পূৰ্বৰ খণ্ডসমূহ
ৰায়ানএয়াৰ আৰু জন ষ্টেইনবেক
অচিন আপোন মানুহ
পৰ্ট’ত মাথোঁ দুটা দিন আছিল আমাৰ৷ সময়ৰ টিকনিত ধৰি এই অতীব সুন্দৰ চহৰখন ভালদৰে চাই লোৱাৰ হেপাঁহতে আমি তিনিও গোটেইখন পিটপিটাই ফুৰিলো৷ এনেকুৱা কোনো এবাৰতে পৰ্ট’ৰ মেট্ৰ’ৰে ঘুৰি ফুৰোতে ভিৰৰ বাবে প্ৰজ্ঞা আমাৰ কাষৰ ডবাটোত উঠিল৷ মই আৰু বীৰ অন্য এটা ডবাত মুখামুখিকৈ বহি পৰিলো৷ মোৰ কাষতে এগৰাকী বয়সস্থ পটুৰ্গীজ মহিলা৷
ৰায়ানএয়াৰ আৰু জন ষ্টেইনবেক
অচিন আপোন মানুহ
পৰ্ট’ত মাথোঁ দুটা দিন আছিল আমাৰ৷ সময়ৰ টিকনিত ধৰি এই অতীব সুন্দৰ চহৰখন ভালদৰে চাই লোৱাৰ হেপাঁহতে আমি তিনিও গোটেইখন পিটপিটাই ফুৰিলো৷ এনেকুৱা কোনো এবাৰতে পৰ্ট’ৰ মেট্ৰ’ৰে ঘুৰি ফুৰোতে ভিৰৰ বাবে প্ৰজ্ঞা আমাৰ কাষৰ ডবাটোত উঠিল৷ মই আৰু বীৰ অন্য এটা ডবাত মুখামুখিকৈ বহি পৰিলো৷ মোৰ কাষতে এগৰাকী বয়সস্থ পটুৰ্গীজ মহিলা৷
ষ্টেচন ৰামাল'ডে৷ কেইজনমান মানুহ নামি গ’ল৷ আমাৰ তেতিয়াও বহুদূৰ যাবলৈ বাকী৷ এজন মানুহ সোমাই আহি বীৰৰ কাষৰ খালী চিটটোতে বহি পৰিল৷ মেট্ৰ’ চলিবলৈ আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে মানুহজনে বীৰলৈ চাই ইংৰাজীতে ক’বলৈ লাগিল,
’মই বৰ দুখীয়া৷ অলপ সহায় কৰিব পাৰিব নেকি？’
বীৰে কিছু দ্বিধাৰে মোলৈ চাই পঠিয়ালে৷ মানুহজনৰ সাজ-পোছাকত ক’তো দাৰিদ্ৰ্যৰ চিন নাই৷ তাৰ দৃষ্টি অনুসৰণ কৰি এইবাৰ মানুহজনে মোলৈ চাই একেখিনি কথাকে দোহাৰিলে৷ তেনেতে মন কৰিলোঁ, মোৰ কাষত বহি যোৱা মানুহগৰাকী হঠাত খচমচাই উঠিল৷ তেওঁলৈ চাই দেখোঁ, তেওঁ চকুৰে ইংগিত দিছে মানা কৰাৰ দৰে৷ মই নুবুজাৰ দৰে ৰৈ থকাত মানুহগৰাকীয়ে এইবাৰ ভৰিৰে মোৰ ভৰিত হেঁচুকি দিয়াৰ দৰেও কৰিলে৷ এইবাৰ মই মানুহজনলৈ চাই কৈ উঠিলো,
’ ন’, উই ক্যান্ট হেল্প ইউ! ছ’ৰী!’
মানুহজন নীৰৱ হৈ ৰ’ল৷ ক্ষন্তেক পিছতে উঠি কাষৰ ডবাটোলৈ খোঁজ দিলে৷ মোৰ কাষত বহি যোৱা সহযাত্ৰী গৰাকীয়ে এইবাৰ আমাক দুয়োকে আকাৰে ইংগিতে কথা ক’বলৈ লাগিল৷ আমি ইয়াকে বুজিব পাৰিলোঁ যে, এনেকৈ সহায় বা টকা বিচাৰি ফুৰা মানুহবোৰৰ আসৈ দিব নালাগে৷ পৰ্য্যটক দেখিলে এনেয়ে সুবিধা ল’ব খোঁজে৷ মানুহগৰাকীৰ আন্তৰিকতাখিনি দেখি সঁচাই ভাল লাগিল৷ আমি দুয়ো একেলগে কৈ উঠিলো,
’অ’ব্ৰিগেড’-অ’ব্ৰিগেড’!’ (ধন্যবাদ)
ষ্টেচনত নমাৰ পিছত প্ৰজ্ঞাক কাহিনীটো কোৱাত তাই হাঁহি হাঁহি কৈ উঠিল,
’ হেহ, সেই একেজন মানুহে মোকো টকা খুঁজিছিলহি নহয়! মই কি ক’লো জান？ ক’লো, মই এটকাও উপাৰ্জন নথকা ষ্টুডেন্টহে-আচলতে আপুনিহে মোক সহায় কৰিব লাগে!
