইবাটাও কোঁচেৰে টান মাৰি একেবাৰে খাপ খাই ধৰাকৈ চিলোৱা। কঁকালৰ তলৰ অংশত সোঁকাষে কোঁচবোৰ মুকলি হৈ এটা বৈ পৰা গাউন। শীতকালি যেতিয়া এইটোৱে উম দিব। তথাপি তাই মুগা ৰঙী ব্লেজাৰ এটাও গাত ল’লে। সাজজোৰৰ লগতে মিলাই এডাল মেৰুণ বাখৰ কটোৱা সোণালী ডিঙিৰ মণি, মেৰুণ ৰঙী হুপছ্ কাণফুলি আৰু বাওঁহাতত সোণালী ব্ৰেচলেট এডালো পিন্ধিলে। বহুদিনৰ মূৰত নিজকে এনেকৈ সজাই যেন তাইৰ মনটোও ৰঙীন হৈ পৰিল!
প্ৰসাধনত ব্যস্ত থাকোঁতেই ফোনৰ শব্দ শুনি তাই চালে। ৰায়ান!
‘হাই তুলিকা, পালোঁহি দেই! তুমি সাজুনে মই যাওঁ তোমাৰ কাষলৈ?’
‘নাই, তুমি তাতে ৰোৱা। মোৰ হৈছেই।’
বাওঁহাতেৰে সোণালী পাৰ্ছটো লৈ সোঁহাতেৰে গাউনটো ওপৰলৈ অলপ কোঁচাই তুলিকা নামি আহিল।
‘ইমান ধুনীয়া দেখাইছে তোমাক!’ তাইলৈ ৰায়ানে একেথৰে চাই থকা দেখি তুলিকাৰ গাল-মুখ ৰঙা পৰি গ’ল।
‘তোমাকো!’ ৰায়ানৰ দেহত গাঢ় নীলা চ্যুট এযোৰ। তাতে পাতল নীলা চাৰ্ট আৰু মেৰুণ ৰঙৰ পল্কা ডট থকা টাই এডাল। আজি চুলিখিনিও পনিটেইল কৰি নাৰাখি ৰায়ানে পিছফালে খোপাৰ দৰে বান্ধিছে।
‘টাইডাল তোমাৰ সৈতে মিলালোঁ, দেখিছা!’ ৰায়ানে তুলিকালৈ বুলি গাড়ীৰ দুৱাৰ খুলি দি হাঁহি হাঁহি ক’লে।
‘অঁ, সেইকাৰণেহে সিদিনা সুধিছিলা মইনো কি ৰঙৰ ড্ৰেছ পিন্ধিম বুলি!’
তুলিকাৰ হাঁহি উঠি গ’ল। ৰায়ান তাইতকৈ কিছু চৌখিনেই কিজানি! কেৱল ট্ৰেণ্ডি ফেশ্ব’ন বা ব্ৰেণ্ডৰ বস্তু পিন্ধিবলৈ বিচাৰি নুফুৰিলেও সি উপলক্ষ্য অনুসৰি পৰিপাটীকৈ সাজ-পাৰ কৰে আৰু নিজৰো যত্ন লয়। এতিয়া আকৌ ৰায়ানৰ নতুনকৈ চখ হৈছে তুলিকাৰ সৈতে কিবা নহয় কিবা এটা মিলাই পিন্ধি ভাল পায়। যেন এখোজ দুখোজকৈ তাইৰ সৈতে জীৱনৰ তাল আৰু লয় মিলাবলৈ অহৰহ প্ৰচেষ্টা। সেয়া দেখি ভিতৰি খুউব আমোদ পায় তাই।
‘কি ভাৱিছা ইমানকৈ?’ ৰায়ানে গাড়ী চলাই থকাৰ পৰাই তাইলৈ চাই মাত দিলে।
‘নাই!’ ৰায়ানে তাইৰ মুখৰ ভাষা পঢ়ি পেলাব বুলিয়ে যেন তাই সচেতন হ’ল। আচৰিত ধৰণৰ এক অন্তৰ্বোধ আছে ৰায়ানৰ- সেইবাবেইতো তাই নোকোৱা আৰু ক’ব নজনা বহু কথাই সি বুজি পোৱা হৈছে। তাৰ পৰা একোৱে লুকুৱাব নোৱাৰা হৈ গৈছে। ‘তোমাক কুইন ইউনিভাৰ্ছিটিৰ কথাটো কোৱাই হোৱা নাই!’ প্ৰসংগ সলাবলৈকে তাই ক’লে।
‘কি কথা?’
