অৰণ্য পুৰাণ ৪: ৰাংকুকুৰৰ সৈতে এখন্তেক

ঈগলনেষ্টত মোৰ দ্বিতীয় দিন আছিল সেয়া৷ আগদিনা ফুটগধূলি বম্পুৰ বেছকেম্প পাইছিলোহি৷ ঈগলনেষ্টৰ দৰে প্ৰকৃতিৰ ৰম্যভূমি এখনলৈ কাম কৰিবলৈ অহাৰ উত্তেজনা শাম কটাই নাই৷ পুৱাতে সহকৰ্মী উমেশৰ সৈতে আমাৰ কামৰ আলোচনা, আহিলা-পাতিৰ যা-যোগাৰ চলিল৷ তৃতীয় দিনাৰ পৰাহে কাম ভালকৈ আৰম্ভ হোৱাৰ কথা৷ ভাবিলো, আবেলি অকণমান পাক এটাই মাৰি আহোঁ৷ উমেশ কেম্পতে কিবা কামত লাগি আছিল৷ তাক মাত লগাই বাইন’কুলাৰ আৰু কেমেৰাটো লৈ কেম্পৰ পৰা ওলাই আহিলো৷ কেম্পৰ সমভূমিখিনি এৰি পাহাৰীয়া বাটেৰে চৰাই নিৰীক্ষণ কৰি কৰি খোঁজ দিলো৷ বাটৰ একাষে থিয় পাহাৰ, সিটো কাষে খাৱৈ৷ আগতে নেদেখা চৰাইবোৰ চাই চিনাক্ত কৰি যথেষ্ট দূৰ আগবাঢ়ি গ’লো৷ হয়তো কেম্পৰ পৰা এক-ডেৰ কিলোমিটাৰ মান৷ এটা কেঁকুৰিত নতুন চৰাই এটা ফিল্ডৰ গাইড বুকত ভালকৈ পৰীক্ষা কৰি চাওঁ বুলি বাটৰ কাষতে গছৰ মুঢ়া এটাত বহি পৰিলো৷ 

মোৰ সন্মুখত বাটটো পাৰ কৰিয়ে ওখ পাহাৰটো৷ মই বহা দিশে তললৈ ঘন অৰণ্য৷ একমনে গাইডবুকত চৰাইটোৰ বৰ্ণনা চাই চিনাক্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰি আছিলো৷ এনেতে মোৰ সন্মুখৰ পাহাৰৰ ফালৰ পৰা কিবা এটা শব্দ শুনিলোঁ৷ কোনোবা যেন খৰকৈ পাহাৰৰ হাবি ভাঙি নামি আহিছে! মই উৎসুক হৈ শব্দটো অহাৰ দিশে চকু দিলোঁ৷ ভাব হ’ল, কোনোবা গাৱঁৰ লোকেই চমু বাটেদি কেম্পলৈ আহিছে চাগৈ৷ কিন্তু দুটা মুহূৰ্ত্তৰ পিছতে মোক চক খুৱাই দি হাবিৰ পৰা ওলাই আহিল ৰাংকুকুৰ এটা!

ৰাংকুকুৰ (ফটো-ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)

