অসমৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্য ২: সৰীসৃপ

অসমৰ ভৌগোলিক অৱস্থান আৰু বাসস্থানৰ ভিন্নতাৰ বাবে ইয়াৰ সৰীসৃপ প্ৰজাতিও বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ ৷ নৈ-বিল, ঘাঁহনি, বনাঞ্চলকে ধৰি মানুহৰ বাসস্থানৰ আশে-পাশেও অনেক প্ৰকাৰৰ সৰীসৃপ প্ৰাণী দেখা পোৱা যায়৷ তথ্য অনুসৰি, অসমত এবিধ ঘঁৰিয়াল, ১৯ বিধ কাছৰ প্ৰজাতি , ৭৭ বিধ সাপ আৰু অনেক প্ৰকাৰৰ জেঠীজাতীয় সৰীসৃপ পোৱা যায়৷

ঐতিহাসিকভাৱে ঘঁৰিয়াল (Gharial gangeticus) অসমৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক নৈত আৰু ইয়াৰ প্ৰায়বোৰ উপনৈত পোৱা গৈছিল যদিও বৰ্তমান ইয়াৰ সংখ্যা যথেষ্ট হ্ৰাস পাইছে৷ আই ইউ চি এনৰ ৰঙা তালিকাতো এই প্ৰাণীবিধক বিপদজনকভাৱে সংকটাপন্ন (critically endangered) বুলি চিহ্নিত কৰা হৈছে ৷ ২০১০ চনৰ এক গৱেষণাৰ তথ্য অনুসৰি ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু ইয়াৰ উপনৈসমূহত ঠাইবিশেষে ঘঁৰিয়াল পোৱা যায়৷ ইয়াৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য অঞ্চল হৈছে, লখিমপুৰৰ সোৱণশিৰি নৈ, বৰাক উপত্যকাৰ ধলেশ্বৰী নৈ, গোৱালপাৰাৰ উৰপড বিল (Urpod beel), লক্ষীপুৰৰ জিঞ্জিৰাম নৈ, বৰপেটাৰ বেঁকী নৈ ইত্যাদি৷ 

অসমৰ এবিধ বিলুপ্তপ্ৰায় কাছ বাঘিয়া কাছ(ফটো-ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)

কাছৰ প্ৰজাতিও অসমৰ নৈ-পুখুৰী আৰু আদ্ৰভূমিসমূহত উভৈনদী৷ তথ্য অনুসৰি ভাৰতত পোৱা ২৯ বিধ মিঠাপানীৰ কাছ (freshwater turtles and tortoises) ৰ ভিতৰত ২১ বিধ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলতে পোৱা যায় ৷ ইয়াৰে ভালেসংখ্যক ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাত আৰু হিমালয়ৰ পাদদেশত বাস কৰে ৷ শেহতীয়াকৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদী অববাহিকাক কাছৰ সংৰক্ষণৰ দিশত বিশ্বৰ ভিতৰতে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান (world’s highest priority freshwater turtle conservation area) বুলি চিহ্নিত কৰা হৈছে ৷ অসমত দেখা পোৱা কাছৰ প্ৰজাতিৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য হৈছে, চকৰি কাছ (Peacock Softshell Turtle Bor), বৰ কাছ (Black Softshell Turtle), লাউমূৰা কাছ (Indian Softshell Turtle), বাঘিয়া কাছ (Narrow headed Softshell Turtle), হালধীয়া ফুটুকী কাছ (Indian Flapshell Turtle), শালিকা দুৰা (Assam Roofed Turtle), ফুটুকী শালিকা দুৰা (Indian Roofed Turtle), মূগা দুৰা (Brown Roofed Turtle), নল দুৰা Spotted Pond Turtle), বৰ দুৰা(Crowned River Turtle), পাহাৰীয়া দুৰা বা শিল দুৰা Tricarinate Hill Turtle), জাপ দুৰা (Malayan Softshell Turtle), চেপেটা দুৰা (Indian Leaf Turtle), পাহাৰী জাপ দুৰা (Keeled Box Turtle) ইত্যাদি৷ অসমৰ কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ কাছৰ এক উল্লেখযোগ্য বাসস্থান৷ ইয়াত পোৱা পাহাৰী জাপ দুৰা  বাঘিয়া কাছ আদি আই ইউ চি এন তালিকাত সংকটাপন্ন হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈছে ৷ কিন্তু অসমৰ এই বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ কাছবোৰ ব্ৰহ্মপুত্ৰত মাছ ধৰোঁতে একেলগে পাই বহুতে চোৰাংচিকাৰীৰ হাতত গতাই দিয়ে বুলি জনা যায় ৷ ফলস্বৰূপে এনে আপুৰুগীয়া কাছৰ প্ৰজাতিসমূহ বৰ্তমান সংকটৰ মুখামুখি হৈছে৷

