চৰাই চিনাৰ কিটিপ (১)

'বগলী এ বগা ফোঁট দি যা দি যা'

আকাশেদি উৰি যোৱা বগলীজাকলৈ চাই আপুনি বাৰু কেতিয়াবা বগা ফোঁট বিচাৰি পাইছেনে? চৰাইৰ কিচিৰ মিচিৰ মাতে কোনোবা চিকুণ পুৱা আপোনাক জগাই দিছেহিনে? নাইবা নীলিম আকাশত ভ্ৰমি ফুৰা চৰাই এটিলৈ চাই কল্পনা কৰিছেনে, এদিন আপুনিও উৰিব পৰা হ'লে? এনে বিভিন্ন ধৰণে ৰঙীন আৰু বৈচিত্ৰ্যময় চৰাইবোৰ আমাৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ অংগ, কবি-সাহিত্যিকৰ সৃষ্টিৰ উৎস আৰু মনোৰম  প্ৰকৃতিৰ ধ্বজাবাহক। সেইবাবেই চৰাই পৰ্যবেক্ষণ দেশে-বিদেশে বৰ্তমান এক জনপ্ৰিয় চখ বা হবী হৈ পৰিছে। এই চখ পূৰাবলৈ কোনো বয়স, সময় বা অৰ্হতাৰ সীমা নাই। প্ৰয়োজন নাই কোনো বিশেষ সঁজুলিৰ বা অন্য খৰচৰো। এই চখ গঢ়িবৰ বাবে প্ৰয়োজন মাথোঁ প্ৰকৃতিৰ অপূৰ্ব ৰূপ উপভোগ কৰাৰ বাবে কিছু সময় আৰু আগ্ৰহ। আহকচোন চাওঁ কেনেকৈ? 

প্ৰথমেই আপোনাৰ প্ৰশ্ন হ'ব পাৰে, চৰাই ক'ত চাব? সহজ উত্তৰটো হ'ল,  আপুনি য’তেই নাথাকক, য'লৈকে নাযাওক প্ৰায় সকলো ঠাইতে অলপ মন কৰিলেই চৰাই চাব পাৰে। আপোনাৰ ঘৰৰ চোতালতে হয়তো প্ৰতিদিনে কাউৰী, শালিকা, ঘৰচিৰিকা, বুলবুলি আদি বহুকেইবিধ চিনাকি চৰায়ে দেখা দিয়েহি। এদিন পুৱাতে কিছুপৰ তাতে বহি লৈ মন কৰকচোন, কিমানবিধ বেলেগ বেলেগ চৰাই দেখা পাইছে?   

ঘৰচিৰিকা চৰায়ে পানীত ওমলিছে (উৎস)

আমি যেনেকৈ আলহীক ঘৰলৈ আদৰি নিওঁ, চাহ-পানী যাচোঁ, তেনেকৈ বহু চৰাইকো আপুনি নিজৰ ঘৰলৈ আদৰিব পাৰে।  অলপ কষ্ট কৰিয়ে আপোনাৰ বাৰীখন চৰাইৰ বাবে আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিব পাৰে। চোতালৰ অলপ মুকলি ঠাইত বহলকৈ মুখৰ পাত্ৰ এটাত পানী অলপ ৰাখি চাওকচোন। ঘৰচিৰিকা আৰু বুলবুলিৰ দৰে কিছুমান চৰায়ে গৰমকালি তেনে পাত্ৰত গা ধুই, পানী খাই খেলা কৰিবলৈ ভাল পায়। তেনেদৰে বাৰীত ফুল, জোপোহা বা গছ ৰুই চৰাইৰ খোৱা বস্তু বিচাৰিবলৈ আৰু বাহ সাজিবলৈ সুবিধা কৰি দিব পাৰে। 

 ওলমাই ৰাখিব পৰা চৰাইৰ খাদ্যভঁৰাল (উৎস)

মানুহৰ ঘৰে-বাৰীয়ে দেখা পোৱা চৰাইৰ বাহিৰেও অন্য বহু চৰাই আছে যিবোৰ কেৱল বিশেষ পৰিৱেশতহে দেখা যায়। এই চৰাইবোৰে কিছুমান নিৰ্দিষ্ট বাসস্থান বা চৰণীয়া ঠাই পছন্দ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, আপুনি নৈ, পুখুৰী বা জলাশয়ৰ ওচৰত বহু ধৰণৰ হাঁহ, মাছোৰোকা বা বগলী আদি চৰাই দেখা পাব। তেনেদৰে হাবি বা অৰণ্যৰ ওচৰে পাঁজৰে দেখা পাব ৰূপহী বা বাৰীসুন্দৰী আদি চৰাইবোৰ।গতিকে যেতিয়াই আপুনি ভিন্ন পৰিৱেশত চৰাই চাবলৈ আৰম্ভ কৰিব, সিহঁতৰ ৰং-ৰূপৰ অপাৰ বৈচিত্ৰ্যও লাহে লাহে আপোনাৰ চকুত ধৰা দিবহি। 

চৰাই কেনেকৈ বিচাৰি উলিয়াব? তাৰ মূল উপায় দুটা- দেখি আৰু শুনি। বেছিভাগ ডাঙৰ বা মজলীয়া জোখৰ চৰাই হয়তো পোনেই আপোনাৰ চকুত পৰিব। নৈপৰীয়া কোনোবা ঠাইত ক'লা পাখি দুখন মেলি ৰ'দ লৈ থকা পানীকাউৰীটো বা দ'লনিত গোঁজ মাৰি ৰোৱা পানী বগলীটো আপোনাৰ দুচকুত হয়তো সহজেই ধৰা দিবহি। অৱশ্যে দূৰৈৰ চৰাই চাবলৈ বাইন'কুলাৰ এটা থাকিলে বেছি সুবিধা। পিছে বহুতো চৰাই আকৌ দেখা পোৱাৰ আগতেই হয়তো আপুনি সিহঁতৰ মাত শুনিব। বিশেষকৈ কিছুমান কণমানি আৰু লাজকুৰীয়া চৰাই চিনাৰ মূল উপায় হ'ল সিহঁতৰ সুকীয়া মাতবোৰ চিনা। বাৰীৰ জোপোহাৰ মাজৰ পৰা অহৰহ মাতি থকা টিপচী চৰাইটো দেখা পোৱাৰ আগতেই আপুনি এনেকৈ চিনিব পাৰিব।

টিপচী চৰাইটি দেখিছে নে শুনিছে? (উৎস)

