অৰণ্য পুৰাণ ৪: ৰাংকুকুৰৰ সৈতে এখন্তেক

ঈগলনেষ্টত মোৰ দ্বিতীয় দিন আছিল সেয়া৷ আগদিনা ফুটগধূলি বম্পুৰ বেছকেম্প পাইছিলোহি৷ ঈগলনেষ্টৰ দৰে প্ৰকৃতিৰ ৰম্যভূমি এখনলৈ কাম কৰিবলৈ অহাৰ উত্তেজনা শাম কটাই নাই৷ পুৱাতে সহকৰ্মী উমেশৰ সৈতে আমাৰ কামৰ আলোচনা, আহিলা-পাতিৰ যা-যোগাৰ চলিল৷ তৃতীয় দিনাৰ পৰাহে কাম ভালকৈ আৰম্ভ হোৱাৰ কথা৷ ভাবিলো, আবেলি অকণমান পাক এটাই মাৰি আহোঁ৷ উমেশ কেম্পতে কিবা কামত লাগি আছিল৷ তাক মাত লগাই বাইন’কুলাৰ আৰু কেমেৰাটো লৈ কেম্পৰ পৰা ওলাই আহিলো৷ কেম্পৰ সমভূমিখিনি এৰি পাহাৰীয়া বাটেৰে চৰাই নিৰীক্ষণ কৰি কৰি খোঁজ দিলো৷ বাটৰ একাষে থিয় পাহাৰ, সিটো কাষে খাৱৈ৷ আগতে নেদেখা চৰাইবোৰ চাই চিনাক্ত কৰি যথেষ্ট দূৰ আগবাঢ়ি গ’লো৷ হয়তো কেম্পৰ পৰা এক-ডেৰ কিলোমিটাৰ মান৷ এটা কেঁকুৰিত নতুন চৰাই এটা ফিল্ডৰ গাইড বুকত ভালকৈ পৰীক্ষা কৰি চাওঁ বুলি বাটৰ কাষতে গছৰ মুঢ়া এটাত বহি পৰিলো৷ 

মোৰ সন্মুখত বাটটো পাৰ কৰিয়ে ওখ পাহাৰটো৷ মই বহা দিশে তললৈ ঘন অৰণ্য৷ একমনে গাইডবুকত চৰাইটোৰ বৰ্ণনা চাই চিনাক্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰি আছিলো৷ এনেতে মোৰ সন্মুখৰ পাহাৰৰ ফালৰ পৰা কিবা এটা শব্দ শুনিলোঁ৷ কোনোবা যেন খৰকৈ পাহাৰৰ হাবি ভাঙি নামি আহিছে! মই উৎসুক হৈ শব্দটো অহাৰ দিশে চকু দিলোঁ৷ ভাব হ’ল, কোনোবা গাৱঁৰ লোকেই চমু বাটেদি কেম্পলৈ আহিছে চাগৈ৷ কিন্তু দুটা মুহূৰ্ত্তৰ পিছতে মোক চক খুৱাই দি হাবিৰ পৰা ওলাই আহিল ৰাংকুকুৰ এটা!

ৰাংকুকুৰ (ফটো-ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)

বাটৰ এইপাৰে মই আৰু মোৰ মুখে মুখে মাথোঁ ছয়-সাতফুট আঁতৰত বাটৰ সিপাৰে ৰাংকুকুৰটো৷ মই নিজ চকুৰে ৰাংকুকুৰ জীৱনত আগতে কেতিয়াও দেখা নাই৷ কিন্তু এপলকৰ বাবে ৰঙচুৱা জন্তুটো, তাৰ নোমাল শকত ক’লা-চানেকীয়া নেজডাল দেখি ৰাংকুকুৰৰ ছবিখনেই মোৰ মনলৈ ভাঁহি আহিল৷ দুই ছেকেন্ডৰ পিছতে একেই শব্দ শুনা পালো৷ একেটা বাটেৰে খৰমৰকৈ পিছে পিছে আহি ওলালহি দ্বিতীয়টো ৰাংকুকুৰ৷ ৰাংকুকুৰ দুটাইও হয়তো মোৰ দৰেই থতমত খালে হঠাত সন্মুখত নৰমনিচ দেখা পাই! দুয়ো ক’লা-মুগা চকু দুটাৰে ট টকৈ মোৰ চকুলৈ চাই ৰ’ল৷ মই আক্ষৰিক অৰ্থতে ‘ফ্ৰীজ’ হৈ গ’লো৷ এনে পৰিস্থিতিত কি কৰা উচিত-অনুচিত একো ভাবেই নাহিল মনলৈ৷ দুটা পলক মাত্ৰ৷ মোতকৈ আগতেই দুয়োটা ৰাংকুকুৰেই সম্বিত ঘুৰাই পাই ভিৰাই লৰ মাৰিলে খাৱৈৰ ফালে ৷ দুয়ো যেন একছেকণ্ডতে মোৰ সন্মুখৰ পৰা অদৃশ্য হৈ গ’ল! কিছুপৰৰ পিছতহে মই লৰচৰ কৰিলো-ওচৰতে কেমেৰাটো দেখিহে খেয়াল হ’ল, ফটো এখনকে লোৱাৰ চেষ্টা কৰিব পাৰিলোহেঁতেন৷ পিছে মই অলপো লৰচৰ কৰা হ’লেই সিহঁতে যে পলালেহেঁতেন সেয়া খাটাং৷ 