‘তাৰ অধ্যাপক এজনলৈ ইমেইল কৰিছিলোঁ তেওঁৰ গৱেষণা সম্পৰ্কে মোৰ আগ্ৰহ থকা বুলি জনাই। তেওঁৰ সৈতে কাম কৰাৰ কিবা সুযোগ পাম নেকি সেয়াও সুধিছিলোঁ!’
‘অৱশেষত লিখিলা যে! আজি কতদিন ইমেইল পঠাম পঠাম বুলি পাঙিহে আছিলা। উত্তৰ আহিল নেকি?’
‘কালি আহিল!’
‘কি! কি ক’লে তেওঁ?’ ৰায়ানে যেন উত্তেজনাখিনি ঢাকি ৰাখিব নোৱাৰিলে!
‘হেই ৰ’ৱা, একো হোৱা নাই। কৈছে, তেওঁ মোৰ আগ্ৰহ আৰু অভিজ্ঞতাৰ বিষয়ে ভালকৈ জানিব বিচাৰে। কেতিয়াবা বেলফাষ্টলৈ গ’লে ইউনিভাৰ্ছিটিতে লগ ধৰিবলৈ কৈছে।’ তুলিকাই যিমান পাৰি কথাটো লঘু কৰাৰ চেষ্টা কৰিলে। তাই ফাৰমানাৰ এই চাকৰি আৰু জীৱনৰ বিকল্প ভৱা নাই,বেলফাষ্টৰ বিশ্ববিদ্যালয়ত গৱেষিকা হোৱাৰ সপোন দেখা নাই- এতিয়াও!
তাই একো নোকোৱাকৈয়ে যেন ৰায়ানে সেয়া বুজিলে। ক’লে, ‘চিন্তা নকৰিবা। তুমি বেলফাষ্টলৈ গ’লে ময়ো তাতে চাকৰি বিচাৰি ল’ম!’
তুলিকাই হাঁহি পেলালে। ইতিমধ্যে সিহঁতৰ গাড়ীখন লিছা আৰু ডেনিয়েলৰ ঘৰৰ সন্মুখ পালেগৈ। বিয়াৰ উখল-মাখল দূৰৈৰ পৰাই সিহঁতৰ চকুত পৰিল।
‘এয়া তোমাৰ প্ৰথম পশ্চিমীয়া বিয়া, নহয়?’ ৰায়ানে সুধিলে।
বাটৰ দুকাষৰ ফাৰমানাৰ শাৰী শাৰী পথাৰবোৰৰ পৰা চকু আঁতৰাই আনি তুলিকাই ক’লে, ‘অঁ! প্ৰথম আইৰিছ বিয়াও!’
ষ্টিয়েৰিঙৰ পৰা বাওঁহাতখন আঁতৰাই আনি তুলিকাৰ দুহাতত থৈ ৰায়ানে ক’লে, ‘ভাল পাবা তুমি! আমাৰ বিয়াবোৰত খুউব স্ফূৰ্তি হয়!’