দেখি বা শুনি আপুনি চৰাই এটা বাৰু ঠিকেই বিচাৰি পালে। পিছে চৰাইটোৰ নামটো জনাৰ উপায় কি? তাৰবাবে সহজ উপায় হ'ল পক্ষী নিৰীক্ষণৰ হাতপুথিবোৰ। এনে কিছুমান জনপ্ৰিয় হাতপুথি হ’ল সৌম্যদ্বীপ দত্তৰ 'অসমৰ চৰাই পৰ্যবেক্ষণৰ হাতপুথি', ৰিচাৰ্ড গ্ৰিমেট, কেৰ'ল ইনস্কিপ আৰু টিম ইনস্কিপৰ ‘বাৰ্ডছ অৱ দ্য ইণ্ডিয়ান চাবকন্টিনেণ্ট’, চেলিম আলীৰ ‘দ্য বুক অৱ ইণ্ডিয়ান বাৰ্ডছ’ আদি। তাৰ লগতে বৰ্তমান স্মাৰ্টফোনত ইনষ্টল কৰিব পৰা ভালেসংখ্যক এপ যেনে ইবাৰ্ড (ebird), আই নেচাৰেলিষ্ট (iNaturalist) আদিত এনে চৰাইৰ ফটো, নাম আৰু মাতৰো সন্ধান কৰিব পাৰি।

চৰাই চিনাৰ সহায়ক হাতপুথি

চৰাই চোৱা আৰু চিনাৰ বাবে অন্য কিছুমান দৰকাৰী কিটিপ হ'ল-

• পুৱা আৰু বিয়লি বেলা চৰাই চোৱাৰ বাবে অতি উত্তম সময়। এইখিনি সময়তে বেছিভাগ চৰাই আটাইতকৈ সক্ৰিয় হৈ থাকে। গতিকে সিহঁতক বিচাৰি উলিয়াবলৈ সহজ হয়।
• চৰাই চাবলৈ ওলাই গ’লে সৰু বহী এখন আৰু কলম এটাও লৈ যাবলৈ চেষ্টা কৰক। অচিনাকি চৰাই এটা দেখা পালে ইয়াৰ আকাৰ, আকৃতি বা ৰঙৰ বিষয়ে মন কৰি লিখি ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰক। যদি আপুনি অঁকি ভাল পায়, তেন্তে চৰাইটোৰ এখন মোটামুটি ছৱিও আঁকি পেলাব পাৰে। পিছত সেয়া হাতপুথিৰ ছৱিৰ লগত মিলাই চিনিবলৈ সহজ হয়।
• কিছুমান চৰাই দেখা পোৱা ঠাই আৰু আচৰণৰ পৰাও চিনিবলৈ সহজ হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, বালিমাহী চৰাইবোৰে নেজডাল অনবৰতে লৰাই থাকে। তেনেকৈ নাচনী চৰায়ে আকৌ প্ৰায়ে নেজডাল জাপানী বিচনীখনৰ দৰে মেলি ধৰে। গতিকে এনে আচৰণবোৰৰ পৰা চৰাইবিধৰ নাম উলিয়াবলৈ সুবিধা হয়।  
• চৰাই চোৱাৰ বাবে স্থানীয় গোট থাকিলে তাতো যোগ দিয়ক। যদি আপোনাৰ অঞ্চলত এনে কোনো গোট নাই, তেন্তে আপুনি নিজেই আগ্ৰহী লোকৰ এনে এটা দল গঠন কৰক।একেলগে চৰাই চাবলৈ যাওক বা আপুনি দেখা পোৱা নতুন চৰাইবোৰৰ বিষয়ে কথা পাতক। দেখিব, কম দিনৰ ভিতৰতে চৰাই চিনাৰ চখ যথেষ্ট উপভোগ্য হৈ পৰিছে।  
• চৰাইৰ ৰং, আকৃতি আৰু আকাৰৰ ক্ষেত্ৰত পাৰ্থক্য থাকিলেও সিহঁতৰ শৰীৰৰ মৌলিক অংশবোৰ একে। শৰীৰৰ এই অংশৰ নামবোৰ জানিলেও চৰাইবিধ চিনাত যথেষ্ট সহায় হয়। পৰৱৰ্ত্তী খণ্ডত এইবিষয়ে অধিক জানিবলৈ পাব। 

হেঁপাহৰ এদিন

এক মে', ২০২২। ভেনকুভাৰ মহানগৰীৰ কুইন এলিজাবেথ পাৰ্ক সিদিনা লোকে লোকাৰণ্য। পুৱা ছয় বাজিছেহে। যোৱাকেইদিনৰ দৰে বৰষুণ নাই যদিও ডাৱৰে ওন্দোলাই ৰখা আকাশ। ইয়াত বহুতে ধেমালিতে কোৱাৰ দৰে ভেনকুভাৰ নহৈ বেছ কিছুদিন ধৰি 'ৰেইনকুভাৰ' হৈ আছে!  বান্ধৱী দেবীক উদেশ্যি কিছু আশংকাৰে মই ক'লোঁ,

'বৰষুণ দিলে বৰ দিগদাৰি হ'ব, নহয়?'

'চিন্তা নকৰিবা। আগজাননী মতে অলপ পিছত ৰ'দহে ওলাব লাগে।' তাই মোক ভৰসা দি কথাষাৰ ক'লে যদিও কথাৰ মাজতে নিজৰ জেকেটটো ডিঙিলৈকে টান মাৰি ল'লে।

অলপ লৰি চৰি থাকিলে ঠাণ্ডাৰ প্ৰকোপ কমিব বুলিয়ে মানুহৰ ভিৰ ফালি আগবাঢ়ি গ'লোঁ। দুয়ো পাৰ্কৰ কাষেৰে যোৱা অণ্টাৰিঅ' পথত ভৰি দিলোঁগৈ। সেই পথছোৱাত সকলো গাড়ী-মটৰৰ চলাচল বন্ধ কৰি থোৱা হৈছে। তাৰ সলনি ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ ব্যায়াম-জগিং আদিত ব্যস্ত হৈ থকা অলেখ-অসংখ্য মানুহ। আমি দুজনীয়েও তাতে যোগ দিলোঁগৈ।

এই ঠাইৰ পৰাই আজি ভেনকুভাৰ মাৰাথনৰ আৰম্ভণি হোৱাৰ কথা। দিনটোৰ বিভিন্ন সময়ত আৰম্ভ হ'ব পূৰ্ণাংগ মাৰাথন (৪২ কিমি), অৰ্ধ মাৰাথন (২১.১ কিমি) আৰু আঠ আৰু দহ কিমি দূৰত্বৰ দৌৰ। সকলো মিলি আজি ভেনকুভাৰৰ ৰাজপথত ওঠৰ হাজাৰ মানুহে একেলগে দৌৰিব।  