মানুহজনে মোৰ ফালে পেন্দোৱাকৈ চাই একো নোকোৱাকৈ গুচি গ’ল!’
ফাড’ৰ ৰাগীত এটা সন্ধিয়া’ ন’, উই ক্যান্ট হেল্প ইউ! ছ’ৰী!’
মানুহজন নীৰৱ হৈ ৰ’ল৷ ক্ষন্তেক পিছতে উঠি কাষৰ ডবাটোলৈ খোঁজ দিলে৷ মোৰ কাষত বহি যোৱা সহযাত্ৰী গৰাকীয়ে এইবাৰ আমাক দুয়োকে আকাৰে ইংগিতে কথা ক’বলৈ লাগিল৷ আমি ইয়াকে বুজিব পাৰিলোঁ যে, এনেকৈ সহায় বা টকা বিচাৰি ফুৰা মানুহবোৰৰ আসৈ দিব নালাগে৷ পৰ্য্যটক দেখিলে এনেয়ে সুবিধা ল’ব খোঁজে৷ মানুহগৰাকীৰ আন্তৰিকতাখিনি দেখি সঁচাই ভাল লাগিল৷ আমি দুয়ো একেলগে কৈ উঠিলো,
’অ’ব্ৰিগেড’-অ’ব্ৰিগেড’!’ (ধন্যবাদ)
ষ্টেচনত নমাৰ পিছত প্ৰজ্ঞাক কাহিনীটো কোৱাত তাই হাঁহি হাঁহি কৈ উঠিল,
’ হেহ, সেই একেজন মানুহে মোকো টকা খুঁজিছিলহি নহয়! মই কি ক’লো জান？ ক’লো, মই এটকাও উপাৰ্জন নথকা ষ্টুডেন্টহে-আচলতে আপুনিহে মোক সহায় কৰিব লাগে!
মানুহজনে মোৰ ফালে পেন্দোৱাকৈ চাই একো নোকোৱাকৈ গুচি গ’ল!’
পৰ্ট’ৰ ফাড’ সংগীতৰ কথা অহাৰ দিনাৰে পৰা শুনি আছিলো৷ এদিন সন্ধ্যা প্ৰজ্ঞাৰ সৈতে ওলালো, ফাড’ৰ আমেজ লওঁগৈ বুলি৷ চহৰৰ মাজমজিয়াতে পতা এটা সংগীতানুষ্ঠান৷ সৰু মঞ্চ এখনৰ সন্মুখত কেইশাৰীমান চকী৷ গম পালো, এই অনুষ্ঠান প্ৰত্যেক সন্ধিয়াই আয়োজন কৰে আৰু দেশী বিদেশী পৰ্য্যটকৰ মাজত যথেষ্ট জনপ্ৰিয়৷
 |
| পৰ্টুগজ গীটাৰ ফাড’ৰ অপৰিহাৰ্য্য অংগ |
ফাড’ এক প্ৰসিদ্ধ ৰ্পটুগীজ সংগীত৷ এই গীতসমূহ আমাৰ দেহবিচাৰৰ গীতৰ দৰে নীতিশিক্ষামূলক অথবা দাৰ্শনিক৷ মানৱ জীৱনৰ মায়া-মোহৰ ভংগুৰতা সোঁৱৰাই দিয়ে হেনো এই গীতবোৰে৷ এজনে ক’লে, পৰ্টুগীজ একো বুজি নোপোৱা লোকেও ফাড’ শুনিলে চকুপানীক বাধা দি ৰাখিব নোৱাৰা হয়-এনে এক কাৰুণ্যৰ তীব্ৰতাৰে ভৰি থাকে ফাড’৷
আমি বহাৰ কিছুপৰৰ পিছতেই এগৰাকী গায়িকা মঞ্চলৈ উঠি আহিল৷ লগত অন্য দুগৰাকী পটুৰ্গীজ গীটাৰবাদক৷ পটুৰ্গীজ গীটাৰ নহ’লে হেনো ফাড’ পৰিবেশন অসম্ভৱ৷ গায়িকাগৰাকীয়ে এটাৰ পিছত আনটোকৈ গীত গাই গ’ল-সুন্দৰ কন্ঠ আৰু পৰিবেশনেৰে ৷ প্ৰায়ভাগেই কৰুণ বা উদাস সুৰৰ৷ দুই- এটাহে কিছু আনন্দপূৰ্ণ৷ এটা শব্দও বুজি নাপালোঁ যদিও গীতৰ সাৰ্বজনীন ভাষা আৰু সুৰে আমাক চুই গ’ল৷