লিছা আৰু ডেনিয়েলে বিচৰাৰ দৰেই সিহঁতৰ ঘৰৰ চৌহদতে বিয়াৰ আয়োজন চলিছে। আইৰিছ শীতে সেই আয়োজনৰ উৎসাহ-উদ্দীপনা সেমেকাব পৰা নাই। কিমান অপেক্ষা আৰু আলোচনাৰ শেষত যে গীৰ্জাৰ সলনি এনেকৈ নিজৰ ঘৰতে বিয়াখনৰ আয়োজন হ’লগৈ! সিহঁতৰ কেথ’লিক আৰু প্ৰটেষ্টাণ্ট পৰিয়ালে নিজৰ ধৰ্মীয় গণ্ডী পাৰ হৈ কেৱল লিছা আৰু ডেনিয়েলৰ বাবে এটা দিন একেলগে উদযাপন কৰিবলৈ মান্তি হ’ল! এনেকৈয়েতো ভলপোৱাই সহমৰ্মিতাৰ বাট কাটে, বিভেদৰ দেৱালবোৰ লাহে লাহে খহাই আনে- তুলিকাই ভাৱিলে।
লিছাৰ মামাকৰ ল’ৰা কেনে সিহঁতক আলহ-উলহকৈ আদৰি নিলে। কেনক তুলিকাই বেলিশ্বেন’নৰ ৰ’ৰি গেলাহাৰ উৎসৱতে লগ পোৱা। সেইনিশা সুৰা আৰু গানৰ ৰাগীত মতলীয়া হৈ ঘৰমুৱা হ’ব নোখোজা কেনৰ আজি ভিন্ন ৰূপ। কোট-টাই আৰু জেল সনা পৰিপাটী চুলিৰে কেনক আজি খুউব স্মাৰ্ট দেখাইছে।
‘হুৱাটছ্ দ্য ক্ৰেইক তুলিকা? লিছা আৰু ডেনিয়েল সাজু হৈ আছে। বিয়াৰ আনুষ্ঠানিক পৰ্ব এই অলপ পিছতে আৰম্ভ হ’ব। তোমালোক ড’মটোতে বহিব পাৰা। ৰিচেপশ্যন ‘বায়াৰ’ত হ’ব, জানাই নহয়!’ সিহঁতক আগবঢ়াই নি থাকোঁতে কেনে কৈ গ’ল।
কেনে কোৱা ড’ম বা গম্বুজ আৰু বায়াৰ দুয়োটাই ওচৰা-ওচৰিকৈ চৌহদতে আছে। লিছা-ডেনিয়েলৰ ঘৰুৱা পাব ‘দ্য বায়াৰ’ত সিহঁতৰ প্ৰায়ে আড্ডা বহে। গতিকে বায়াৰ তুলিকাৰ বাবে এক আপোন ঠাইৰ দৰে হৈ পৰিছে। কিন্তু তাই আজিহে গম্বুজৰ ভিতৰ সোমালে। ভিতৰ সোমায়ে তুলিকাৰ এক মায়াপুৰীত ভৰি দিয়া যেন ভাৱ হ’ল! বাহিৰৰ পৰা সৰু যেন দেখালেও যথেষ্ট আহল-বহল এই অৰ্ধগোলাকাৰ ঘৰটো। ডেনিয়েলে হেনো বহু মাহ খাঁটি এই ঘৰটো সাজি উলিয়াইছিল। স্বচ্ছ টাৰ্পেৰে আৱৰা গম্বুজটোৰ ত্ৰিভুজাকাৰ কাঠৰ ফ্ৰেমত বগা আৰু সেউজীয়া ফুলৰ সজ্জা। কোঠা এটাই। তাৰ মূল দুৱাৰৰ বিপৰীত মূৰত একেই সজ্জাৰে এটা খিলানৰ সৈতে অকণমান ওখকৈ মঞ্চৰ দৰে ঠাই। তাৰ সন্মুখত শাৰী শাৰী শুভ্ৰ কাঠৰ চকী। চকীবোৰৰ সোঁমাজেৰে মূল দুৱাৰৰ পৰা মঞ্চলৈ এটি বাট।
কেনে দেখুৱাই দিয়াৰ দৰে তুলিকা আৰু ৰায়ান সিহঁতৰ বাবে নিৰ্দিষ্টকৈ থোৱা চকীত বহিলগৈ। ক্ষন্তেক পিছতে তাই মাৰ্কক সেইফাললৈকে আগবাঢ়ি অহা দেখা পালে।