অসমত পোৱা বিভিন্ন সাপৰ ভিতৰত ঢোঁৰা সাপ (checkered keelback), গুৱলা সাপ (Milk snake), শঁকা সাপ (Banded krait), চকৰিফেঁটী সাপ (Monocled cobra ), ৰাজফেঁটী সাপ (King Cobra), অজগৰ সাপ (Asiatic Python), সৰু-খন্তীয়া সাপ (Brahminy Blindsnake), কাৰ্শলা সাপ (Bronzeback Tree Snake), মচোৱা গোম সাপ (Oriental Ratsnake), বৰ-খন্তীয়া সাপ (Diard’s Blind Snake), শালিকা ঠোঁটিয়া সাপ (Short-nosed Vine Snake), বামুণী সাপ (Buff-Striped Keelback), ধুন্দুলী ফেঁটীসাপ (Copper-headed Trinket Snake), সুন্দৰী সাপ (Ornate Flying Snake), মেনী সাপ (Smooth Water Snake), মালীবৰ সাপ (Common Wolf Snake), বগাপতীয়া খুকুৰী সাপ (White-barred Kukri Snake), শামুক খোৱা সাপ (Assam Snail Eater), বাটৰাজ সাপ (Red-necked Keelback), লাওডোগা সাপ (White-lipped Pit Viper ), সৰু পৰ্বতীয়া ভাইপাৰ (Mountain Pit Viper), ডাঙৰ পৰ্বতীয়া ভাইপাৰ (Jerden's Pit Viper), হালধীয়া ভাইপাৰ (White-lipped Pit viper), শংখচূড় (Banded Krait), চকৰি ফেঁটি (Monocellate cobra) আদিয়ে প্ৰধান ৷ ইয়াৰে, সৰু-খন্তীয়া সাপ (Brahminy Blind Snake), বৰ-খন্তীয়া সাপ (Diard's Blind Snake), অজগৰ (Burmese Python), ঢোঁৰা (Checkered Keelback), মচোৱা গোম, কালডাৰাইছ (Indian Rat Snake), বামুনী সাপ, জুনিয়া (Striped Keelback), ধুন্দলী ফেঁটী, দুধৰাজ,বাতৰাজ, নিলাজীগোম (Copper-headed Trinket), কৰ্শলা,কাণশলকা, এছাৰি (Painted Bronzeback), খুকুৰি সাপ (White-barred Kukri Snake), মৰালি, মাল্লিবৰ (Common Wolf Snake), শামুক খোৱা সাপ (Assam Snail Eater) আদি বিষহীন সাপ৷ নকলি ভাইপাৰ (Common Mock Viper), লতাসাপ, বেজীমুখি, পাতসাপ, শালিকা ঠোঁটিয়া সাপ, গকুল মেকুৰী সাপ (Eastern Cat Snake), কলপতীয়া মেকুৰী সাপ (Green Cat Snake), সুন্দৰী সাপ, কালনাগিনী, উৰণীয়া সাপ (Ornate Flying Snake), গেমেটীয়া ঢোঁৰা (Common Water Snake), পাহাৰী বাটচুপা (Himalayan Keelback), বাটচুপা (Red-necked Keelback) আদি সামান্যভাৱে বিষাক্ত সাপ৷ সাপক কেন্দ্ৰ কৰি অসমীয়া সমাজত থকা অন্ধবিশ্বাসসমূহৰ বাবে বছৰি বহুসংখ্যক সাপ মানুহৰ আক্ৰমণৰ চিকাৰ হয় ৷ সাপৰ সংৰক্ষণৰ বাবে ৰাইজৰ মাজত এইসম্পৰ্কীয় শুদ্ধ তথ্যৰ প্ৰচাৰ আৰু সংৰক্ষণৰ গুৰুত্বৰ বাবে সচেতনতা অনাৰ প্ৰয়োজন৷

অসমত পোৱা এবিধ বিষহীন সাপ-শামুক খোৱা সাপ  (ফটো-ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)