আমি বহাৰ কিছুপৰৰ পিছতেই এগৰাকী গায়িকা মঞ্চলৈ উঠি আহিল৷ লগত অন্য দুগৰাকী পটুৰ্গীজ গীটাৰবাদক৷ পটুৰ্গীজ গীটাৰ নহ’লে হেনো ফাড’ পৰিবেশন অসম্ভৱ৷ গায়িকাগৰাকীয়ে এটাৰ পিছত আনটোকৈ গীত গাই গ’ল-সুন্দৰ কন্ঠ আৰু পৰিবেশনেৰে ৷ প্ৰায়ভাগেই কৰুণ বা উদাস সুৰৰ৷ দুই- এটাহে কিছু আনন্দপূৰ্ণ৷ এটা শব্দও বুজি নাপালোঁ যদিও গীতৰ সাৰ্বজনীন ভাষা আৰু সুৰে আমাক চুই গ’ল৷
পৰ্ট ৱাইনৰ সোৱাদ
পৰ্ট’ৰ অলিয়ে গলিয়ে ইমানবোৰ উল্লেখযোগ্য ঠাই চালো যদিও যিটো আকৰ্ষণৰ বাবে পৰ্ট’ আটাইতকৈ বিখ্যাত সেয়া চাবলৈ এতিয়াও বাকী আছিল৷ এই বিশ্ববিখ্যাত পৰ্টুগীজ সম্পদবিধ হ’ল পৰ্ট ৱাইন৷ এই মদৰ বিশ্বৰ সকলো দেশতে আদৰ আছে৷
পৰ্ট লুইজ দলংখন পাৰ হৈয়ে ডউৰ’ নদীৰ পাৰত গয়া চহৰত বহুতো বিশ্ববিখ্যাত চেলাৰ (cellar) আছে ৷ সেই চেলাৰবোৰত গাইডেড ট্যুৰ ল’লে এই মদৰ ইতিহাস, প্ৰস্তুতিৰ পৰা আদি সকলোখিনিৰ আকৰ্ষণীয় উপস্থাপন পোৱা যায়৷ পৰ্ট’ত আমাৰ সময় কমি আহিছিল৷ তথাপি এই আকৰ্ষণ উলাই কৰা আমাৰ তিনিওৰে বাবে অসম্ভৱ যেন ভাৱ হ’ল৷ অৱশেষত সিদ্ধান্ত হ’ল, লিভাৰপুললৈ উভতাৰ ফ্লাইট আছে আবেলি তিনিবজাত৷ পুৱাতে এপাৰ্টমেন্টৰ পৰা সকলো সামৰি ওলাই গ’লে সময় মিলাবগে পাৰিম কিজানি৷ ডউৰ’ নদীত নৌকাযাত্ৰা কৰি গয়াৰ পৰ্ট ৱাইন চেলাৰত ভুমুকি এটা মাৰি এয়াৰপৰ্টলৈ মেট্ৰ’ ধৰিমগৈ৷
কথামতেই কাম৷ ডউৰ’ নৈত নাঁৱেৰে পুৱাৰ ৰ’দ আৰু দুইপাৰৰ সৌন্দৰ্য্য ৰ আমেজকণ ল’লোগৈ৷ সিদিনা আটাইতকৈ সোনকালে মুকলি থকা চেলাৰ আছিল কেলেম(Calem)৷ তালৈকে গ’লো৷ গম পালো, ট্যুৰ প্ৰায় এঘন্টীয়া৷ ইংৰাজীকে ধৰি প্ৰায় পাঁচ-ছয়টা ভাষাত এই ট্যুৰ ল’ব পাৰি৷ এজন উজ্বল মুখৰ ডেকা ল’ৰা আগবাঢ়ি আহি আমাৰ সৰু দলটোক ভিতৰলৈ মাতি নিলেহি৷ ল’ৰাজনৰ নাম-জোৱাও (Joao)৷
প্ৰথমেই জোৱাওৱে আমাক সৰু ৱাইন সংগ্ৰহালয় এটালৈ লৈ গ’ল৷ এই চেলাৰৰ ইতিহাস আৰু তাত তৈয়াৰ কৰা পৰ্ট ৱাইনৰ বিষয়ে তেওঁ বৰ আকৰ্ষণীয়ভাৱে উপস্থাপন কৰিলে৷ গম পালো, কেৱল ডউৰ’ উপত্যকাত কৰা আঙুৰৰ পৰাহে পৰ্ট ৱাইন তৈয়াৰ হয়৷ পৃ্থিৱীৰ অন্য যিকোনো ঠাইতে সেই একেবিধ প্ৰক্ৰিয়াৰে কৰা ৱাইনে কেতিয়াও একে সোৱাদ আৰু নাম পাব নোৱাৰে৷ ইয়াৰ কাৰণ হ’ল, এই উপত্যকাৰ জলবায়ু আঙুৰ উৎপাদনৰ বাবে আটাইকৈ উপযোগী৷