ৰাংকুকুৰক ইংৰাজীত 'Asiatic Wild dog' বা 'Dhole' বুলি কোৱা হয়৷ আই ইউ চি এনৰ ৰেড ডাটা বুকত এই জন্তুবিধক সংকটগ্ৰস্ত (endangered) বুলি আখ্যা দিয়া হৈছে৷ এই জন্তুবিধ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ অসম, অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু মেঘালয়ৰ উপৰিও এছিয়া মহাদেশৰ বাংলাদেশ, ভূটান, ম্যানমাৰ, থাইলেণ্ড আদি দেশত পোৱা যায়৷ ইহঁতৰ সংখ্যা দিনকদিনে কমি আহিছে আৰু আমাৰ অৰণ্যসমূহত ইয়াৰ খাদ্য অৰ্থাৎ বনৰীয়া গাহৰি, হৰিণা আদিৰ হ্ৰাস পোৱাটোৱে ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণ বুলি জনা গৈছে৷ এনে এবিধ জন্তুৰ সৈতে দুটা বিৰল মুহূৰ্ত্ত এনেকৈ পাই মোৰ আনন্দৰ সীমা নোহোৱা হৈ গ’ল৷ দৌৰাৰ দৰে উভটি গৈ যেতিয়া কেম্পত সকলোকে ক’লোগৈ, মানুহবোৰ প্ৰায় আচৰিতেই হ’ল৷ ক’লে, ৰাংকুকুৰ ঈগলনেষ্টত আছে বুলি জানে যদিও কোনেও নিজ চকুৰে দেখা পোৱাৰ ৰেকৰ্ড নাই৷ আনকি যোৱা দুটাবছৰে তাত গৱেষণা কৰি থকা উমেশৰো কেতিয়াও ৰাংকুকুৰৰ সৈতে দেখা-সাক্ষাৎ হোৱা নাই হেনো৷ সৌভাগ্যক্ৰমে সেইবছৰেই কেইমাহ মানৰ পিছত কেমেৰা ট্ৰেপিঙত ৰাংকুকুৰৰ ফটো আহিল! গৈ পোৱাৰ দ্বিতীয় দিনাই এই বিৰল মুখামুখিয়ে ঈগলনেষ্টত মোৰ এক বৈচিত্ৰ্যময় জীৱনৰ পাতনি মেলিলে৷

এছিয়া মহাদেশত ৰাংকুকুৰ বিস্তৃতি (ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)

অৰণ্য পুৰাণ ৩: যাত্ৰাৰ বাৰ্তা

শাৰী-শাৰী পাহাৰৰ মাজত টেঙা ভেলী

অৰুণাচলৰ ঈগলনেষ্ট বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যত গৱেষণাৰ কাম কৰি থকা সময়ৰে ঘটনা৷ টেঙা টাউনৰ পৰা প্ৰায় পোন্ধৰ কিমি দুৰত ঈগলনেষ্টৰ ভিতৰৰ বম্পু নামৰ ঠাইখনতে আমি কেম্প সাঁজি আছিলো৷ অৰণ্যৰ মাজত বিদ্যুতৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই৷ ম’বাইলৰ নেটৱৰ্কো পোৱা টান৷ কেম্পৰ সন্মুখত থকা সৰু পৰিত্যক্ত মন্দিৰটোৰ ওচৰে পাজৰে বতৰ ভাল থাকিলে বি এছ এন এলৰ নেটৱৰ্ক কেতিয়াবা পোৱা যায়৷ বাহিৰৰ পৃথিৱীৰ লগত অন্য কোনো যোগাযোগৰ অৱকাশ নাথাকে৷ অন্য বা-বাতৰিও আমি বাহিৰৰ পৰা কোনোবা কেম্পলৈ আহিলেহে পাওঁ৷ মই পিছে সকলো সময়তে ‘কানেক্টেড’ হৈ থকাৰ বিড়ম্বনাটোৰ পৰা মুকলি হৈ থাকিবলৈ পালেই ভীষণ সুখী হৈ পৰোঁ৷ সেয়ে প্ৰতিবাৰে ঈগলনেষ্টলৈ সোমালেই ফোন, মেইল, মেচেজ- সকলোৰে পৰা মুক্তি পাই কোলাহলবিহীন এক মানসিক জগতত ভৰি থোৱা যেন লাগি পৰে৷ এই অনুভৱে মনলৈ যে কিমান প্ৰশান্তি আনি দিব পাৰে, সেয়া কেৱল পোৱাজনেহে হয়তো সঁচা অৰ্থত উপলব্ধি কৰিব পাৰিব৷

বম্পুৰ পৰা টেঙালৈ যোৱাৰ বাটত

যি কি নহওক, এনে দিনবোৰত আমাৰ বাবে সকলো বাহিৰা লেনদেনৰ মাধ্যম সাধাৰণতে এজনেই-নিমা ছেৰিং৷ নিমা টেঙাৰ ওচৰৰে ৰামালিংগম গাঁৱৰ এগৰাকী মনপা লোক৷ লগতে ঈগলনেষ্টৰ ইক’টুৰিজিমৰ কামখিনিও তেৱেঁই চোৱা-চিতা কৰে৷ ট্যুৰিষ্ট চিজনত তেওঁ অভ্যাগতৰ অৰণ্যৰ ভিতৰত থকা-খোৱাৰ সকলো বন্দবস্ত কৰে৷ বাকী সময়ত আমাৰ দৰে অ’ত ত’ত কেম্প কৰি থকা গৱেষকবোৰৰ বাবে নিমাই সকলো আশা-ভৰসাৰ থল৷ মাহেকে-পষেকে আমাৰ দীঘলীয়া বজাৰৰ লিষ্ট লৈ গৈ টেঙাৰ পৰা সকলো ৰেচন-পাতি কিনি আনি নিমাই কেম্পত দি যায়৷ বাকী যিকোনো সৰু-ডাঙৰ প্ৰয়োজনতো আমি সম্পূৰ্ণৰূপে তেওঁৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল৷

এনে এটা দিনতে এবাৰ মই কাম এৰি দুদিনৰ বাবে ঘৰলৈ যাব লগাত পৰিলো, হঠাতে এটা ইন্টাৰভিউৰ খবৰ পাই৷ ইন্টাৰভিউ স্কাইপ’ত হোৱাৰ কথা৷ পিছে টেঙাত থকা একমাত্ৰ ইন্টাৰনেট কেফেৰ ওপৰত ভৰসা কৰিলে পিছত কাৰেন্ট বা নেটৱৰ্ক নাথাকিলে বিপদত হে পৰাৰ সম্ভাৱনা বেছি দেখিলো৷ সেয়ে তেজপুৰৰ ঘৰলৈকে যোৱাৰ সিদ্ধান্ত ল’লো৷ বম্পু হৈ ৰামালিংগমলৈ যোৱা এজনৰ হতুৱাই নিমালৈ খবৰ দিয়ালো, ইন্টাৰভিউৰ এদিনৰ আগতে মই বম্পুৰ পৰা ওলোৱাৰ ব্যৱস্থা কৰিবলৈ৷ কথা মতেই কাম৷ বম্পুৰ পৰা তিনিঘন্টাৰ পাহাৰীয়া বাট পাৰ কৰি মোক টেঙালৈকে আগবঢ়াই থৈ আহিবলৈ নিমাই গাত ল’লে৷ 