‘হাই তুলিকা! হাই ৰায়ান! হুৱাটছ্ দ্য ক্ৰেইক?’ মাৰ্কে পৰিচিত হাঁহিটোৰে মাত লগালে। মাৰ্কৰ দেহতো মুগাৰঙী চ্যুট। কেঁকুৰা চুলিখিনিক বাধ্য কৰোৱাৰ এক ষ্পষ্ট প্ৰচেষ্টাও! মাৰ্কৰ পিছে পিছে এগৰাকী কৃষ্ণাংগ মহিলা। ক’লা লকবোৰ ওপৰলৈ নি পকাই পকাই ঘুৰণীয়াকৈ বান্ধি ৰখা চুলিটাৰী আৰু পাতল নীলা চিফন গাউনটোৰে তেওঁক অপূৰ্ব সুন্দৰী দেখাইছে। তুলিকাৰ দৃষ্টি অনুসৰণ কৰিয়ে হ’বলা মাৰ্কে চিনাকি কৰি দিলে,
‘তুলিকা, এয়া ব্ৰিজেট। ব্ৰিজেট, এওঁলোক মোৰ সহকৰ্মী- নেচাৰৰে তুলিকা আৰু ফাৰমানা হেৰ’ল্ড কাকাতৰ সাংবাদিক ৰায়ান।’
আহ, তেনে ফিয়নাই কোৱা ব্ৰিজেট এয়াই- তুলিকাৰ মনত পৰিল। তেওঁলোকে হেনো শ্লাইগ’ৰ কোনোবা এটা পাবত লগ পাইছিল। প্ৰিমিয়াৰ লীগ ফুটবল চাবলৈ বুলি গৈ ওচৰা-ওচৰিকৈ বহিছিল দুয়ো। তেতিয়াৰ পৰাই তেওঁলোকৰ সৌহাৰ্দ্য।
‘আজি মিনলা নাই কাৰণেহে! নহ’লে যে লিছাৰ বিয়ালৈ আহিবলৈ তাইৰ বৰ হেঁপাহ আছিল।’ চকীখনত বহিয়ে মাৰ্কে ক’লে।
‘ক’ত আছে মিনলা?’ তুলিকা সুধিলে।
‘দুসপ্তাহ আগেয়েই আন্যাৰ লগত জাৰ্মানীলৈ গ’ল। এইবাৰ ককাক-আইতাকৰ লগত বৰদিন কটাব।’ মাৰ্কে মুখ খুলি নক’লেও তুলিকাই বুজি পালে, তেওঁ মিনলাৰ অনুপস্থিতি অনুভৱ কৰিছে। কিন্তু সেই অনুভৱ দেও দি মাৰ্কৰ চকুৱে-মুখে ফুটি উঠা সুখানুভূতিখিনি তাই ঠিকেই দেখিলে। তুলিকাৰ ভাল লাগি গ’ল। তাই যে অন্তৰ্কৰণেৰে বিচাৰে মাৰ্ক সুখী হোৱাটো।
ফিয়না আৰু চ’নো আহি সিহঁতৰ শাৰীটোতে বহিলহি। তাই দেখা পালে পিছৰ শাৰীত বহিছেহি পত্নীৰে সৈতে টম আৰু টমৰ কাষতে সৌৱা ডেৰেন। সকলো আজি সুসজ্জিত! আনকি ডেৰেনেও জধলা চুৱেটচাৰ্ট আৰু চিন’ পেণ্টটো এৰি চ্যুট এযোৰ পিন্ধি আহিছে। সকলোৱে ইজনে সিজনক হাত জোকাৰি সম্ভাষণ জনালে। ডেৰেনক দেখি তুলিকাই ভাৱিলে, পিছত সুবিধা পালে সুধিব নেকি লুকৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ কথা? নাই থাকক! ডেৰেনে নিজে সিহঁতক ক’ব পৰাকৈ সহজ নোহোৱালৈকে তাই নোসোধে। ফিয়নাৰ পৰাই তাই জানে, এই ৰক্ষণশীল সমাজৰ বহু বাধাৰ শিকলিয়ে ডেৰেনক সংকোচিত কৰি ৰাখিছে। নিজৰ মতেই ডেৰেন আৰু লুক সুখী হওক- সেইটোহে গুৰুত্বপূৰ্ণ!