ক'ভিডৰ বাবে যোৱা দুটা বছৰ অনলাইন অনুষ্ঠিত হোৱাৰ পিছত এয়া ভেনকুভাৰ মাৰাথনৰ পঞ্চাছবছৰীয়া বৰ্ষপূৰ্তি। গতিকে এইবাৰ মানুহৰ উৎসাহ-উদ্দীপনা স্বাভাৱিকতে বেছি । চাৰিওফালে কিশোৰৰ পৰা বয়োজ্যেষ্ঠলৈকে ভিন্ন বয়সৰ, ভিন্ন গঢ়ৰ মানুহ। বেছিভাগৰ দেহত দৌৰাৰ পোছাক যদিও কিছুমানে ৰং- বিৰঙী সাজ-পোছাক আৰু টুপী আদিও পিন্ধি আহিছে। পথৰ একাষে পাতি লোৱা অস্থায়ী মঞ্চৰ পৰা আয়োজকৰ অহৰহ ঘোষণা আৰু সংগীত ভাঁহি আহিছে। তাৰ লগে লগে মানুহবোৰৰ হৰ্ষধ্বনি। দুই এজনে তাল মিলাই নাচিছেও। যেন মাৰাথন নহয় আজি এক উৎসৱহে চলিছে। দৌৰৰ উৎসৱ! 

মোৰ পিছে এই মাৰাথনক লৈ যিমান উত্তেজনা, তাৰ সমানে উৎকণ্ঠাও হৈ থাকিল। সঁচাই পাৰিমনে? জীৱনৰ প্ৰথমটো মাৰাথন! ইয়াৰ আগতে কেতিয়াও কোনো দৌৰ প্ৰতিযোগিতাত অংশ লোৱাৰ কথা মনত নপৰে। দৌৰিবলৈ লোৱাইনো কিমান দিন হৈছে! মনত আছে, প্ৰথম কানাডাত ভৰি দি পিছদিনাই এই কুইন এলিজাবেথ পাৰ্কলৈকে আহিছিলোঁ। শৰতৰ মিঠা বতাহজাক গালে-মুখে লৈ এই পাৰ্কৰে ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ দৌৰিছিলোঁ। সেই সময়ত কল্পনাও কৰা নাছিলোঁ আঢ়ৈ বছৰৰ পিছত ইয়াৰ পৰাই এদিন জীৱনৰ প্ৰথমটো মাৰাথন দৌৰিম। 

'পাৰিবা, কিয় নোৱাৰিবা? ইমানদিনৰ ট্ৰেইনিঙে কামত নিদিবনে! মাত্ৰ মনত ৰাখিবা, প্ৰথমে লাহে লাহে আৰম্ভ কৰাৰ দৰকাৰ।' মোৰ লগতে সোঁ ভৰিখন আগলৈ দি ব্যায়াম কৰি কৰি দেবীয়ে মোক আশ্বস্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰিলে।

দেবী আমেৰিকাৰ। ইয়াৰ আগতে তাই ছান ফ্ৰান্সিছক',  মিচিগান আদি আমেৰিকাৰ বিভিন্ন মহানগৰীত কেইবাবাৰো মাৰাথনত ভাগ লৈছে। গতিকে তাইৰ পৰামৰ্শ মনত ৰখাৰ চেষ্টা কৰিলোঁ। এনেতে আমাক সকলোকে নিজৰ নিজৰ ক'ৰেল বা দলত থিয় দি সাজু হ'বলৈ আহ্বান জনালে। লগে লগে দেবী আৰু মই শাৰী পাতিলোঁগৈ নীলৰঙী ক'ৰেলত।

কুইন এলিজাবেথ পাৰ্কত মাৰাথনৰ আৰম্ভণি

প্ৰায় আঠহাজাৰ মানুহে একেলগে এই অৰ্ধ মাৰাথন দৌৰিব। গতিকে আমাৰ সাম্ভাব্য গতিৰ ভিত্তিত বিভিন্ন গোটত ভাগ কৰি দিয়া হৈছে। একেবাৰে সন্মুখত ক'লা ৰঙী ক'ৰেলত আগশাৰীৰ দৌৰবিদসকল। হয়তো বেছিভাগেই অন্য দেশৰ। বিশ্ব ৰেকৰ্ড গঢ়াৰ আশাত অহা খেলুৱৈ।

প্ৰথম শাৰীৰ পৰা কেইবাফুট পিছত একাদিক্ৰমে মুগা আৰু নীলা ক'ৰেল। দেবীৰ সৈতে তাতে থিয় দি মানুহৰ আলেখ লেখ চাই ৰ'লোঁ। মাজে মাজে ইটো সিটো ব্যায়াম কৰিলোঁ। কিন্তু এই আৰম্ভ হ'ব, এই আৰম্ভ হ'ব বুলি অহৰহ ঘোষণা কৰি থাকিলেও আৰম্ভণিৰ নিৰ্ধাৰিত সময় পাৰ হৈ গৈ থাকিল।

এটা সময়ত ঘোষকে কৈফিয়ৎ দিবলৈ বাধ্য হ'ল,

'আপোনালোকৰ নিৰাপত্তা আমাৰ কাৰণে সকলোতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ। আমি জানিব পাৰিছোঁ যে মাৰাথনৰ পথত পুলিচে কিছু অনুসন্ধান চলাব লগাত পৰিছে। ভেনকুভাৰ পুলিচে সেউজ সংকেত দিয়াৰ লগে লগেই এই মাৰাথন আৰম্ভ হ'ব।'

আমি উচপিচাই উঠিলোঁ। ক'ত কি হৈছে? পিছদিনাৰ বাতৰি চাইহে গম পালোঁ যে মাৰাথনৰ পথৰ একাষত কিবা এক সন্দেহজনক বস্তু পাই স্বেচ্ছাসেৱী লোকে পুলিচক খৱৰ দিলে। সেয়া পৰীক্ষা কৰি আঁতৰোৱাৰ বাবেই আৰম্ভণিৰ সময়ত সেই বিলম্ব। 

'এয়া আপোনালোকৰ বাবে সোণালী সুযোগ আপোনাৰ আশে পাশে থিয় দি থকা প্ৰতিযোগীৰ জীৱন কাহিনী শুনাৰ।' ঘোষণাটো শুনি দেবী আৰু মই দুয়ো দুয়োলৈ চাই হাঁহি পেলালোঁ।

নাই, ইমান উত্তেজনাৰ মাজত জীৱন-বৃত্ত শুনাৰ কাৰো ধৈৰ্য নাই। তেনেতে অচিনাকি মহিলা এগৰাকীয়ে সুধিলেহি,

'সেই যে চাইন লৈ থিয় দি আছে মানুহবোৰ, তাৰ অৰ্থটো কি জানে নেকি?'

তেওঁৰ দৃষ্টি অনুসৰণ কৰি দেখিলোঁ, ২:০০, ২:১৫, ২:৩০ আদি সময় লিখা একো একোখন প'ষ্টাৰ হাতত লৈ আমাৰ আগে পিছে কেইবাগৰাকী খেলুৱৈ।

'তেওঁলোক পেচাৰ (pacer)। তেওঁলোকৰ গতিত গ'লে আপুনি সেই সময়ৰ ভিতৰতে মাৰাথন সম্পূৰ্ণ কৰিবগৈ পাৰিব।' দেবীয়ে তপৰাই উত্তৰ দিলে।

'অঁ হয় নেকি! জনোৱাৰ বাবে বহুত ধন্যবাদ। মোৰ এয়া প্ৰথম মাৰাথন। গতিকে কথাবোৰ নতুনকৈ শিকিছোঁ।'

'মোৰো এয়া প্ৰথম! আপুনি ২১.১ কিমি দৌৰিবলৈ সাজুনে?' মই যেন তেওঁক নুসুধি নোৱাৰিলোঁ।

'উম..' মানুহ গৰাকীয়ে ওঁঠ কামুৰি কেইটামান মুহূৰ্ত ভাৱিলে। তাৰপিছত ক'লে,

'সাজু বুলি ঠিক ক'ব নোৱাৰোঁ। এতিয়াও ভাৱ হৈ আছে আৰু অলপ ট্ৰেইনিং কৰিব পৰা হ'লে ভাল আছিল।'

'আমাৰো একেই অৱস্থা!' দেবী আৰু মই একেলগে কৈ উঠিলোঁ।

কথাষাৰে মোক অলপ সকাহ দিলে। অনুভৱ কৰিলোঁ, আমাৰ দৰেই বহুতৰে হয়তো একেই উদ্বিগ্নতা, একেই আশংকা।

মাৰাথনৰ আৰম্ভণি (উৎস: BMO Vancouver Marathon)

প্ৰায় এঘণ্টাৰ অপেক্ষাৰ অন্তত এক সুৱদী কণ্ঠত ভাঁহি অহা কানাডাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সংগীত 'অঁ কানাডা'ই যেন মানুহবোৰক সাৰ পোৱাই দিলে। গীত শেষ হোৱাৰ পিছতেই সুহুৰি আৰু নানা হৰ্ষধ্বনিৰ মাজেৰে দৌৰ আৰম্ভ কৰিলে ক'লাৰঙী ক'ৰেলৰ প্ৰতিযোগীসকলে। তাৰ পিছতে আগবাঢ়িল মুগাৰঙী ক'ৰেল। তেওঁলোক যোৱাৰ পাঁচমিনিটৰ পিছতে আমি থিয় দিলোঁগৈ আৰম্ভণিৰ সীমাত। বিভিন্ন দলৰ আৰম্ভণিৰ সময় অগা পিছা যদিও মাৰাথনৰ শেষত আমি নিজৰ চোলাত আঁৰি লোৱা বিবত থকা নম্বৰ আৰু ট্ৰেকিং চিপৰ ভিত্তিতহে প্ৰত্যেকৰে সঠিক সময় নিৰ্ধাৰণ কৰিব।

আয়োজকৰ লগতে আমি সকলোৱে অতীব উত্তেজনাৰে গন্তি কৰিলোঁ,

'দহ, ন, আঠ, সাত, ছয়, পাঁচ, চাৰি, তিনি, দুই, এক!!!'

লগে লগে দৌৰ আৰম্ভ। কুইন এলিজবেথ পাৰ্কৰ পৰা ওলায়ে আমি কেম্বি পথেৰে  ডাউনটাউন অভিমুখে দৌৰিলোঁ। কথা আৰু হাঁহিৰ মাজেৰে কেইবাটাও দল মোৰ কাষেৰে পাৰ হৈ গ'ল। দেবীক ক'লোঁ,

'তোমাৰ দুঘণ্টাৰ ভিতৰতে শেষ কৰাৰ লক্ষ্য যেতিয়া তুমি আগবাঢ়া। মই লাহে লাহে গৈ থাকিম।'

হয়ভৰ দি তাই আগবাঢ়িল। চাই থাকোঁতেই তাই হেৰাই গ'ল সন্মুখৰ বহুতো প্ৰতিযোগীৰ মাজত।

মোৰ লক্ষ্য হ'ল আঢ়ৈৰ পৰা তিনিঘণ্টাৰ ভিতৰত ২১.১ কিমি সম্পূৰ্ণ কৰা। পিছে দুই কিলোমিটাৰমান পাৰ হৈছোঁহে, ভৰি দুখনত বিষ এটা উজাই আহিল। লাহে লাহে তীব্ৰতা বাঢ়ি অসহনীয় যেন হৈ পৰিল। দুয়োখন ভৰি যেন শিলৰ দৰে জঠৰ হৈ গৈছে।দৌৰা দূৰৈৰ কথা, খোজেই যেন আগনাবাঢ়িব এনে ভাৱ হ'ল। মুহূৰ্ততে নানা আশংকাই মোক কাবু কৰি পেলাব খুজিলে। ভালকৈ 'ৱাৰ্ম আপ' নকৰিলে কেতিয়াবা এনে হয় কিন্তু দুয়োখন ভৰিতে এনে তীব্ৰ বিষ আগতে কেতিয়াও হোৱা নাই। 

ডাউনটাউন পোৱাৰ আগতেই বুৰাদ সুঁতি (Burrad inlet) ৰ ওপৰত কেম্বি দলং। সেইখিনি পাওঁগৈ মানে উপায়ন্তৰ হৈ দৌৰাৰ সলনি বাটৰ একাষেৰে খোজ কাঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰিলোঁ। এক কিংকৰ্তব্যবিমূঢ় অৱস্থা। বেছিকৈ হেঁচা দি দৌৰাৰ চেষ্টা কৰিলে ভৰিত আঘাত পোৱাৰ আশংকা। আনহাতে ইমান যা-যোগাৰৰ পিছত মাৰাথনৰ আৰম্ভণিতেই ৰৈ যোৱাৰ হতাশা।

অৰ্ধ মাৰাথনৰ গতিপথ (উৎস: BMO Vancouver Marathon)

ইতিমধ্যে মোৰ কাষেৰে আগবাঢ়ি গৈছে ইজনৰ পিছত সিজন প্ৰতিযোগী। দীঘলকৈ এটা উশাহ টানি ল'লোঁ। নিজকে সোঁৱৰালোঁ, কিয় দৌৰিছোঁ আজি? এই মাৰাথন জানো মোৰ বাবে মাথোঁ এক প্ৰতিযোগিতা?