বাটৰ এইপাৰে মই আৰু মোৰ মুখে মুখে মাথোঁ ছয়-সাতফুট আঁতৰত বাটৰ সিপাৰে ৰাংকুকুৰটো৷ মই নিজ চকুৰে ৰাংকুকুৰ জীৱনত আগতে কেতিয়াও দেখা নাই৷ কিন্তু এপলকৰ বাবে ৰঙচুৱা জন্তুটো, তাৰ নোমাল শকত ক’লা-চানেকীয়া নেজডাল দেখি ৰাংকুকুৰৰ ছবিখনেই মোৰ মনলৈ ভাঁহি আহিল৷ দুই ছেকেন্ডৰ পিছতে একেই শব্দ শুনা পালো৷ একেটা বাটেৰে খৰমৰকৈ পিছে পিছে আহি ওলালহি দ্বিতীয়টো ৰাংকুকুৰ৷ ৰাংকুকুৰ দুটাইও হয়তো মোৰ দৰেই থতমত খালে হঠাত সন্মুখত নৰমনিচ দেখা পাই! দুয়ো ক’লা-মুগা চকু দুটাৰে ট টকৈ মোৰ চকুলৈ চাই ৰ’ল৷ মই আক্ষৰিক অৰ্থতে ‘ফ্ৰীজ’ হৈ গ’লো৷ এনে পৰিস্থিতিত কি কৰা উচিত-অনুচিত একো ভাবেই নাহিল মনলৈ৷ দুটা পলক মাত্ৰ৷ মোতকৈ আগতেই দুয়োটা ৰাংকুকুৰেই সম্বিত ঘুৰাই পাই ভিৰাই লৰ মাৰিলে খাৱৈৰ ফালে ৷ দুয়ো যেন একছেকণ্ডতে মোৰ সন্মুখৰ পৰা অদৃশ্য হৈ গ’ল! কিছুপৰৰ পিছতহে মই লৰচৰ কৰিলো-ওচৰতে কেমেৰাটো দেখিহে খেয়াল হ’ল, ফটো এখনকে লোৱাৰ চেষ্টা কৰিব পাৰিলোহেঁতেন৷ পিছে মই অলপো লৰচৰ কৰা হ’লেই সিহঁতে যে পলালেহেঁতেন সেয়া খাটাং৷ 

ৰাংকুকুৰক ইংৰাজীত 'Asiatic Wild dog' বা 'Dhole' বুলি কোৱা হয়৷ আই ইউ চি এনৰ ৰেড ডাটা বুকত এই জন্তুবিধক সংকটগ্ৰস্ত (endangered) বুলি আখ্যা দিয়া হৈছে৷ এই জন্তুবিধ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ অসম, অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু মেঘালয়ৰ উপৰিও এছিয়া মহাদেশৰ বাংলাদেশ, ভূটান, ম্যানমাৰ, থাইলেণ্ড আদি দেশত পোৱা যায়৷ ইহঁতৰ সংখ্যা দিনকদিনে কমি আহিছে আৰু আমাৰ অৰণ্যসমূহত ইয়াৰ খাদ্য অৰ্থাৎ বনৰীয়া গাহৰি, হৰিণা আদিৰ হ্ৰাস পোৱাটোৱে ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণ বুলি জনা গৈছে৷ এনে এবিধ জন্তুৰ সৈতে দুটা বিৰল মুহূৰ্ত্ত এনেকৈ পাই মোৰ আনন্দৰ সীমা নোহোৱা হৈ গ’ল৷ দৌৰাৰ দৰে উভটি গৈ যেতিয়া কেম্পত সকলোকে ক’লোগৈ, মানুহবোৰ প্ৰায় আচৰিতেই হ’ল৷ ক’লে, ৰাংকুকুৰ ঈগলনেষ্টত আছে বুলি জানে যদিও কোনেও নিজ চকুৰে দেখা পোৱাৰ ৰেকৰ্ড নাই৷ আনকি যোৱা দুটাবছৰে তাত গৱেষণা কৰি থকা উমেশৰো কেতিয়াও ৰাংকুকুৰৰ সৈতে দেখা-সাক্ষাৎ হোৱা নাই হেনো৷ সৌভাগ্যক্ৰমে সেইবছৰেই কেইমাহ মানৰ পিছত কেমেৰা ট্ৰেপিঙত ৰাংকুকুৰৰ ফটো আহিল! গৈ পোৱাৰ দ্বিতীয় দিনাই এই বিৰল মুখামুখিয়ে ঈগলনেষ্টত মোৰ এক বৈচিত্ৰ্যময় জীৱনৰ পাতনি মেলিলে৷

এছিয়া মহাদেশত ৰাংকুকুৰ বিস্তৃতি (ইন্টাৰনেটৰ পৰা সংগৃহীত)