এনেতে টিলিঙাৰ শব্দত গম্বুজৰ ভিতৰৰ গুণগুণনি বন্ধ হ’ল। সকলোৱে শব্দৰ উৎসলৈ ঘুৰি চালে। দুৱাৰমুখত গোলাপী সাজেৰে এজনী কণমানি। ভায়’লিনৰ সুৰৰ লগে লগে খৰাহীৰ পৰা ফুল ছটিয়াই ছটিয়াই তাই সন্মুখৰ মঞ্চলৈ আগবাঢ়ি গ’ল।
‘বঢ়িয়া মেইভ!’ ফিয়নাই সুহুৰিয়াই দিলে। তাৰপিছত সিহঁত সকলোলৈ চাই তাই ক’লে, ‘এইজনী ডেনিয়েলৰ ভাগিন!’
তাৰপিছতে সোমাই আহিল ডেনিয়েল। সদায়ে দেখি অহা ডেনিয়েলৰ কি এক ভিন্ন ৰূপ! ওপৰত বগা চাৰ্টৰ সৈতে এটা ক’লা কোট। তলত প্লেইড স্কাৰ্টৰ দৰে গাঢ় সেউজীয়াত হালধীয়া আঁচ পৰা এটা কিল্ট। ভৰিত ক’লা জোতাৰে সৈতে আঠুঁলৈকে পৰা ক’লা মোজা। ডিঙিত ক’লা ব’ টাই।
‘সেয়া পৰম্পৰাগত কেল্টিক দৰাৰ সাজ!’ ৰায়ানে তাইক ফুচফুচাই ক’লে।
‘ইমান ধুনীয়া লাগিছে নহয়!’ তুলিকাই যেন কোনোমতেহে উত্তেজনাখিনি সামৰি থ’লে।
ডেনিয়েলৰ প্ৰায় লগে লগেই খোজ দি সোমাই আহিল মাক আৰু দেউতাক। মঞ্চলৈকে ডেনিয়েলক আগবঢ়াই দি তেওঁলোক দুয়ো সোঁফালৰ চকীৰ প্ৰথম শাৰীত বহিলগৈ। এইবাৰ চকীৰ পৰা লাহেকৈ মাৰ্ক উঠিল। তুলিকাই আচৰিত হৈ মাৰ্কলৈ চোৱা দেখি তেওঁ ক’লে,
‘লিছা আৰু ডেনিয়েলৰ ইচ্ছা- পাদুৰীৰ সলনি ময়ে এই বিয়া সম্পন্ন কৰিব লাগে!’ তেওঁ চিৰাচৰিত গহীন খোজেৰে আগবাঢ়ি গৈ মঞ্চত ভৰি দিলেগৈ।
তুলিকা যেন কিছু আবেগিক হৈ পৰিল। পৰম্পৰা আৰু আধুনিকতাৰ এয়া কি যে এক অপূৰ্ব সমাহাৰ। এনেকৈয়েতো সমাজখন আগুৱায়। সময়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে পৰম্পৰাও সলনি হয়। কিন্তু সলনি নহয় শিপাডাল আৰু মানুহৰ মাজৰ এই বান্ধোন আৰু আন্তৰিকতাখিনি!