মাথোঁ পাঁচবছৰ আগেয়ে প্ৰথম দৌৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছোঁ। ইংলেণ্ডত গৱেষণা কৰি থাকোঁতে কামৰ তীব্ৰ হেঁচাই দিনবোৰ পিষ্ট কৰি পেলোৱাৰ সময়ত এদিন প্ৰথমবাৰৰ বাবে দৌৰিবলৈ ওলাই গৈছিলোঁ। দৌৰৰ ছন্দোবদ্ধ গতিৰ লগে লগে সিদিনা যেন মন-মগজুৰ আহ-পাহ বোৰলৈকো সতেজ বতাহ এছাটি সোমাই আহিল। ক্লান্ত দেহ-মন পলকতে সজীৱ হৈ পৰিল। তাৰবাবেই পিছত বাৰে বাৰে দৌৰিবলৈ ওলাই গৈছিলোঁ। 

সেই যে আৰম্ভ হ'ল, তাৰ পিছত দৌৰ হৈ পৰিল মোৰ বাবে সচেতনতা (mindfulness)-ৰ এক অপৰিহাৰ্য্য মাধ্যম। কানাডাত থিতাপি লোৱাৰ পিছত ক'ভিড মহামাৰীয়ে পুনৰ সোঁৱৰাই দিলে এই সাধাৰণ কামটোৰ অসাধাৰণ থেৰাপিউটিক তাৎপৰ্য্যৰ কথা। যোৱা দুটাবছৰে ভেনকুভাৰৰ অপূৰ্ব বৰ্ষাৰণ্যৰ বহু অলিয়ে গলিয়ে আৰু সাগৰৰ পাৰে পাৰে দৌৰিলোঁ। ৰ'দ-বৰষুণ নেওচি প্ৰায় প্ৰতিদিনে। দৌৰৰ লগে লগে মোৰ বাবে যেন এক নতুন ৰূপত প্ৰতিভাত হৈ পৰিল বৰ্তমানৰ পৃথিৱীখন। ব্যতিব্যস্ত জীৱনৰ দৈনন্দিন গতানুগতিকতাৰ পৰা মূৰ তুলি প্ৰকৃতিৰ সৈতে ক্ষন্তেক একাত্ম হোৱাৰ সুযোগ পালোঁ। যিমানে দৌৰিলোঁ, সিমানে উপলব্ধি কৰিলোঁ ক'ভিডৰ পূৰ্বৰ সাধাৰণ নিৰাপদ জীৱনটোও কেনে অসাধাৰণ আশীৰ্বাদস্বৰূপ এই নতুন পৃথিৱীত। দৌৰে যেন মোক নতুনকৈ শিকালে জীৱনৰ প্ৰতিটো দিন উদযাপন কৰাৰ আদিপাঠ৷ 

সেইবাবেইতো আজি দৌৰিছোঁ। যোৱা তিনিমাহে আজিৰ দিনটোৰ বাবেই জোৰদাৰ প্ৰশিক্ষণ চলাইছোঁ।  আজিৰ এই মাৰাথনত ভাগ লৈছোঁ কানাডাৰ মানসিক স্বাস্থ্য সন্থা (Canadian Mental Health Association)-ৰ বাবে পুঁজি সংগ্ৰহ কৰিবলৈ। ক'ভিডে আচোঁৰ মাৰি যোৱা বা জীৱন তছ নছ কৰি যোৱা বহুজনৰ মানসিক স্বাস্থ্য পুনৰুদ্ধাৰত কিঞ্চিৎ এক সহায় হ'ব -সেই আশাত।

মাৰাথনৰ এটা মুহূৰ্ত

সেইবাবেই এই মাৰাথন মোৰ একান্তই নিজা এক পৰিক্ৰমা। অন্য কাৰো সৈতে এয়াতো মোৰ প্ৰতিযোগিতা নহয়। প্ৰতিযোগিতা যদি হ'বই লাগে তেনে সেয়াও কেৱল মোৰ নিজৰ সৈতে। সেই উপলব্ধিয়ে মনলৈ কিছু সাহস আনি দিলে। বাটৰ একাষে মোৰ খোজবোৰ ৰৈ গ'লহি। দূৰৈতে দেখিলোঁ তিনি কিমি লিখা এখন ফলক। পুনৰ দুবাৰমান দীঘলকৈ উশাহ টানি এটা এটাকৈ দুয়োটা ভৰিৰ কিছু ব্যায়াম কৰিলোঁ।যথেষ্ট আৰাম পালোঁ। 

এইবাৰ একেবাৰে লাহে লাহে দৌৰা আৰম্ভ কৰিলোঁ। আগৰদৰে ভৰিৰ তীব্ৰ বিষটো উজাই নাহিল। কি এক সকাহ!

ক্ৰমান্বয়ে মোৰ গতি খৰ হ'বলৈ আৰম্ভ কৰিলে। ভৰিৰ বিষ কমাত চাৰিওফালৰ পৰিৱেশটোও উপভোগ কৰাৰ অৱকাশ পালোঁ যেন। বাটৰ দুয়োকাষে বহু দৰ্শক। চিনকি-অচিনাকি সকলো প্ৰতিযোগীকে মাত লগাই উৎসাহ যোগাইছে। বহুতৰ হাতত আমোদজনক চাইন। 'গ', ৰেণ্ডম ষ্ট্ৰেঞ্জাৰ, গ'', 'হুয়েৰ ইজ এভৰিৱান গ'য়িং?', 'ৱৰ্ষ্ট পেৰেড এভাৰ'! এজনে আকৌ অভিনেতা ৰায়ান গছলিঙৰ ফটোৰে সৈতে তুলি ধৰিলে, 'হেই গাৰ্ল, ইউ লুক গুড!' বাটে বাটে সেইবোৰ পঢ়ি গৈ থাকি বৰ আমোদ পালোঁ। দৌৰাৰ বাটতে স্বেচ্ছাসেৱীসকলে দিয়া পানী খালোঁ, এনাৰ্জি বাৰ একোটাও থাপ মাৰি নিয়াদি লৈ পুনৰ দৌৰিলোঁ। 