পুৱাতে সাজু হৈ নিমালৈ বাট চাই ৰ’লো ৷ এটা সময়ত তেওঁ সেই অঞ্চলত বিখ্যাত মেক্স (পিক আপ ভান)খন লৈ ওলালেহি৷ আমাৰ লগতে বিজু নামৰ ফিল্ডৰ সহায়ক ল’ৰাজনো ওলাল৷ তাৰ ঘৰ টেঙাৰ কাষৰে বুশ্বুৰি বস্তিত৷ গতিকে এই সুযোগতে ঘৰত দেখা এটা দি আহিব হেনো৷ 

বম্পুৰ পৰা ওলাওঁ মানে আঠ বাজিলেই৷ গাড়ীত উঠিয়েই নিমাক ক’লো,

“এঘাৰ বজাত ছুম’ পোৱা যাবনে যেনেতেনে? মই আজিয়ে ঘৰ পাবগৈ লাগে নহয়!”

নিমা বিৰাট স্ফুৰ্টিবাজ মানুহ৷ এনেকুৱা সৰু-সুৰা কথা লৈ পৰোৱাই নকৰে৷ ক’লে,

“মিলাব লাগিব আৰু কিবা এটা কৰি৷ বেছিভাগ ছুম’তো ৰাতিপুৱাই ওলাই যায় তেজপুৰলৈ৷ ব’মডিলাৰ পৰা অহা কোনোবা এখনত ছিট এটা বিচাৰিব লাগিব তেনে!”

সাধাৰণতে মই টেঙা বা ৰামালিংগমত নিশাটো কটাই তেজপুৰলৈ ৰাতিপুৱা ছয় বজাৰে ছুম’ ধৰো৷ নহ’লে আকৌ এঘাৰ বজাতহে ব’মডিলাৰ পৰা ছুম’বোৰ আহে ৷ পিছে সেইবোৰত খালী ছিট পোৱা মহা মস্কিল৷ তাতো নহ’লে শেষ উপায় থাকিব দুপৰীয়া ওলোৱা একমাত্ৰ চৰকাৰী বাছখন৷ 

হাবিৰ মাজৰ উখোৰা-মোখোৰা পাহাৰীয়া বাটেদি গাড়ীয়ে লাহে ধীৰে গতি ল’লে৷ লামা কেম্প নামৰ শেষ কেম্পটো এৰি আহি ৰামালিংগমৰ মাজেদি গাড়ী পাৰ হৈ আহিল৷ মোৰ পলম হোৱা যেন দেখি আনদিনাৰ দৰে নিমাই তেওঁৰ ঘৰত চাহ খাবলৈকো গাড়ী নৰখালে৷ টেঙালেজ্জ পাৰ হৈ অকোৱা পকোৱা বাটেৰে পাহাৰটোৰে গাড়ীখন নামি আহিব ধৰিলে৷ এপাকত যেতিয়া তলৰ টেঙাভেলীখন চকুত পৰিল, বিজুৱে মোক দেখুৱালে,

“চাওক চাওক, সেইখন তেজপুৰলৈ যোৱা চৰকাৰী বাছখন গৈ আছে!”

দেখিলো! বাছখন গৈ থকা পাহাৰৰ বাটটো আৰু আমাৰ পাহাৰৰ মাজতে তললৈ টেঙা টাউনখন ৷ বাছ ইমানদূৰ পালেগৈ যেতিয়া কি হ’ব আৰু, ছুম’তে যামগৈ-এনে ভাবত আমি গৈ থাকিলো৷ টেঙা পায়ে নিমাই জৰুৰী কামত ‘ৰূপা’লৈ পোনালে৷ মই বিশমিনিটমানৰ পিছতে ছুম’ কাউন্টাৰ পালোগৈ৷ তাত বুকিঙৰ দায়িত্বত থকা ৰাজকুমাৰে মোক দেখিয়েই ওলাই আহি ক’লেহি,

“আপোনাক ইমানকৈ ফোন কৰি আছোঁ৷ নেটৱৰ্কেই নাপায় নহয় সেইফালে৷ নিমাদাজুৱে মোক কৈ থৈছিল, আপোনাৰ কাৰণে ছিট এটা ৰাখিবলৈ৷ কিন্তু আজি ব’মডিলাৰ পৰা দুখন হে ছুম’ আহিছে-চব বুকিং হৈ আছে৷ আপুনি ‘দিংখৌ’তে ৰৈ দিয়ক ৰাতিটো৷ কাইলৈ ৰাতিপুৱাই লৈ আহিম তাৰ পৰা৷”

প্ৰতিবাৰৰ দৰেই ৰাজকুমাৰে মোৰ অহা-যোৱাৰ বন্দবস্ত কৰি পেলোৱা দেখি হাঁহি লৈ ক’লো,

“নাই, কাইলৈ মোৰ জৰুৰী কাম আছে, আজি যাবই লাগে৷ কি কৰিব পাৰি কওক৷ বাছখনো আধাঘন্টামান আগতে পাৰ হৈ যোৱা দেখিলোঁ!”

ৰাজকুমাৰে মোৰ কথা শুনিয়েই খৰখেদা লগাই দিলে,

“এস, বাছখন ধৰিব লাগিব তেন্তে৷ অন্য কিবা পাবলৈ টান আছে আজি৷ কালি অসম বন্ধ আছিলতো, আজি সেইকাৰণে চবতে ভিৰ হৈছে৷ আপুনি এটা কাম কৰক, ইয়াৰ পৰা অলপ আগত নাগমন্দিৰত বাছখন ৰখায় সাধাৰণতে চাহ খাবলৈ৷ মই ড্ৰাইভাৰক ফোন কৰি খবৰ কৰোঁ, আছে নে গ’ল৷ আপুনি গাড়ী এখন লৈ খৰকৈ যাওক৷”

ততাতৈয়াকৈ মই ভান এখন ভাড়া কৰিলো৷ ইতিমধ্যে ৰাজকুমাৰে গম ল’লে, বাছ তাতে ৰৈ আছে৷ 

কিন্তু যিকোনো মুহুৰ্তত নাগমন্দিৰ এৰিব পাৰে৷ ভানত উঠিয়ে ক’লো,

“যিমান পাৰি সোনকালে ব’লা৷ বাছ ধৰিবগৈ লাগে৷”