এইবাৰ ভায়’লিনৰ সুৰ খৰ হ’ল। সকলোৰে চকু নিবদ্ধ হ’লগৈ গম্বুজৰ দুৱাৰমুখত।
‘কইনা আহিব- কইনা আহিব এতিয়া!’ পিছৰ শাৰীৰ পৰা কণমানি এটিয়ে চিঞৰি উঠিল।
সেই কইনা, সকলোৰে আপোন লিছা আহি থিয় দিলেহি। তাইৰ দেহত এটা চুঁচৰি থকা শুভ্ৰ গাউন। সমগ্ৰ গাউনটোতে আইৰিছ লেচ- দ’কৈ কটা ডিঙি আৰু কান্ধৰ তলৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা শ্লিভেৰে ধুনীয়াকৈ খাপ খাই পৰা গাউনটো। তাই কঁকালৰ তললৈকে বৈ পৰা চুলিকোঁচা শাৰী শাৰী ক্ষীণ বেণীৰে উঠাই মূৰৰ সোঁফালে এটা প্ৰকাণ্ড খোপা বান্ধিছে। খোপাত সৰু সৰু কেইপাহমান বনৰীয়া ফুলৰ সজ্জা। সকলো মিলি অপূৰ্ব দেখাইছে লিছাক। তাই দুফালে দুয়োহাতেৰে মাক আৰু দেউতাকৰ দুবাহুত ধৰি লহে লাহে আগুৱাই আহিল। দেউতাকৰ আনখন হাতত এটা ফুলাম খৰাহীত অ’লিভ। লিছাৰ কিচ্কিচিয়া ক’লা মৰমলগা মেকুৰী । অ’লিভৰ ডিঙিতো এডাল বনৰীয়া ফুলৰ মালা!
সকলো মঞ্চত লগ হোৱাৰ পিছত মাৰ্কৰ লগে লগে লিছা আৰু ডেনিয়লে বিয়াৰ শপতবোৰ কৈ গ’ল। তাৰপিছতে মাৰ্কে ক’লে, ‘তোমোলোক দুয়োকে বিবাহিত বুলি ঘোষণা কৰিছোঁ!’
বাচ্ সিমানেই! আধাঘণ্টা নহওঁতেই বিয়াৰ মূল পৰ্ব শেষ! সুহুৰি আৰু হাত-চাপৰিৰ মাজেৰে লিছা আৰু ডেনিয়েলে বিয়াৰ তিনিখলপীয়া কেকটো কাটিবলৈ আগবাঢ়িল। তাৰমাজতে তুলিকাই ৰায়ানক নকৈ নোৱাৰিলে,
‘অসমত ইমান কম সময়তে বিয়া এখন হৈ যোৱাটো নাভুত-নাশ্ৰুত কথা জানা!’
‘কিয়, কিমান সময় লাগে অসমৰ বিয়াত?’
‘কমেও দুদিন। প্ৰথম দিনা জোৰোণ হয়- পিছদিনা মূল পৰ্ব!’
‘হয় নেকি! অসমৰ বিয়ানো কেনেকৈ হয় এদিন তুমি মোক ভালকৈ ক’ব লাগিব! আইৰিছ বিয়াৰ মূল পৰ্ব চমূ- তাৰ পিছৰ পাৰ্টিহে শেষ নোহোৱা ধৰণৰ!’ ৰায়ানে হোহোৱাই হাঁহি ক’লে।
সঁচাকৈ বায়াৰত বিয়াৰ খোৱা-বোৱাৰ লগে লগেই নাচ-গান আৰম্ভ হ’ল। চ’নৰ লগতে বেণ্ডৰ সকলোৱে একাষে বাদ্য-যন্ত্ৰ সকলো সাজু কৰি থৈছিলেই। সেই বাজনাৰ তালে তালে লিছা আৰু ডেনিয়েলে দৰা-কইনাৰ প্ৰথম নাচোন আৰম্ভ কৰিলে। প্লেটত আলুৰ চুপ, ষ্টেক আৰু আইৰিছ চ’ডা ব্ৰেড লৈ তুলিকা আৰু ৰায়ানে নাচ চাই চাই খাবলৈ বহিল। কিন্তু বহুতেই খাবলৈ এৰি লিছা আৰু ডেনিয়েলৰ লগতে নাচোনত যোগ দিলেগৈ। লিছাই এইবাৰ দেউতাকৰ সৈতে নাচিবলৈ ল’লে। দুয়োৰে তালত তাল মিলাই কৰা নাচ আৰু মুখৰ হাঁহি দেখি তুলিকাৰ নিজৰ দেউতাকলৈ মনত পৰিল। কালি বহুদিনৰ মূৰত তাই দেউতাকৰ মেচেজ পাইছিল। দেউতাকে খৱৰ সুধিছিল। লগতে এখন ফটো- পিছচোতাললৈ যোৱা দুৱাখনৰ। সেই ক’লা দুৱাৰখনত নতুনকৈ আকাশ নীলা ৰং দিছে। দেউতাকে লিখিছিল, ‘মাৰে কৈছিল, তই হেনো বাৰে বাৰে এই দুৱাৰখনৰ সপোন দেখি থাক! চা- এতিয়াৰ পৰা আন্ধাৰতো দুৱাৰখন জিলিকি থাকিব।’
তুলিকাৰ দুচকুৰ কোণত দুটোপাল চকুপানীয়ে ভৰ কৰিলে। তাই জানে, লিছাৰ দেউতাকৰ দৰে তাইৰ নিজৰ দেউতাকে হয়তো কেতিয়াও তাইৰ প্ৰতি মৰম আৰু কৰুণা দেখুৱাব নোৱাৰে। লিছাৰ দৰে নিজৰ দেউতাকৰ সৈতে হয়তো কেতিয়াও তাইৰ এক আন্তৰিক বান্ধোন গঢ় নল’ব! হয়তো তুলিকাৰ দেউতাকে আজীৱন মনৰ দানৱবোৰৰ সৈতে যুঁজি থাকিব। তথাপিও এনেকুৱা একোটা মেচেজেৰে, সৰু সৰু কথা আৰু কামেৰে দেউতাকে যেন সেই চিৰন্তন বান্ধোন এৰি নিদিয়াৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে। তাই সেইখিনিকে হেঁপাহেৰে হৃদয়ত সামৰি থ’ব।
বায়াৰত সিহঁতে খোৱা সামৰে মানে নাচোন টুংগত উঠিছে। তালৰ লগে লগে ভৰি মাৰি সকলোৱে একেলগে ঘুৰি ঘুৰি নাচিব ধৰিছে। সেই গান শেষ হোৱাৰ পিছতে তুলিকাক ভীষণ আচৰিত কৰি হঠাতে এটা চিনাকি সুৰ বাজি উঠিল! পলকতে ‘লাহে লাহে লাহে বান্ধৈ ঐ’ বুলি আৰম্ভ হ’ল জুবিন গাৰ্গৰ হুঁচৰি! তুলিকাৰ হতভম্ভ ৰূপ দেখি ৰায়ানে হাঁহি হাঁহি দুয়ো হাত ওপৰলৈ দাঙি ক’লে,
‘মই একো কৰা নাই দেই- এয়া চ’ন আৰু ফিয়’নাৰ প্লেন! বিহু নাচিব লাগিব বুলি লিছাই মোক মাত্ৰ সাৱধানবাণী এটাহে শুনাই থৈছিল ।’
ইতিমধ্যে চ’ন আৰু ফিয়নাই যোৱাবাৰ বিহুতে তুলিকাই দিয়া জাপি দুটা পিন্ধি লৈছে। সিহঁতৰ বিহুনাচৰ ঢং দেখি তুলিকাৰ হাঁহিটো ঔফুলীয়া হৈ পৰিল। ৰায়ানে হাতত ধৰি তাইক উঠাই নিলে নাচিবলৈ বুলি। কঁকাল ভাঙি ভাঙি সেই আইৰিছ বিয়াতে তাই প্ৰাণ ভৰি এপাক বিহু নাচিলে। ৰায়ানকো যি পাৰে শিকালে। যিমানেই নাচিলে সিমানেই ফাৰমানাৰ এই আপোনত্বই যেন মন ভৰাই আনিলে তাইৰ। ভাৱ হ’ল যেন, অতদিনে মুকলিকৈ উশাহ এটা ল’বলৈ বাধা দি থকা বুকুত হেঁচা মাৰি থোঁৱা গধুৰ শিলচটা আঁতৰি গৈছে৷ যেন হৃদয়ৰ ভিতৰে-বাহিৰে উজ্বল ৰ’দ এজাকে সকলো পোহৰাই পেলাইছে।