দহ কিমি পাৰ হওঁ মানে দেহ-মন সেই ছন্দোৱদ্ধ গতিত সোমাই পৰিল। অভিজ্ঞতাই শিকাইছে সেই গতিত অভ্যস্ত হৈ পৰাৰ পিছত বহু দূৰত্ব অনায়াসে গৈ থাকিব পাৰি। গতিকে দুগুণ উৎসাহেৰে সাগৰৰ পাৰে পাৰে বীচ্চ এভিনিউ হৈ দৌৰিলোঁ। আমাৰ সন্মুখত ষ্টেনলী পাৰ্কৰ সেউজীয়া। তাৰ সিপাৰে চিম'ৰ, গ্ৰাউজ আৰু চাইপ্ৰেছ পৰ্বতৰ বৰফে ঢকা শৃংগ। ভেনকুভাৰৰ সেই তেনেই চিনাকি কিন্তু এক অপৰূপ দৃশ্য। 

হঠাৎ চকুত পৰিল সৌৱাচোন কিছু দূৰৈত ২:৩০ ৰ পেচাৰজন! তেন্তে এতিয়াও মোৰ লক্ষ্য হেৰুৱা নাই। কথাটো উপলব্ধি কৰি নতুনকৈ অনুপ্ৰেৰণা পোৱা যেন লাগিল। বাকীবোৰ মানুহক পিছ পেলাই বাটত সুৰুঙা উলিয়াই খৰকৈ আগবঢ়াৰ চেষ্টা কৰিলোঁ। সাগৰৰ ঢৌৰ গৰ্জন এৰি ষ্টেনলী পাৰ্কৰ সেউজীয়াৰ বুকুত সোমাওগৈ মানে মই পেচাৰজনৰ কাষ পালোঁগৈ। এইবাৰ তেওঁৰ লগে লগে দৌৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলোঁ।

লাহে লাহে পেচাৰজনৰ আগে পিছে আমাৰ এটা দল বান্ধিলে। তেওঁ ঘড়ীত সময় মিলাই খৰকৈ দৌৰিলে আমিও খৰকৈ যাওঁ। তেওঁৰ গতি লেহেমীয়া হ'লে সেই সুযোগতে আমি উশাহটো ঘূৰাই এনাৰ্জি বাৰ এটাত মুখ দিওঁ। বুজিলোঁ, সকলোৰে মোৰ দৰেই একেটাই উদেশ্য। তেওঁৰ সমানে সমানে দৌৰি আঢ়ৈ ঘণ্টাৰ ভিতৰত মাৰাথন সম্পূৰ্ণ কৰা। 

বাটৰ বহু দৰ্শকে আমাক ২:৩০ ৰ বাবে অভিনন্দন জনাবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। কেইবাঠাইতো আমি পিছ পেলাই যোৱা প্ৰতিযোগীয়ে চাইনৰ সেই সময় চাই ফোঁপাই জোঁপাই কৈ উঠিল,

'অহ ন'!!!'

'আহি থাকক! আহি থাকক! আপোনাক পাঁচমিনিটমানৰ পিছতে লগ পাম দেই। ইউ গট দিছ্‌।' পেচাৰৰ সান্ত্বনাবাণী।

মাজতে পুলিচৰ দুখন বাইকে বাট উলিয়াই আগবঢ়াই  নিলে এগৰাকী দৌৰবিদ (elite runner)-ক। বুজিলোঁ ইতিমধ্যে পূৰ্ণাংগ মাৰাথন আৰম্ভ হৈছে আৰু তেওঁ দৌৰিছে ৰেকৰ্ড ভংগ কৰিবলৈ।

সামৰণিৰ হাঁহি

বতৰ ডাৱৰীয়াই হৈ থাকিল। কিন্তু মোৰ ঠাণ্ডা, আশংকা বা বিষ সকলো কেতিয়াবাই আঁতৰিছে। তাৰ সলনি অন্য দিনাৰ দৰেই দেহ-মন উপচাই পেলাইছে এক প্ৰশান্তিময় অনুভৱে, এক নতুন উদ্যমে। ষ্টেনলী পাৰ্কৰ পৰা ওলালেই সাগৰৰ পাৰৰ 'চি ৱাল'ৰ কিছু বাট। সেই বাটেদিয়ে ঘুৰি আমি ডাউনটাউনৰ সামৰণিৰ সীমা স্পৰ্শ কৰিমগৈ। গতিকে শৰীৰৰ সকলো শক্তিৰে দৌৰি থাকিলোঁ। ইতিমধ্যে প্ৰায়বোৰ প্ৰতিযোগীৰ গতি লেহেমীয়া হৈছে। বহুতে কোনোমতে টানি আঁজুৰি নিয়াদি আগবঢ়াই নিছে ক্লান্ত ভৰিদুখন। সেই সকলোকে অনায়াসে পিছ পেলাই একমনে মাথোঁ দৌৰি থাকিলোঁ।

'চি ৱাল' পাৰ হৈয়ে প্ৰথমে চকুত পৰিল বাটৰ দুয়োকাষে অলেখ-অসংখ্য মানুহ। গান-বাজনা আৰু হৰ্ষধ্বনিৰ মাজত কি এক হৈ চৈ! যোৱা দুবছৰত ভেনকুভাৰত কেতিয়াও এনেকৈ মানুহ দেখা নাই, দেখা নাই এনে উৎসৱমুখৰ পৰিৱেশ। ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে মোৰ হাঁহি ওলাল।

কেইমিনিটমানৰ পিছতে কেইবাগৰাকী প্ৰতিযোগীৰ সৈতে একেলগে ভৰি দিলোঁগৈ সামৰণিৰ সীমাত। স্বেচ্ছাসেৱী এগৰাকীয়ে আগবাঢ়ি আহি মোৰ ডিঙিত পিন্ধাই দিলেহি এটা ৰূপোৱালী মেডেল।

জীৱনৰ প্ৰথমটো মেডেল। প্ৰথমটো মাৰাথন। সময় চালোঁ,  ২ ঘণ্টা ৩০ মিনিট ০৯ ছেকেণ্ড!! কি এক অপূৰ্ব অনুভৱ! প্ৰাপ্তি আৰু সন্তুষ্টিৰ মন জুৰোৱা আবেগ!

ইতিমধ্যে মাৰাথন সামৰি মোৰ বাবে বাট চাই থকা দেবী হাঁহি হাঁহি আগবাঢ়ি আহিল। কাষ চাপি আহি মোলৈ হাতখন তুলি ধৰিলেহি। এটা হাই ফাইভৰ বাবে!

জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য আৰু ইয়াৰ সংৰক্ষণ

১৯৯৫ চন। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ নিউ মেক্সিক' চহৰ। তাৰে স্থানীয় বিশ্ববিদ্যালয়খনত  অনুষ্ঠিত হোৱা এক আলোচনাচক্ৰত অংশ ল'বলৈ আহিছিল লুইছা মাফি (Luisa Maffi) নামৰ ইটালিয়ান বিজ্ঞানীগৰাকী। মাফিয়ে তাৰ মাথোঁ এবছৰৰ পূৰ্বে ভাষা আৰু নৃতত্ববিজ্ঞানত ডক্টৰেট ডিগ্ৰী লাভ কৰিছে। তাৰ উপৰিও সেইসময়ত তেওঁ পৰিৱেশ  আৰু জীৱবিজ্ঞানৰ প্ৰতি অত্যন্ত আগ্ৰহী।

ড° লুইছা মাফিয়ে অংশ লোৱা আলোচনাচক্ৰ (Symposium on Language Loss and Public Policy)ৰ বিষয় আছিল হেৰাই যাব খোজা খিলঞ্জীয়া ভাষাবোৰ। তাত উপস্থিত থকা বহুতো ভাষাবিজ্ঞানীয়ে থলুৱা ভাষাৰ সংকটৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিলে। তেনেদৰে নৃতত্ববিজ্ঞানীসকলে আশংকা প্ৰকাশ কৰিলে খিলঞ্জীয়া কৃষ্টি-সংস্কৃতি বিপন্ন হোৱাক লৈ। পৰিৱেশ আৰু জৈৱবৈচিত্ৰ্য ধ্বংসৰ বিষয়টোও ইতিমধ্যে এক জলন্ত সমস্যা হৈ পৰিছে। এইসম্পৰ্কীয় আলোচনাবোৰ শুনি ড° মাফি চিন্তাত ডুব গ'ল। তেওঁ অনুভৱ কৰিলে যেন এই সকলোবোৰৰ মাজৰ এক সহজাত আন্ত:সম্পৰ্কৰ কথা এতিয়াও আলোচনাৰ পৰা বাদ পৰি ৰৈছে। 

ড° মাফিৰ এই ধাৰণাকে যেন সত্য বুলি প্ৰতিপন্ন কৰিলে সেই আলোচনাচক্ৰৰ এগৰাকী বক্তাই।  ডেভিদ হাৰ্মন (David Harmon) নামৰ এই জীৱবিজ্ঞানী গৰাকীয়ে তেওঁৰ নিজা গৱেষণাৰ উল্লেখ কৰি ক'লে যে পৃথিৱীৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্য আৰু ভাষাৰ বিচিত্ৰতাৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে পূৰ্ণাংগ গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণৰ থল আছে।

সেই মুহূৰ্তটোৱে হৈ পৰিল ড° মাফিৰ পৰৱৰ্তী জীৱনৰ বাবে এক নতুন পথ নিৰ্দেশনা। বক্তৃতা শেষ হোৱাৰ লগে লগে তেওঁ এক মুহুৰ্তও বিলম্ব নকৰাকৈ হাৰ্মনক লগ ধৰিলেগৈ। নিজৰ চিনাকি দিয়ে তেওঁ উত্তেজিতভাৱে ক'লে,

'আপোনাৰ লগত মোৰ ভালকৈ কথা পতাৰ দৰকাৰ!' 

তেওঁলোকৰ আলোচনাৰ বিষয়টোৱে অন্য কেইবাগৰাকী বিজ্ঞানীৰো দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে। অলপ সময়ৰ ভিতৰতে তেওঁলোকৰ চাৰিওফালে বিজ্ঞানীৰ এটা সৰু জুম বান্ধিল। ৰাতিৰ সাঁজ খোৱালৈকে তেওঁলোক গভীৰ আলোচনাত মগ্ন হৈ পৰিল। আনকি খোৱামেজত কোনো কোনোজনে খোৱাৰ মাজে মাজে নেপকিনতে লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। সেইনিশা বিজ্ঞানীৰ দলটো একমত হ'ল যে ভাষা, সংস্কৃতি আৰু পৰিৱেশ তিনিওটাই ইটোৱে সিটোৰ লগত পাৰস্পৰিকভাৱে সম্বন্ধ থকা বিষয়। গতিকে পৃথক বিষয় হিচাপে অধ্যয়ন কৰাৰ সলনি এই তিনিওটাৰে সামগ্ৰিকভাৱে গৱেষণাৰ প্ৰয়োজন। 

সেই আলোচনাৰ পৰাই জন্ম হ'ল এক নতুন ধাৰণাৰ- জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য (biocultural diversity)। প্ৰকৃততে ভাষা, সংস্কৃতিৰ বৈচিত্ৰ্য আৰু জৈৱবৈচিত্ৰ্য সকলোবোৰ এই পৃথিৱীত জীৱনৰ বৈচিত্ৰ্য (Diversity of life) ৰে একো একোটা ৰূপ। আদিম কালৰে পৰা পৃথিৱীৰ ভিন্ন পৰিৱেশত বাস কৰা মানুহৰ ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰ একেলগে বিৱৰ্তন হৈছে। সময়ৰ লগে লগে পৰিৱৰ্তিত পৰিৱেশৰ সৈতে মানুহ আৰু মানুহৰ ভাষা আৰু সংস্কৃতিয়েও একেলগে খাপ খুৱাই লৈছে। খিলঞ্জীয়া জাতিসমূহৰ পৰম্পৰাগত জ্ঞান (Traditional Ecological knowledge) হ'ল পৰিৱেশৰ সৈতে মানুহৰ এনে অভিযোজনৰ এক উদাহৰণ। 

জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্যৰ ধাৰণা জন্ম হোৱাৰ পৰা যোৱা পঁচিছটা বছৰত এই ক্ষেত্ৰখন গৱেষণালব্ধ তথ্যই যথেষ্ট সমৃদ্ধ কৰিছে। শেহতীয়া গৱেষণাই দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত জৈৱবৈচিত্ৰ্য আৰু পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত সংকটৰ সন্মুখীন হোৱা অঞ্চলবোৰত থলুৱা ভাষা আৰু সংস্কৃতিও বিপদাপন্ন (চিত্ৰ ১)। উত্তৰ-পূব ভাৰতো ইয়াৰে এক জলন্ত উদাহৰণ।ইয়াৰ কাৰণ হ'ল জৈৱবৈচিত্ৰ্যৰ ক্ষেত্ৰত পৃথিৱীৰ সকলোতকৈ চহকী গ্ৰীষ্মপ্ৰধান অঞ্চলসমূহত মানুহৰ জনবসতিও অধিক। কাৰণ এই অঞ্চলসমূহত পৰ্য্যাপ্ত প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বাবে কম পৰিসৰতে বহুতো মানুহে থুপ পাতি বাস কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। এনে গোটসমূহত ভিন্ন ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰো বিকাশ সম্ভৱপৰ হ'ল। উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ পৰ্বতীয়া অঞ্চলসমূহত দেখা পোৱা জনজাতীয় ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰ বৈচিত্ৰ্য এনে এক প্ৰক্ৰিয়াৰে নামান্তৰ। 