ড্ৰাইভাৰ ওঠৰ-বিশ বছৰীয়া ল’ৰা এটা৷ একা-বেঁকা বাটেৰে ভান উৰিবলৈ লাগিল! আধাঘন্টাৰ পাহাৰীয়া বাট সি পোন্ধৰমিনিটত পোৱাই দিলেগৈ৷ বাছ দেখি মই স্বস্তিৰ নিশ্বাস পেলালো, ড্ৰাইভাৰৰ মুখত বিজয়ৰ হাঁহি ওলাল৷ বাছখনত লাম-লিকটু, খাং, বজাৰৰ সৰু-বৰ টোপোলাৰে মানুহ থেপা খাই আছিল৷ ড্ৰাইভাৰ মোৰ স’তে বাছলৈ আহি কোনোবা এজনক কৈ কেবিনত বহিবলৈ ঠাই উলিয়াই দিলেহি৷ সময়ত পোৱাই দিয়াৰ বাবদ দুগুণ ভাড়া লৈ সি সন্তোষৰ হাঁহি মাৰি গ’লগৈ৷ বাছৰ মানুহ তেতিয়াও চাহ খাই অহাই নাই৷ চাওঁতে চাওঁতে আধাঘন্টা পাৰ হ’ল৷ বাছ এৰাৰ নাম-গোন্ধই নাই৷ ভাবিলো, এই বাছখনৰ এনেয়ে ইমান বদনাম হোৱা নাই৷ সময়মতে কেতিয়াও নচলে৷ হাঁহিও উঠিল, এইখন বাছ ধৰিবলৈকে দুগুণ ভাড়া দি ভান উৰুৱাই আহিলোনে! সম্পূৰ্ণ এঘন্টা পোন্ধৰ মিনিট যোৱাৰ পিছত বাছ এৰিলে৷ 

কেবিনত যেনেতেনে কুঁচিমুঁচি বহি থাকি ভাবিলো, হওক তেও, অন্তত: আজিয়ে ঘৰ পামগৈ৷ পিছে ভবা কথা সিদ্ধি নহ’বলৈ সিফালে বাটত কণা বিধিয়ে অৱস্থান গ্ৰহণ কৰিলেই বুলি ভাবকে অহা নাই! অলপমান আগবঢ়াৰ পিছতে বাটৰ গতি লেহেমীয়া হ’বলৈ ধৰিলে৷ তথাপিও হেহোঁ-নেহোঁকৈ গৈ থাকিল৷ খন্তেক পিছতে জোকাৰণি এটা খাই বাছ হঠাতে ৰৈ গ’ল৷ মানুহবোৰৰ মাজত ভোৰভোৰণি উঠিল৷ ড্ৰাইভাৰক হিন্দীতে সুধিলো,

“কি হ’লহে? বাছৰ কিবা বেমাৰ লাগিল নেকি?”

তেওঁ বোলে, “জানো! চাব লাগিব৷”

ড্ৰাইভাৰ সাউতকৈ নামি গ’ল৷ বাছৰ চকা, ইঞ্জিণ ঘুৰি ঘুৰি পৰীক্ষা কৰিবলৈ লাগিল৷ মাজতে দেখিলো, মালবাহী ট্ৰাক এখন ৰখাই ডিজেল ল’লে৷ টেঙাৰ একমাত্ৰ তেল-ডিপোটো বন্ধ হোৱাৰ পৰা পেট্ৰল-ডিজেলৰ বেচা-কিনা এনেকৈয়ে ব্লেকত চলিবলৈ লৈছে৷ আধাঘন্টা মান যুঁজাৰ পিছত অৱশেষত বাছ ষ্টাৰ্ট হ’ল৷ তেতিয়ালৈ দুই বাজিলেই৷ ছুম’ত টেঙাৰ পৰা তেজপুৰ পাবলৈ মাথোঁ পাঁচঘন্টা লাগে৷ বাছে সাধাৰণতে ছয়-সাতঘন্টা লয় বুলি জানো, পিছে এইখনে যে কেতিয়া পোৱাবগৈ সন্দেহেই হ’ল৷

আকৌ অলপ যোৱাৰ পিছতে আকৌ একেই বেমাৰ৷ থমকি গৈ গৈ এঠাইত বাছ ৰৈ গ’ল৷ আকৌ ড্ৰাইভাৰ নামি গৈ হেলনীয়া বাটটোতে কোনোমতে বাছত ঠেকা-ঠেকুলি দি ইঞ্জিন পৰীক্ষা কৰিবলৈ লাগিল৷ বাছৰ মানুহবোৰে কি কৰোঁ নকৰোঁকৈ নামি আহিল৷ পাহাৰীয়া একা-বেঁকা বাটৰে কেকুঁৰি এটাত আমিবোৰ ৰৈ আছিলো৷ এফালে থিয় সেউজ পাহাৰ, বিপৰীতে দ খাৱৈ-দুৰলৈ আকৌ শাৰী শাৰী ডাৱৰে ঢকা সেউজ-নীলা পাহাৰ৷ বাটৰ কাষতে অকণমানি হোটেলএখন৷ হোটেল মানে কি আৰু, বাহঁৰ চাং ঘৰ এটাত তিনিযোৰ চকী-টেবুল৷ পুৱাই খাই অহা, ভোক লাগিছিলেই৷ তাতে বিস্কুটৰ পেকেট কেইটামান কিনি ল’লো৷ ইফালে সিফালে চাই আমিবোৰে বাট চাই ৰ’লো, বাছ ঠিক হ’লেই যামগৈ বুলি৷ পিছে দেৰঘন্টামান পাৰ হোৱাৰ পিছতো যেতিয়া বাছৰ ড্ৰাইভাৰৰ মুখমণ্ডলৰ সেই একেই ৰেহৰূপ দেখা পালো, আমি সকলোবোৰ উৎকন্ঠিত হৈ উঠিলো৷ দেখিলো, দুই একে বাছত যোৱাৰ আশা বাদ দি বাটেৰে অহা যোৱা কৰা গাড়ীলৈ হাত দাঙিছে৷ পিছে ইয়াত এনেয়ে গাড়ীৰ সংখ্যা সেৰেঙা৷ যিকেইখন আহিছে, প্ৰায়বোৰতে ঠাই নাই৷ হোটেলৰ অৰুণাচলী মানুহগৰাকীয়ে আগবাঢ়ি আহি বাট চাই ৰোৱা সকলোকে ক’লেহি,