 |
| কেলেম চেলাৰৰ ভিতৰত পৰ্ট ৱাইন ৰখা বেৰেলবোৰ |
পৰ্ট ৱাইনৰ বিশেষত্ব হ’ল, প্ৰাকৃতিক আঙুৰৰ স্পিৰিট এবিধ যোগ দি এই মদৰ কিন্বন প্ৰক্ৰিয়া বন্ধ কৰি দিয়া হয়-ফলত এটা মিঠা সোৱাদ ৰৈ যায়৷ এইবাবেই পৰ্ট ৱাইনৰ এলকহলৰ পৰিমাণো অন্য মদতকৈ বেছি হেনো৷ এই মদ চেলাৰবোৰত শাৰী শাৰী বেৰেলত ৰাখি পুৰণি হ’বলৈ দিয়া হয়৷ প্ৰথমবাৰৰ কাৰণে জানিলো, পৰ্ট ৱাইনো চাৰিবিধ- ৰঙা আঙুৰৰ পৰা কৰা ৰুবী আৰু ৰ’জে পৰ্ট, বগা আঙুৰৰ হুৱাইট পৰ্ট; ট’নি পৰ্ট ৰঙা আঙুৰৰ পৰাই বনোৱা হয় কিন্তু, অ’ক কাঠৰ বেৰেলত ৰাখি পুৰণি হ’বলৈ দিয়াৰ বাবে কাঠৰ সৈতে জাৰণ হৈ এবিধ বিশেষ সোৱাদ সৃষ্টি হয়৷ প্ৰত্যেকবিধৰ খোৱাৰ সময়ো ভিন্ন-হুৱাইট ৱাইন খোৱা হয় মূল আহাৰৰ আগত আৰু ৰুবী আৰু ট’নি পৰ্ট খোৱা হয় আহাৰৰ পিছত ডিজাৰ্ট ৱাইন হিচাপে৷
সংগ্ৰহালয়ৰ শেষত আমি থিয় দিলোগৈ শাৰী শাৰী প্ৰকাণ্ড বেৰেলৰ মাজত৷ জোৱাওয়ে বেৰেলবোৰৰ দৈৰ্ঘ্য-প্ৰস্থ-ওজন সকলো ভাঙি পাতি বুজাই অৱশষত ক’লে,
’ইমানসময়ে পৰ্ট ৱাইনৰ ইমানবোৰ কথা শুনি শুনি আপোনালোকৰ কিজানি ইয়াৰ সোৱাদো ল’বলৈ খুউব মন গৈছে, নহয় জানো？ আমি তাৰো ব্যৱস্থা কৰি থৈছোঁ৷’
আমাৰ মুখবোৰ উজ্বলি উঠিল৷ জোৱাওৰ পিছে পিছে গৈ আমি এটা হলঘৰ ওলালোগৈ৷ তাত আমাৰ প্ৰত্যেকৰে বাবে তিনিওবিধ ৱাইন সাজু কৰি ৰখা আছিল! আমাৰ উৎসাহী মুখবোৰ দেখি জোৱাওৱে ক’লে,
’আৰামকৈ বহি লৈ লাহে ধীৰে এই উৎকৃষ্ট ৱাইনৰ সোৱাদ লওক৷ মই আপোনালোকক আৰু আমনি নকৰোঁ৷’
জোৱাওক বিদায় দি আমি একোটাকৈ ফুলাম হাঁহি মুখত লৈ প্ৰথমটো গিলাচত চুমুক দিলো৷ আস-কি সোৱাদ! এনেতে মোৰ কেনেকৈ জানো হাতত ঘড়ীটোত চকু পৰিল! লগে লগে জাপ মাৰি উঠিলো৷ এক বাজি পাঁচ মিনিট! মেট্ৰ’ৰে আধাঘন্টা গৈ তিনিবজাৰ ফ্লাইট ধৰাৰ কথা!
 |
| ট’নি, ৰুবী আৰু ৰ’জে ৱাইনৰ সোৱাদ লৈ |
 |
| হেপেঁহুৱা ৰ’দজাক হৃদয়ৰ ভিতৰে-বাহিৰে লৈ ঘৰমুৱা হ’লো |