চিত্ৰ ১: পৃথিৱীত উদ্ভিদৰ বৈচিত্ৰ্য আৰু বিভিন্ন ভাষাৰ বৈচিত্ৰ্যৰ এক মানচিত্ৰ (উৎস: Stepp et al. 2004)

জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য বৰ্তমান ঘোৰ সংকটত। এহাতে মানৱ ইতিহাসত অভূতপূৰ্ব এক দ্ৰুত হাৰত প্ৰকৃতিৰ ধ্বংস হৈছে যাৰ পৰিণতিত আজি  প্ৰায় এক মিলিয়ন উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ প্ৰজাতি বৰ্তমান বিলুপ্তিৰ পথত৷ আনহাতে বিভিন্ন প্ৰান্তত খিলঞ্জীয়া ভাষা, কৃষ্টি-সংস্কৃতিও হেৰাই যোৱাৰ উপক্ৰম হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, বিশ্বত মাতৃভাষা ক'ব পৰা লোকৰ সংখ্যাৰ ভিত্তিত কৰা এক বিশ্লেষণত ধৰা পৰিছে যে ১৯৭০ চনৰ পৰা বিশ্বৰ ভাষাৰ বৈচিত্ৰ্যতা ২০% হ্ৰাস পাইছে। তাৰ লগে লগে হেৰাই গৈছে খিলঞ্জীয়া ভাষাত সঞ্চিত হৈ থকা প্ৰকৃতি আৰু সংস্কৃতি সম্পৰ্কীয় মূল্যৱান পৰম্পৰাগত জ্ঞানৰ ভাণ্ডাৰ। বিপদাপন্ন হৈছে প্ৰকৃতিৰ সৈতে মানুহৰ সহজাত সম্পৰ্কও। গতিকে জীৱনৰ এই সামগ্ৰিক বৈচিত্ৰ্যতা ৰক্ষা কৰিবলৈ হ'লে জৈৱবৈচিত্ৰ্যৰ লগতে থলুৱা ভাষা-সংস্কৃতিকো বিপন্ন হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰাৰ প্ৰয়োজন।

চিত্ৰ ২: নাগালেণ্ডৰ জুম খেতি আৰু খেতিয়ক

জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাবে আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্য্যায়ত ইতিমধ্যে বিভিন্ন কাৰ্য্যসূচী লোৱা হৈছে। এইক্ষেত্ৰত আগভাগ লৈছে অষ্ট্ৰেলিয়া, কানাডা, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আদি দেশে। বিশেষকৈ আমেৰিকাৰ হাৱাই দ্বীপত জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্যৰ পুনৰুদ্ধাৰ (Biocultural Restoration)ৰ বাবে খিলঞ্জীয়া জাতিসমূহে অহোপুৰুষাৰ্থ কৰি আহিছে। তেওঁলোকে ঠাই, জীৱ-জন্তুৰ থলুৱা নামৰ উদ্ধাৰৰ পৰা খিলঞ্জীয়া উপায়েৰে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা লৈছে। এই উপায়সমূহে মানুহৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ লগতে প্ৰকৃতিকো সমৃদ্ধ কৰাৰ প্ৰমাণ শেহতীয়া গৱেষণাই দিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, তাৰ খিলঞ্জীয়া জাতিসমূহৰ বাবে সাংস্কৃতিকভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ জীৱ-জন্তুৰ সংৰক্ষণে প্ৰকৃতিৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষাতো সহায় কৰিছে। তেনেদৰে লুইছা মাফিয়ে জন্ম দিয়া 'টেৰালিংগুৱা' নামৰ প্ৰতিষ্ঠানটোৱেও বিশ্বৰ বিভিন্ন কোণৰ বিজ্ঞানী আৰু খিলঞ্জীয়া জাতি-জনজাতিৰ নেতৃত্বত জৈৱসাংস্কৃতিক বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ বাবে নিৰলস প্ৰচেষ্টা চলাই আহিছে। 

উত্তৰ-পূব ভাৰত ভাষা, সংস্কৃতি আৰু প্ৰাকৃতিক বৈচিত্ৰ্যৰ ক্ষেত্ৰত অতুলনীয়। এই অঞ্চলটো পূব হিমালয় আৰু ইণ্ডো-বাৰ্মা দুয়োটা  জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ উল্লেখ্য স্থান (biodiversity hotspot) ৰ অন্তৰ্ভুক্ত। তেনেদৰে দুশৰো অধিক খিলঞ্জীয়া জাতি-জনজাতিয়ে আদিম কালৰে পৰা এই অঞ্চলত বাস কৰি আহিছে। একেসময়তে বিভিন্ন কাৰকৰ প্ৰভাৱত উত্তৰ-পূবৰ জৈৱবৈচিত্ৰ্য আৰু ভাষা-সংস্কৃতি বৰ্তমান সংকটৰ মুখামুখি হৈছে। এই পৰিপ্ৰেক্ষিতত বিশ্বৰ অন্য প্ৰান্তৰ দেশসমূহে লোৱা জৈৱসাংস্কৃতিক পুনৰুদ্ধাৰৰ পদক্ষেপসমূহ উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ বাবেও খুবেই প্ৰাসংগিক হৈ পৰিছে। উত্তৰ-পূবৰ প্ৰকৃতি আৰু ভাষা-সংস্কৃতিৰ সামগ্ৰিক সংৰক্ষণৰ বাবেও বৰ্তমান প্ৰয়োজন হৈছে অন্য এগৰাকী লুইছা মাফিৰ।

তথ্যউৎস:

• https://terralingua.org/
• Maffi, L., & Woodley, E. (2012). Biocultural diversity conservation: a global sourcebook. Routledge.
• Maffi, L. (2005). Linguistic, cultural, and biological diversity. Annu. Rev. Anthropol., 34, 599-617.
• Gorenflo, L. J., Romaine, S., Mittermeier, R. A., & Walker-Painemilla, K. (2012). Co-occurrence of linguistic and biological diversity in biodiversity hotspots and high biodiversity wilderness areas. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(21), 8032-8037.
• Henson, L., Balkenhol, N., Gustas, R., Adams, M., Walkus, J., Housty, W., ... & Darimont, C. (2021). Convergent geographic patterns between grizzly bear population genetic structure and Indigenous language groups in coastal British Columbia, Canada. Ecology and Society, 26(3).
• Winter, K., Ticktin, T., & Quazi, S. (2020). Biocultural restoration in Hawaiʻi also achieves core conservation goals. Ecology and Society, 25(1).