“ইয়াত সন্ধিয়া কৰিলে দিগদাৰি হ’ব! বহুত ঠাণ্ডা পৰে৷ ওচৰে পাজৰে অন্য থকা ঠাইয়ো নাই৷ যি যেনেকৈ পাৰে বাটৰ গাড়ী ধৰি গৈ থাকক দেই৷”

কথা শুনি মানুহবোৰৰ মাজতো খদমদম লাগিল৷ কিছুমানে তললৈ মানে অসমলৈ যোৱা গাড়ী ৰখাবলৈ চেষ্টা কৰিলে৷ দুই একে অসমৰ পৰা উভতি অহা ছুম’ৰ ওপৰতে বহি টেঙালৈকে উভতি যাবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ মই অলপ বিমূঢ় হৈ পৰিলো৷ আজিয়ে যোৱাটো যে জৰুৰী! হিচাপ কৰি চালো, ইয়াৰ পৰা ভালুকপুঙলৈ মোটামুটি তিনিঘন্টাৰ বাট৷ তাৰপৰা আকৌ তেজপুৰলৈ দুঘন্টা৷ গাড়ী পাই গ’লেও ৰাতি যে হ’ব খাটাং৷ ভাবিলো, যি পাওঁ টুকুৰা-টুকুৰিকৈয়ে যাওঁগৈ৷ লগত কোনোবা থাকিলে যিমানে পলম নহওক গাড়ী ভাড়া কৰিও গুচি যাব পাৰিম৷ 

বাটৰ কাষত ৰৈ গাড়ীলৈ হাত দাঙি থকা মানুহবোৰৰ লগ হ’লো৷ এখনমান ৰাখিলেই গাড়ীত উঠিবলৈ মানুহবোৰৰ মাজত দৌৰাদৌৰি লাগিবলৈ ল’লে৷ বেছিভাগ অৰুণাচলী মানুহেই খৰখেদাকৈ নিজৰ ভাষাতে কিবাকিবি কৈ উঠি ল’লে৷ মই বিবুদ্ধি হ’লো! এনেতে দেখিলো, টেঙাৰ পৰা অহা এখন ট্ৰাক ৰৈছে৷ দুজনী জনজাতীয় ছোৱালীয়ে ট্ৰাক ড্ৰাইভাৰৰ লগত কথা পতিছে৷ খন্তেক পিছতে দুয়ো উঠি ল’লে ড্ৰাইভাৰৰ স’তে৷ আমি দহ-বাৰজন মান যাত্ৰীয়েও গৈ আমাকো নিবলৈ অনুৰোধ কৰিলো৷ অলপ হেহোঁ-নেহোঁ কৰি শেষত ড্ৰাইভাৰে ক’লে,

“ট্ৰাক ভালুকপুঙলৈকেহে যাব৷ সন্মুখত ঠাই নাই ৷ পিছফালে মাল লো’ড কৰা আছে৷ তাতে যদি যাব খোজে উঠিব পাৰে৷ কিন্তু মাল নষ্ট হ’ব নালাগিব৷”

আমি একেষাৰতে মান্তি হৈ গ’লো৷ পিছে ট্ৰাকৰ পিছফালে লৰা-ঢপৰাকৈ উঠি লৈহে দেখিলোঁ, গোটেইখন কাৰ্টুনেৰে ভৰা৷ ড্ৰাইভাৰৰ সহযোগী ল’ৰাজনে আহি সকীয়াই দিলেহি,

“চব কাৰ্টুনতে বন্ধাকবি-বিলাহী আৰু মটৰ আছে৷ হেঁচা পৰিলেই নষ্ট হৈ যাব কিন্তু! সাবধানে থিয় হ’বলৈ ঠাই উলিয়াই লওক৷ কাৰ্টুনৰ ওপৰত ভুলতো যাতে কোনো নবহে!”

আমি মানুহ আছিলোঁ মুঠতে দহ-বাৰজনমান৷ তাৰে দুগৰাকী মহিলাৰ পিঠিত কাপোৰেৰে মেৰিয়াই লোৱা কেঁচুৱাও৷ উপায় নাপাই আমি আটাইবোৰে য’ত যিকণ ঠাই পালো, ভৰি থৈ আউজি ৰ’লো৷ ট্ৰাকে গতি ল’বলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ মই চুক এটাতে আউঁজি কেকুঁৰি বোৰত হামথুৰি নপৰাকৈ থাকিবলৈ চেষ্টা কৰিলো৷ ইমানেই কাৰ্টুন যে মোৰ এটা ভৰি এঠাইত, গাটো হলাই আনটো ভৰি দুটা কাৰ্টুনৰ মাজৰ অকণমান ফাঁকত ৰাখি ভীষণ অসুবিধাজনক ভাৱে থিয় দি ৰ’ৱ লগাত পৰিলো৷ চিকিমিকি হোৱাৰ লগতে হিমচেঁচা বতাহজাকৰ কোব খোৱাৰ পৰা বাচিবলৈ জেকেটৰ টুপীৰে যিমান পাৰোঁ মুখ ঢাকি ল’লো৷ বাকীকেইগৰাকী যাত্ৰীৰো অৱস্থা তথৈবচ৷ ট্ৰাকে ইউ টাৰ্ণ ল’লেই হালি নপৰিবলৈ আমিবোৰে সৰ্বশক্তিৰে লোহাৰ ৰ’ডডালতে খামুচি ধৰোঁ৷ চেচাৰ পৰা ভালুকপুঙলৈ পোৱা প্ৰতিটো কেকুঁৰিয়ে আমাৰ বাবে এটা প্ৰত্যাহ্বান হৈ থিয় দিলে যেন! যিটো বাটত আৰামেৰে বহি যাওঁতেও ছুম’ত আগছিট ল’বলৈ হেতা-ওপৰা কৰোঁ, সেই একেটা বাটতে এনেকৈ হালি-জালি উলমি যাওঁতে উপলব্ধি হ’ল সেই সুবিধাখিনিৰ মূল্য কিমান! সহযাত্ৰী কেইগৰাকীৰ সৈতে দুই-আষাৰ পাতি গম পালো, মই ভবাৰ দৰে তেওঁলোক পৰস্পৰৰ অচিনাকি নহয়৷ মোৰ বাহিৰে আটাইকেউজন একেলগে আহিছে৷ বিশ্বনাথ চাৰিআলিৰ চাহ-বাগান এখনৰ বনুৱা৷ তেওঁলোকৰো সিদিনাই গৈ পোৱাটো জৰুৰী৷ কিন্তু লগতে শুনিলো, ভালুকপুঙৰ অসম-অৰুণাচল চেক-গেট হেনো নিশা আঠ বজাতে বন্ধ কৰে৷ তাৰপিছত আৰু ইপাৰ-সিপাৰ হোৱা সম্ভৱ নহয়৷ এইবাৰ মোৰ সঁচাই চিন্তা লাগিল৷ ভাবিলো, কথমপি তাৰ আগতেই পাই গ’লেই হয়৷ ট্ৰাক যিমানেই তললৈ নামি গৈ থাকিল, মোৰ ঘড়ী চোৱাও ঘন হৈ গৈ থাকিল৷ মাজতে কেঁচুৱা লৈ অহা মাক এগৰাকীৰ মূৰ ঘুৰোৱাত আমি সকলোৱে মিলি ট্ৰাকৰ মূৰলৈ কাৰ্টুন চপাই-কোঁচাই বহাৰ ব্যৱস্থা কৰি দিলো৷ মাজে মাজে পিছফালে আহি কাৰ্টুনবোৰ পৰীক্ষা কৰি থকা ড্ৰাইভাৰৰ সহযোগী ল’ৰাজনে আপত্তি কৰিছিল, কিন্তু সকলোৰে অনুৰোধত তাৰো মন কুমলিল যেনিবা৷

অৱশেষত টিপি পালোহি৷ তেতিয়া সন্ধ্যা লাগি ভাঙিছে৷ বাটে-পথে যানবাহন প্ৰায় শূন্য৷ তাৰপৰা ভালুকপুঙলৈ মাত্ৰ পাঁচ কিলোমিটাৰ৷ স্বস্তিৰ নিশ্বাস পেলাই ভাবিলো, ৰক্ষা তেও, সময়তে পালোহি৷ পিছে ট্ৰাকখন গৈ তাৰে এটা ঘৰৰ সন্মুখত ৰৈ গ’ল৷ কি হ’ল সুধিবলৈ লওঁতেই দেখিলোঁ, ঘৰৰ পৰা এগৰাকী জনজাতীয় মহিলা ওলাই আহিছে৷ সহযোগী ল’ৰাজনে সাউতকৈ আহি বন্ধাকবিৰ দুটা কাৰ্টুন উঠাই নিলেহি৷ মহিলাগৰাকী আৰু তাৰ মাজত দাম-দৰ চলিল, বন্ধাকবিৰ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা চলিল৷ আমিবোৰে চুপ মাৰি ট্ৰাক চলালৈ বাট চাই ৰ’লো৷ এনেদৰে আৰু দুঠাইত বন্ধাকবি-বিলাহী বেচি ট্ৰাক ভালুকপুঙত সোমাওতে আঠ বাজি গ’ল৷ ভালুকপুঙৰ ডাঙৰ গুডাম এটাৰ সন্মুখত ট্ৰাক ৰয়গৈ মানে গম পালো, মোৰ সৈতে যোৱা দলটোৱে নিশাটোৰ বাবে তাতে ৰৈ দিয়াৰ সিদ্ধান্ত লৈছে৷ মই গাড়ী ভাড়া কৰি তেওঁলোককো লৈ যোৱাৰ কথা কোৱাত ক’লে,

“নাই নাই, আজি ‘ল’ডাৰ’ (অমংগল) লাগি গ’ল আৰু৷ মাকে-কেচুঁৱাই বহুত কষ্ট খালে৷ আজি আৰু যোৱা নাযায়!”

মুহুৰ্ততে তেওঁলোকে থকা ঠাই বিচাৰি ক’ৰবালৈ ঢাপলি মেলিলে৷ মই তাতে কিংকৰ্তব্যবিমুঢ় হৈ ৰৈ গ’লো৷ লটি-ঘটি খাই আহিলোৱে যেতিয়া শেষ চেষ্টা এটা কৰি চাবৰ ইচ্ছা গ’ল৷ ভালুকপুঙত কোনো মানুহ, ঠাই তেনেকৈ চিনা-জনাও নাই৷ জনপ্ৰাণীহীন ঠাইখনত ইফালে সিফালে চাই দেখিলো, ট্ৰাকৰ সেই ল’ৰাজনে বস্তু সামৰি-সুঁতৰি যাবলৈ ওলাইছে৷ তাক সুধিলো, টেক্সি ষ্টেণ্ড কোনফালে৷ সি দেখুৱাই দিয়াৰ দিশত গৈ ট্ৰেক্সি ষ্টেণ্ড পালোগৈ৷ কিন্তু তাতো কোনো নাই৷ হয়তো নিশা গাড়ী ভাড়া নাযায়েই ইয়াত! মনটো যেন জেদী হৈ গ’ল৷ আজিয়েই যোৱাৰ কিবা উপায় পাঁৱেই নেকি বুলি চেক-গেটৰ ফালে খোঁজ ল’লো৷ গৈ দেখোঁ, গেট বন্ধ৷ কিন্তু দুই-এখন গাড়ী আৰ্মীৰ নিৰ্দেশত পাৰ হৈ গৈ আছে৷ গৈ চেক-গেটৰ আৰ্মীজনকে ধৰিলোগৈ গাড়ী বন্দবস্ত কৰাত সহায়ৰ বাবে৷ মোৰ সকলো কথা শুনি তেওঁ বুজনিৰ সুৰত ক’লে,

“মই কৈ দিলে কোনোবা গাড়ী ভাড়া কৰি যাব পাৰিবা কিজানি৷ কিন্তু এই ৰাতিখন ভালুকপুং-তেজপুৰ বাটটো অকণো নিৰাপদ নহয়! মোৰ কথা মানা, যদি অত্যন্ত জৰুৰী নহয়, আজি ইয়াতে ৰৈ দিয়া-কাইলৈ ৰাতিপুৱাই যাবাগৈ৷”

স্বয়ং তেৱেঁই তেনেকৈ সন্দেহ দেখুওৱাত মোৰ সকলো আশাত চেঁচাপানী পৰিল৷ নব্বৈ কিলোমিটাৰ বাট পাৰ কৰিবলৈ বাৰঘন্টা আৰু মই এতিয়াও ভালুকপুঙতে! ভাবিলো সঁচাই ‘ল’ডাৰ’ লাগি গ’ল নেকি আজি! সেমেকা মন এটা লৈ কাষৰে হোটেল এখনত ৰুম এটা ল’লোগৈ৷ ঘৰলৈ খবৰ দিলো, আজি নাপামগৈ৷ 

পিছদিনা ধলপুৱাতে ভালুকপুঙৰ পৰা প্ৰথম বাছখন ধৰিলো৷ তাতে মোৰ আগনিশাৰ সহযাত্ৰী কেইজনকো লগ পালো৷ ইন্টাৰভিউৰ দুঘন্টা আগত ঘৰ পাই গ’লোগৈ অৱশেষত আৰু ইন্টাৰভিউ ভালকৈ পাৰ হৈ গ’ল! শেষ ভালেই সকলো ভাল :)

অন্ধবিশ্বাসৰ বলি ফেঁচা

ফেঁচা বুলিলেই আমাৰ বহুতৰে মন অজানিতে শিঁয়ৰি উঠে৷ সচৰাচৰ দেখা পোৱা চৰাই-চিৰিকটিবোৰৰ ভিতৰত লোকবিশ্বাসত ফেঁচাৰ আসনখন যেন কিছু বেলেগ- কিছু ৰহস্যময় আৰু শিহৰণকাৰী! ফেঁচাক লৈ জন্ম হৈছে নানা লোককথা আৰু অন্ধবিশ্বাসৰ ৷ গভীৰ নিশা ফেঁচাৰ নিউ নিউ মাত শুনিলে বহুতৰে মন মৃত্যুৰ আশংকাত ভীতিবিহ্বল হৈ পৰে৷ তেনেদৰে ফেঁচাৰ উৰুলি শুনি কাৰোবাৰ বিয়াৰ লগন পৰিছে বুলিও বহুতে ভাবে৷ কেৱল অসমতে নহয়, দেশ-দেশান্তৰৰ লোকবিশ্বাস আৰু কৃষ্টিত ফেঁচাই অতীজৰে পৰা এই অবাঞ্চিত ভূমিকা লাভ কৰি আহিছে৷ অৱশ্যে, ভাৰতত হিন্দুৰ দেৱী লক্ষ্মীৰ বাহন হিচাপে শুকুলা ফেঁচাক জ্ঞান আৰু ঐশ্বৰ্য্যৰ প্ৰতীক বুলি মনা হয়৷ এই ফেঁচাবিধ ‘Barn owl’ বুলি ভবা হয়৷ 

প্ৰচলিত মতবাদ মতে, প্ৰাচীন ৰোমত যুদ্ধৰ সময়ত সৈনিকে ফেঁচাৰ মাত অনুকৰণ কৰি শত্ৰুৰ আক্ৰমণৰ সংকেত দিছিল ৷ ফলত ইয়ে এক অমংগলৰ প্ৰতীক ৰূপে ৰৈ গ’ল৷ ফেঁচাৰ দেহৰ অনুপাতে প্ৰকাণ্ড চেপেটা মুখ, ডিঙি ঘুৰাই চাব পৰা ক্ষমতা, নিশাচৰ অভ্যাস সকলো মিলি যেন ইহঁতক মানুহৰ দৃষ্টিত ৰহস্যময় কৰি তোলে৷ তাৰোপৰি গভীৰ নিশা ভাঁহি অহা ফেঁচাৰ বিশেষ মাতেও এক শিহৰণ জগায় তোলাতো স্বাভাবিক৷ ইহঁতে প্ৰায়ে গাৱেঁ-ভূঞে থকা পুৰণি আৰু বৃহৎ গছত নিশা খাদ্য বা লগৰীয়াৰ সন্ধানত পৰেগৈ৷ এনে গছ সাধাৰণতে শ্মশানৰ ওচৰে পাজৰেও থাকে৷ সেয়ে এনে ঠাইৰ পৰা ভাঁহি অহা মাতৰ বাবে মানুহে ফেঁচাক অপশক্তিৰ বাহক বুলি গণ্য কৰিবলৈ ল’লে যেন ভাব হয়৷ 

এন্টাৰ্কটিকাৰ বাহিৰে পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো ঠাইতে ফেঁচা দেখা পোৱা যায়৷ সমগ্ৰ বিশ্বত কমেও ১৫০ বিধ ফেঁচাৰ প্ৰজাতি আছে৷ ইহঁতৰ মাইকী চৰাইজনী মতাটোতকৈ সাধাৰণতে আকাৰত কিছু ডাঙৰ হয়৷ ফেঁচা প্ৰধানত: এবিধ নিশাচৰ চৰাই৷ ইয়াৰ শাৰিৰীক গঠনো অন্য চৰাইতকৈ যথেষ্ট বেলেগ৷ মুখখন ঘুৰণীয়া চেপেটা, বৃহৎ দুচকু আৰু ঠেং কেইখন নোমাল ৷ ফেঁচাৰ চকু দুটা ‘স্ক্লেৰ’টিক ৰিং’ নামৰ এক হাড়েৰে আবৰি থাকে বাবে ই কেৱল পোনে পোনেহে চাব পাৰে৷ কাষৰীয়াকৈ চাব লগা হ’লে সেয়ে ই মূৰটো ঘুৰাই চাব লাগে৷ তাৰ বাবে ইয়াৰ ডিঙি বিশেষভাবে অভিযোজিত, ফলত ই মূৰটো ২৭০ ডিগ্ৰীলৈকে ঘুৰাব পাৰে৷ তেনেদৰে নিশা চিকাৰ কৰিবৰ বাবেও ইয়াৰ শ্ৰবণ শক্তি অতি শক্তিশালী৷ এই অভিযোজনৰ বাবে ফেঁচাৰ কাণদুখন কেতিয়াবা অলপ তল-ওপৰকৈ থাকে৷ ফেঁচাই জীৱন্ত প্ৰাণী যেনে পোক-পৰুৱাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সৰু স্তন্যপায়ী প্ৰাণীও চিকাৰ কৰি খায়৷ 

বহুতে ভাবে, ফেঁচাৰ এশ এটা মাত আছে৷ বিভিন্ন সময়ত মানুহক বিভিন্ন বাৰ্তা বা আগজাননী দিবলৈ ই বেলেগ বেলেগ মাত ব্যৱহাৰ কৰে৷ কথাটো একধৰণে সঁচা৷ কিন্তু, ডাঙৰ ভুল ধাৰণাটো হৈছে, ই মানুহক আগজাননী দিবলৈ বেলেগ বেলেগ মাত নুলিয়ায়, প্ৰকৃততে নিজৰ উদেশ্যৰ বাবেহে বেলেগ বেলেগ মাত দিয়ে৷ প্ৰায়বোৰ চৰাইৰে মাতৰ উদেশ্য হ’ল, নিজৰ মাজত যোগাযোগ কৰা৷ মতাই মাইকী চৰাইক মুহিবলৈ সুললিত কন্ঠেৰে গান (bird song) গায়, এটা মতা চৰায়ে অন্য এটাক নিজৰ বাসস্থান বা টেৰিটৰীৰ ভিতৰত নোসোমাবলৈ সকীয়ায় দিওঁতে এবিধ বিশেষ মাত (territorial call) উলিয়ায়৷ তেনেকৈ শত্ৰুৰ আগমণৰ ইংগিত দিবলৈও চৰায়ে এবিধ বিশেষ মাত (alarm call) মাতে৷ ফেঁচাৰ ক্ষেত্ৰতো একে কথাই খাঁটে৷ 

অসমত বিশ বিধ ফেঁচাৰ প্ৰজাতি দেখা পোৱা যায়৷ ইয়াৰে ভয়ংকৰ বুলি লোকবিশ্বাসত গণ্য কৰা প্ৰজাতিটো হৈছে Forest-Eagle Owl৷ অতীজৰে পৰা অসমকে ধৰি বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত এই চৰাইবিধক মৃত্যুৰ সংবাদ বাহক বুলি গণ্য কৰি ‘Devil Bird’ নামেৰে জনা যায়৷ কিন্তু, ঘৰৰ ছালত বা আশে পাশে গছৰ ডালত পৰি ‘নিউ নিউ’ মাতেৰে প্ৰকৃততে ই মানুহক মৃত্যুৰ আগজাননী নিদিয়ে৷ লগৰীয়াৰ সৈতে যোগাযোগহে কৰে৷ এনে মাত বিশেষ সময়তহে শুনিবলৈ পোৱাৰ কাৰণ হ’ল, প্ৰজননৰ সময়তহে সচৰাচৰ ই এনে গান গায়৷ ভাৰতত ঠাই বিশেষে প্ৰজনন কাল ভিন্ন যদিও অসমৰ ফালে ই ফেব্ৰুৱাৰী-মাৰ্চ মাহত প্ৰজনন কৰে বুলি জনা যায়৷ ইয়াৰ দেহৰ আকাৰ বৃহৎ আৰু সেই অনুপাতে কেৰ্কেটুৱা, বনকুকুৰা, ময়ুৰৰ পৰা পোৱালি সুগৰি পহুও ইহঁতে চিকাৰ কৰিব পাৰে৷ তেনেদৰে উৰুলিৰ দৰে গান গোৱা ফেঁচাবিধ হ’ল, Asian-barred Owlet৷ ইয়াৰ দেহৰ আকাৰ তুলনামূলকভাৱে সৰু৷ ইহঁত নিশাচৰ নহয়, দিনৰ ভাগতহে বিশেষকৈ সক্ৰিয় হৈ থাকে৷ ইয়াৰ মাতো কেইবাবিধো বুলি জনা যায়৷

মৃত্যুৰ আগজাননী দিয়া বুলি অপবাদ পোৱা এই ফেঁচাৰ বৰ্তমান নিজৰ জীৱনৰে শংকা আহি পৰিছে মানু্হৰ এই অন্ধবিশ্বাসবোৰৰ ফলস্বৰূপে৷ TRAFFIC নামৰ বন্যপ্ৰাণীৰ বেহা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা সংস্থাটোৰ শেহতীয়া তথ্য অনুসৰি ভাৰতৰ বিভিন্ন ঠাইত অন্ধবিশ্বাসৰ বলি হৈ মৃত্যুমুখত পৰা ফেঁচাৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে৷ বিশেষকৈ দীপাৱলীৰ দিনা হিন্দু পৰম্পৰা মানি বহুতে ফেঁচা বলি দিয়ে৷ ফেঁচাৰ দেহৰ বিভিন্ন অংশ চোৰাং ভাৱে মিছা ঔষধি মূল্যৰ বাবে বিক্ৰী হয়৷ তেনেদৰে ৰাইজক আভুঁৱা ভৰা তান্ত্ৰিক-বাবা জাতীয় লোকেও ফেঁচাৰ পাখি, চকু, কণী আৰু অন্যান্য অংগ প্ৰত্যংগ ব্যৱহাৰ কৰে৷ 

এই নিমাখিত চৰাইবিধে মানুহৰ অপকাৰ সধা দূৰৰে কথা, বৰং ই মানুহৰ বসতিস্থলৰ পোক-পতংগ, নিগনি আদি চিকাৰ কৰি প্ৰাকৃতিকভাৱে মহামাৰী নিয়ন্ত্ৰণৰ কামহে কৰে ৷ সেয়ে ই খাদ্যজালৰ সমতা ৰক্ষা কৰাতো গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে৷ বিশেষকৈ খেতি-প্ৰধান অঞ্চল এটাত ফেঁচাই উৎপাদন বৃদ্ধিতো বহুলাংশে সহায় কৰিব পাৰে৷ পুৰণি কালত বতাহ-বৰষুণলৈকো ভয় কৰা মানুহৰ সমাজ এখনত অজ্ঞানতাৰ আন্ধাৰত জন্ম হোৱা এইবোৰ অন্ধবিশ্বাসৰ পৰা আধুনিক সমাজ মুক্ত নোহোৱাতো অতি পৰিতাপৰ কথা৷ ৰাইজ সচেতন নহ’লে সংকটৰ গৰাহত পৰা অন্য বহুতো আপুৰুগীয়া জীৱ-জন্তু, চৰাই চিৰিকটিৰ দৰে এই চৰাইবিধো অদুৰ ভৱিষ্যতে এদিন হেৰাই যাব৷